تاپ ڪاپي ميوزيم
نيري مسجد بعد اسان کي Topkapi محل/ ميوزيم ڏسڻو هيو جيڪو اڏاوت، تاريخي بيهڪ، رهائشي، انتظامي توڙي مذهبي لحاظ کان اهم هيو. هي محل سلطانن جي سرڪاري رهاشگاهه هيو. محل کي سلطنت جي زوال بعد ميوزيم جو درجو ڏنو ويو ۽ ان ۾ موجود ناياب شيون ۽ نوادرات کي نمائش لاءِ رکي ميوزيم بڻايو ويو هيو. اسان جو قافلو پيرين پنڌ سندس مک دروازي طرف پهتو. هن محل کي ڏسڻ جي ٽڪيٽ ۲۰ ليرا آهي جيڪا پاڪستاني حساب سان هڪ هزار سٺ روپيه بيهندي. هتڙي ٻاهرينِ ۽ مقامي ماڻهن جي ڏاڍي رش آهي. مون انٽري ٽڪيٽ ورتي ۽ سنگت سميت مک دروازي مان داخل ٿي، محل جي ايوان ۾ اچي پهتاسين.
Wonderful................. هڪ نئون جهان، هڪ سنهرو دور يا ڪو پرستان. هي محل ته خواب ۾ به قسمت وارن کي شل نظر اچي. ستر واري ڏهاڪي ۾ پاڪستان ٽيليويزن جي ٻاراڻي سائنسي ڊراما سيريل ۾، ٽيليفون بوٿ نموني هڪ شفاف ٽائيم مشين ڏيکاري ويندي هئي، جنهن ۾ پويان سال enter ڪري گذريل وقتن ۾ وڃي سگهبو هو. تاپڪاپي ۾ اندر داخل ٿيڻ سان ائين لڳندو ڄڻ ماڻهو ڪنهن ٻي دنيا ۾ داخل ٿيو هجي. مان حيرت وچان محلات جي نقش و نگار جو جائزو وٺندي اهو به وساري ويٺس ته باقي سنگت مون کان اڳتي نڪري وئي هئي ۽ مان بلڪل اڪيلو، ڄڻ انصاف لاءِ. سلطان جي درٻار ۾ سين بيٺو هجان؟ ڪي پاسا اوسا ته اهڙا ڄڻ انگريزي ڀوائتين فلمن ۾Vampire يا رت چوسيندڙ بلائن جي بستي. ڪن هنڌن تي وري ائين محسوس ٿيندو ڄڻ آدمخورن جا ڦٽل آستان. باقي ڪافي حصا صاف سٿرا جن جي هر شئي ترتيب سان رکيل.
هي محل ڪنهن دؤر ۾ سلطانن جو انتظامي مرڪز رهيو هيو. ۱۴۵۳ع ۾ جڏهن استنبول فتح ٿيو. ان وقت سلطان گرانڊ بازار (استنبول جي مشهور بازار) ڀرسان، هڪ ننڍي گهرڙي ۾ رهائش پذير ٿيو هو، جيڪو بايزيد Bayezid سڏرائيندو هو. بعد ۾ ۷۸-۱۴۷۵ع دوران هي محل ٺهي راس ٿيو ۽ سلطان ان ۾ منتقل ٿيو. پر سندس مرمت جو ڪم ان بعد به وقتن فوقتن ٿيندو رهيو ۽ محل جي خوبصورتي ڏيهان ڏينهن مشهور ٿي. محل ڏسڻ سان گذريل دورن جي ڪاريگرن جو ڪمال فن، پلاننگ سان جوڙيل عمارتن ۽ سلطانن جي ذوق ۽ اعلي سوچ کي داد ڏيڻ تي دل ٿي چيو. محلاتن ۾ هڪ حصي ۾ اسلامي نوادرات، پياري پيغمبرؐ ۽ خليفن جون تلوارون، هجر اسود مبارڪ جي ڪيسنگ، خانه ڪعبه جو سون سان جڙيل نيسارو، سندس قلف ڪنجيون نهايت ترتيب سان سجايا ويا آهن. ان کان سواءِ حضرت اويس قرنيءَ جي ٽوپي، حضرت ابراهيم عليه السلام جوپيالو، حضرت يوسف عليه السلام جو پهراڻ، حضرت موسيٰ عليه السلام جي لٺ ۽ شيشي جي شوڪيس ۾ رسول الله ؐ جي قدمن جا نشان، سندن ڏند مبارڪ، ٺپو ۽ جنگين ۾ ڦڙڪايل جهنڊا پڻ موجود آهن.
محل اندر سلطانن جي اولاد جي تعليم ۽ تربيت لاءِ پڻ هڪ حصو نظر آيو ۽ سلطان جي آفيس پڻ ڏٺي سين، جتي انتظامي جوڙجڪ، ڪچهريون، صلاح ثواب ۽ فيصلا ٿيندا هئا. ڪجهه حصن تي جوڙيل بلاڪن ٻاهران ٻنهي پاسن کان ڀتين ۾ پاڻي جون نلڪيون لڳل هيون ۽ سندن منهن به چڱو خاصو وڏو هو. گائيڊ جنهن جو نالو اوڪتائي هيو ۽ مون کيس چغتائي پئي سڏيو، جي ڀرسان وڃي پڇيومانس ڏي ته خبر ڀلا مکيه آفيسن ٻاهران پاڻي جي وڏين ٽانڪين لڳائڻ جي ڪهڙي تُڪ هئي. منهنجي سوال جي جواب ۾ گائيڊ هڪ ڇرڪائيندڙ انڪشاف ڪيو. هن ٻڌايو ته جڏهن سلطان ڪابه خفيا گڏجاڻي رکندو هو يا ڪنهن سان ڪا اهڙي ڳالهه ڪرڻ چاهيندا هيا، جيڪا ڪو ٻيو نه ٻڌي ته هڪدم پاڻي جي ٽانڪين جا منهن کوليا ويندا هئا. پاڻي جي شور ۽ گوڙ گهمسان تي ٻاهران بيٺل رعايا توڙي اندر اچي ويل ٿيندڙ خفيه يا ڳجهيون ڳالهيون ٻڌي نه سگهندا هيا ۽ جڏهن ڳالهه ختم ٿي ويندي هئي ته هڪ پاڻي بند ڪيو ويندو هيو، جنهن مان ظاهر ٿيندو هو ته هاڻي سلطان فارغ آهي. هي هڪ قسم جو حساس اداري وارو ڪم هيو، جنهن جو مقصد سائونڊ پروف ماحول پئدا ڪري حڪومت جي خفيه فيصلن کي ڳجهو رکڻ هيو.هن محل جي پکيڙ ۱۷۳ ايڪڙن تي آهي ۽ چوڌاري ڏنل ڪوٽ جي ڊيگهه پنجن ڪلوميٽرن تائين ٿيندي. ترڪيءَ ۽ سعودي عرب جي مسجدن جي باري ۾ هڪ ويبسائيٽ جي باري ۾ ٻڌائيندو هلان ته خانه ڪعبه ۽ مسجد نبوي کان سواءِ تاپڪاپي ۽ بلو مسجد کانسواءِ ٻين ڪيترن ئي اسلامي زيارتن جون (3D three dimensional) تصويرون آهن. مون کي جڏهن به استنبول ياد ايندو آهي ته اها ويبسائيٽ www.3DMekanlar.com ڏسندو آهيان. حيدرآباد ۾ نوڪريءَ دوران ڪنهن ٻاهرين وفد کي هيرآباد ۾ ميرن ۽ صحافي ڪالونيءَ ۾ ڪلهوڙن جا مقبرا ڏيکارڻ لاءِ و ٺي ويو هيس. وفد جي ميمبر مون کان سوال ڪيو ته ڇا ڳالهه آهي جو جديد مشينون، بي انداز بجيٽ ۽ انجينيئرنگ جي مهارت باوجود پراڻيون عمارتون اڄ به شاهڪار آهن؟ مون کلي وراڻيو ته هي عمارتون ڪميشن بنا جوڙايل آهن، تڏهن اڃا تائين سلامت آهن.
حرم
تاپڪاپي ۾ عورتن جي مخصوص حصي کي حرم سڏيو ويندو هيو. مردن کي هن حصي ۾ داخل ٿيڻ جي اجازت نه هوندي هئي. هن زنانخاني جو ڪنٽرول ۽ انتظام راڻي ماءَ جي هٿ وس هوندو هو. ٻڌايو ويو ته هتي ڏاڏي پوٽين کان علاوه مختلف ملڪن ۽ نسلن جون پٽ راڻيون ۽ ٻيون بلا جون حسين عورتون رهنديون هيون، جيڪي سلطانن جي هڪ نگاه جون منتظر هونديون هيون، جن مان ڪجھه نڪاح ۾ ورتل، ڪجهه سنگتياڻيون، ڪي تحفن ۾ مليل، ڪجھه فتوحات وقت هٿ ڪيل ۽ ڪجهه مخصوص دلبريءَ لاءِ ترسايل هيون. ڪنهن هنڌ پڙهيو هيم ته عورتن جي هن جزيري ۾ موجود حور پرين سان سلطان سلامت حياتي ۾ مشڪل سان ڪو هڪ دفعو ئي انصاف ڪري سگهيو هيو. ته سوال اهو آهي ته پوءِ بقايا حياتي اهي sex symbol سندريون ڪهڙي ذهني ۽ بدني ڪيفيت مان گذرنديون هونديون؟ سندن ڪشش ۽ جنسي ڇڪ مان سندن ارد گرد منڊلائيندڙ ڪاري نسل جا خدمتگار، نوڪر چاڪر ۽ سڊول بدن وارا محافظ ڪيترو محفوظ رهيا هوندا؟ باغن ۾ جهولا جهوليندڙ ۽ گلن جي جهڳٽن ڀرسان هوائن مان لطف اندوز ٿيندڙ قيدي حسينائن جي دلين ۾ ڪهڙي قسم جون حسرتون جنم و ٺنديون هونديون. عين ممڪن آهي ته امداد حسيني جي شعر وانگي،
”لڪي ۽ ڇپي شام ويلي ٻه پاڇا انهن وڻن جي ڇانون ۾ ملندا ته هوندا؟“
رات جي سناٽي ۾ ڪٿي ته سنجوڳ ٿيندو هوندو ۽ اڃايل اساٽيل دلين ڪٿي ته هڻي هنڌ ڪيو هوندو؟ شديد خواهش جي نپوڙ جي انهن حويلي جي رازن جي ڪنهن کي خبر هوندي؟ ڪير پڪڙيو هوندو، ڪير ڦٻي ويو هوندو؟ ڪنهن ته وٿين مان هڪ اک سان جهاتي وجهي پاڻي سان کيڏندڙ ڪنهن اڪيلي من چلي جون حرڪتون ڏ ٺيون هونديون؟ حرم اندر ۰۸ تمام وڏا حمام، ۴۶ غسلخانه، ۽ چار سئو ڪمرا هئا. مون ترڪيءَ جي ڪتابن ۽ انٽرنيٽ تي ڪافي اهڙيون حرم جون خيالي پينٽگس paintings ڏٺيون، جن ۾ الف نانگيون عورتون حرم جي swimming pools اندر ۽ چوڌاري بيٺل نظر آيون. ان کان علاوه سيج پلنگن تي پڻ سونهن راڻيون ڪپڙن کان بي نياز ستل نّظر آيون. مان سوچيام ٿو، ته سواءِ نڪاح جي نام نهاد رشتي ۾ قيد چند راڻين کان سواءِ باقي ناجائز ۽ زبردستي واڙيل ناريون به ڪنهن دور ۾ ڪنهن کان و ڇڙيون هونديون، سندن مداح ۽ پريمي پتو پڇائيندا پڇائيندا تاپڪاپي جي ديو قامت ديوارن ٻاهران آيا هوندا ۽ دربانن هٿان شديد تذليل بعد اڇلايا ويا هوندا. ڪي آسرو لاهي ويٺا هوندا ۽ ڪي يادن جي سهاري هوندا، ته پوءِ ڇا تاپڪاپي ۾ باندي بڻيل عورت پٿر جي پوتر مورتي بڻجي وئي هوندي ۽ ڪنهن کي ڪجهه به ياد نه هوندو؟
مون انٽرنيٽ تي گوگل بوڪ جي ويبسائيٽ تي حرم بابت هڪ ڪتاب پڙهيو هو، جنهن جو نالو Dance, sex and gender: (Signs of identity, dominance, defiance and desire) هو، جيڪو لين حنا Judith Lynne Hannaجو لکيل هو. هي ڪتاب شڪاگو يونيورسٽي پريس جو ڇپايل هو. هن ۾ ليکڪ ۵۹ صفحي تي حرم جي ڪارگذارين تي لکي ٿو :
At the Topkapi Harem, concubines danced for the Sultan and for each other. Norman Penzer (۱۹۵۲) suggests that many of the women may have been lovers. When the dance was part of religious ceremony, women themselves barred men from seeing it. In the Harem the dance became an art performed by women largely for their own sex in seclusion, only this time the seclusion was enforced by men. Female dancers from outside the Harem were brought into entertain the men and Harem women, who learned some new dances or techniques from these strangers.
مسٽر جي اي ڪڊن (J.A.Cuddon) پنهنجي ڪتاب ”استنبول“ ۾ حرم جي باري ۾ لکي ٿو ته
”حرم پنهنجي پيچيده رسمن، آدابن سان گڏ و گڏ هڪ انتهائي منظم سلطنت آهي. خود سلطان کي به انهن رسمن ۽ آدابن جو پابند رهڻو پوندو هو. حرم تي هر لحاظ کان سلطان جي ماءُ جي حڪمراني هوندي هئي. هتي ڪنيزن جون مختلف درجاcategories هئا، انهن مان ڪجهه ته چونڊ ذريعي ”خاص“ ليکبيون هيون، باقي ٻيون ”عام“. ڪي ڪي خاص ئي سلطان جي بستري جي زينت بڻبيون هيون.جيڪا داشته پنهنجي حسن ۽ ادائن سان سلطان کي پنهنجو ڪندي هئي ان کي منظور نظر چيو ويندو هو. ان کي خاص مراعتون، نوڪرياڻيون، رهڻ لاءِ ڪشادو سجايل ڪمرو ۽ ٻيون سهولتون ملنديون هيون. جڏهن سلطان جو سڏ ٿيندو هو ته ان کي تياري جي هڪ ڊگهي ۽ ڏکيي مرحلي مان گذرڻو پوندو هو. جڏهن اها سلطان وٽ رات رهي ايندي هئي، ته ان کي ”اقبال“ پڪاريو ويندو هو. شاهي خواب گاه ۾ ان جي آمد کي خفيه رکيو ويندو هو. شاهي عشرت گاه ۾ مختلف قسمن جا قوت بخشيندڙ مشروب، خشڪ ميوو، مڌم روشنيون ۽ هر اهو بندوبست ڪيو ويندو هو جيڪو سلطان جي رات کي يادگار بڻائي.
جي، اي ڪڊن وڌيڪ لکي ٿو: ۱۵۹۹ع ۾ مراد جي حرم ۾ ٻارهن سئو عورتون موجود هونديون هيون.تاهم اها خبر نه پئجي سگهي ته انهن منجهان ڪيتريون، ڪيترا دفعا ”اقبال“ هجڻ جو اعزاز ماڻي سگهيون. راڻيءَ ماءُ جي ڪابينا ۾ ڪو حمامن جو نگران، ڪو لباسن جو ڪاريگر، ڪو ٽيبل تي کاڌا سجائڻ جو ماهر ته ڪو قهوه ۽ چاءِ جو استاد، ڪو مولوي ته ڪو شين جي ترتيب جو ڊزائينر. حبشي گارڊ يا خواجه سرا سلطان جي امڙ جو سڄو هٿ هوندو هو. ڪارن خواجا سرائن سان گڏوگڏ ڀورا خواجا سرا به هوندا هئا. ڪارا خواجا سرا صرف حرمن تائين محدود هوندا هئا پر ڀورا ڪرتا ڌرتا هوندا هئا. اهي سلطانن جا خاص چمچا ۽ محل جي اسڪول جا انچارج هوندا هئا. انهن وٽ اهم عهدا هوندا هئا. رياست جي معاملن ۾ انهن جو عمل دخل هوندو هئو. اشتقاقي اعتبار کان ”خواجا سرا“ جو مطلب آهي خواب گاه جو خادم. ڪجهه ماڻهو چون ٿا ته مرداني عضوي جي محرومي جي شروعات مصر کان سزا طور ٿي هئي. باقي ماڻهن يوناني نامرد ماڻهن جو سراغ لڳايو هو جن کي گهريلو ڪنوارين ڇوڪرين جي تحفظ لاءِ مقرر ڪيو ويندو هو. جي اي ڪڊن لکي ٿو ته ڪجهه ته اهڙا به هوندا جيڪي پئدائشي کدڙا هوندا آهن ڪن کي کدڙو ڪيو ويندو آهي پر ڪجهه اهڙا به ملن ٿا جيڪي خداوند ڪريم جي خوشنودي لاءِ پاڻ کي کدڙو ڪري ڇڏيندا آهن. مذهبي مفروظن جي اعتبار کان کدڙا فقير ولي هوندا آهن ۽ سڌا جنت ۾ داخل ڪيا ويندا. ڪجهه مذهب ائين به چون ٿا ته ان وقت تائين ڪو پادري نه ٿو بڻجي سگهي جيسيتائين اهو پاڻ کي خصي نه ٿو ڪري. لوسيان پنهنجي ڪتاب (Dialogue of Eunuchs) ۾ شام جي بادشاه جي درباري نوجوان جو قصو بيان ڪري ٿو ته جنهن کي ملڪه عاليه سان هڪ ڊگهي سفر تي وڃڻ جو شرف حاصل ٿيو. ظاهر آهي هڪ پوڙهو بادشاه جيڪو دوائن جي زور تي صحبت ڪري راڻي کي بيزار ڪندو هوندو، جي جاءِ تي هڪ نوجوان همسفر، ويجهڙائي جا موقعا، ڏک سک جا احوال، گهمڻ ڦرڻ، کائڻ پيئڻ، جا ڳ ۽ ننڊ هڪ هنڌ، ڪجهه نه ڪجهه ته ٿيندو؟ جي ڪا غلطي ٿي ته انجام اهڙو جو ڪو به غلام اهڙي غلطي جو تصور به نه ڪري سگهي. اهڙي صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ ان نوجوان پنهنجي نفس کي ڪٽي هڪ پيٽي ۾ بند ڪري بادشاه آڏو پيش ڪيو.اخبارن ۾ اڄ به قصا عام جام آهن ته فلاڻي ڳو ٺ جي هڪ نوجوان پسند جي شادي نه ٿيڻ تي پاڻ کي خصي ڪري ڇڏيو.
حرم جي زندگي هلي هلي تمام بور ۽ بي رونق ٿيندي ويندي هئي.اتي نواڻ نالي ماتر هوندي هئي. شديد بوريت ڪڏهن ڪڏهن وڏين غلطين کي جنم ڏيندي هئي. ان صورت ۾ ڪارو حبشي محافظ پڪڙجي پوندڙ کي ماليءَ جي حوالي ڪري ڇڏيندو هو جيڪو انهن کي ٻورين ۾ پٿرن سان گڏ بند ڪري سبي ڇڏيندو هو. ۽ پوءِ انهن ٻورين کي باسفورس ۾ ٻوڙيو ويندو هو. ڪڏهن ڪڏهن ته سلطان جو به سا ڳين سا ڳين چهرن مان پيٽ ڀرجي ويندو هو. سترهين صدي ۾ سلطان ابراهيم سموري حرم جي عورتن کي لوڙهائي ڇڏيو هو. هي تقريبا هڪ هزار عورتن کي ٻوڙي مارڻ جو سانحو هو. هڪ دفعي هڪ ٽوٻي باسفورس ۾ ٺيڪ ان جڳهه تي غوطو لڳايو ته هن تري ۾ ڇا ڏٺو ته ڪافي ٻوريون اُڀيون بيٺل هيون ۽ سندن مٿيان حصا لڏي لمي رهيا هيا. مڇين جي چڪن ۽ پٽڻ ڪري ڪجهه ٻوريون ڪن حصن تان ڪٽيل هيون ۽ عورتن جا سجيل چهرا چٽا نظر اڃي رهيا هئا. ٽوٻي کي اهو خوفناڪ منظر ڏسي، شايد پوري زندگي ننڊ ۾ اهي جهومندڙ لاش ئي لاش نظر آيا هوندا. ٻورين ۾ سبيل عورتن جي پيرن واري حصي کي پٿر ٻڌڻ ڪري يا ڪنهن ٻئي سبب ڪري، اهي دل ڏاريندڙ منظر پيش ڪري رهيون هيون. سلطان ابراهيم بدڪاري جي بلندين يا پستين تي پهچي چڪو هو. جڏهن هو جنسي ديوانگيءَ ڪري کوکلو ٿي ويو ته هن ايتريون ته شهواني دوائون استعمال ڪيون جو هو ديوانگيءَ ۽ حوس جي آخري حدن کي ڇهڻ لڳو هڪ دفعي هن هڪ حيرتناڪ عياشي جي حرڪت ڪئي، هن سمورين ٻانهين کي ننگو ڪري ويجهو ويجهو بيهاري ڇڏيو ۽ انهن جي وچ ۾ گهڙي سوڙه ۾ ننگن جسمن جي گرمي جو سرور و ٺندو رهيو. جيئن ٻڪرين ۾ ڪو جهور پڪو ڪاهي پيو هجي پر سواءِ ٻڙڪڻ جي ڪو ٻوٽو نه ٻاري.
هتي هڪ انتظامي بلاڪAdministration Block پڻ آهي، جنهن جي باري ۾ جي اي ڪڊن پنهنجي ڪتاب ”استنبول“ ۾ وڌيڪ لکي ٿو: ”مودي خانو يا اسٽور جتي هاڻي حرم سرا جي ڊائريڪٽر جا دفتر آهن، هتي هر شيءِ ذخيرو ٿيندي هئي، زهر کان وٺي آچار مربي تائين ۽ خاص ڪري جنسي سگهه وڌائڻ واريون دوائون. اهو به ممڪن آهي ته دواخانو هن سان لڳو لڳ هجي.
سترهين صديءَ جي پهرين نصف حصي ۾ مائيڪل باويئر آف لينگڊاڪ ٻڌايو هو ته محل ۾ ارڙهن تيل ٺاهيندڙ هوندا هئا، جن جي مدد ۾ ٽي سئو ڇوڪرا هر وقت حاضر هوندا هئا. انهن ۾ چار ماهر هوندا هئا، جن جو درجو ٻين کان مٿي هوندو هو جن کي ”مقدم“ چوندا هئا. انهن جا ڪمرا ڪشادا هوندا هئا، جتي جهجي مقدار ۾ تيل، شربت، ملم، عرق، جسم جي مخصوص حصن جا جلد اثر ڪندڙ تيل، موجود هوندا هئا. هتي چار وڏا ڪمرا هوندا هئا جيڪي دوائن سان سٿيل هوندا هئا. ان جي هيٺان باغ جي ڀر ۾ به ٻيا ڪمرا هوندا هئا جتي مختلف شين جو عرق ڪڍيو ويندو هو. مائيڪل باويئر آف لينگڊاڪ وڌيڪ لکي ٿو:
مگر انهن سڀني ٿانون ۾ انهن معجونن جي وچ ۾ اهڙي ڪابه دوا موجود نه هئي، جيڪا شهزادن لاءِ هجي هو هڪ عمده جملي ۾ سندن جذبن جي دٻجڻ جو ذڪر ڪري ٿو: ”اهي سندن تفريح تي مسلط هئا، انهن جي شخصيت جي لاءِ شايان شان سرگرمين ۾ خلل انداز هئا ۽ انهن کي اٻاڻڪو، اداس ۽ پريشان رکندا هئا، جنهن جي ڪري اهي پنهنجي غلامن جا غلام بڻيل هئا. هو پنهنجو وجود وساري انهن ۾ سمائجي ويندا هئا.
جتي مقدم ۽ مالشي ۽ سندن غلام پنهنجي آقا کي شهوت جي تسڪين لاءِ دوائن جا انبار لڳائي ڇڏين ۽ پنهنجي مالڪ جي شباب ۽ جوانيءَ لاءِ کدڙن جي پاشاب تائين هر شئي مهيا ڪري ڏين، اتي خادمن، خزانچين،اردلين، بورچين، ڌوٻين ۽ حجمن جي ته ڀيڻي ئي نه هوندي
جيل ته جيل هوندو آهي. پوءِ جنسي حوس مارڻ لاءِ سلطانن جو تعمير ڪرايل هي جنت نما جيل هجي يا سنڌ جي ڪا حويلي، جتي مرشد مريداڻين جي عصمت لٽڻ لاءِ آتا هوندا آهن. حرم ۾ جتي هزارن جي تعداد ۾ عورت ذات هوندي، سا به وڻ وڻ جي ڪاٺي، اتڙي نوڪ جهوڪ، چٽا ڀيٽي، اختلافات، تکيون مٺيون ڳالهيون، جهيڙا جهٽا ۽ تڪرار ڪيترا نه تيز ۽ خّطرناڪ هوندا؟ ملڪي، غير ملڪي، شرعي، مذهبي ۽ نج انتظامي معاملن حل ڪرڻ جا ماهر، تلواربازي جا جادوگراهي تيزترين سلطان، زبان دراز زالن جي ذهني دٻاءَ جو سبب بڻجندڙ مسئلن، طعنن ترڪن، مهڻن ۽ الرن کان ڪيئن آجا هوندا؟ ڪنهن ڪنهن کي ورنائيندا هوندا ۽ ڪنهن کي چپ ڪرائي سگهڻ ۾ ڪامياب ٿيندا هوندا. ڪنهن سان اکيون ملائيندا هوندا ۽ ڪنهن کي اک ڏيکاريندا هوندا. هن قسم جي شاهي محلن کان وٺي عربن جي عياشگاهن تائين، شهنشاه ايران جي شاه خرچيءَ کان وٺي برونائيءَ جي سون ۾ طورجندڙ ملڪائن تائين مسلم ملڪن اندر موجود اهي ما ڳ عام و خاص لاءِ کولي اسان کي سندن اخلاق جي اورانگهيل حدن ۽ ذهنيت بابت ته ٻڌايو وڃي ٿو پر هاڻوڪي وقت جي اسرندڙ ۽ غريب ملڪن جي حڪمرانن ۽ صدور جا ايوان lavish رهڻي ڪهڻي ۽ extravagant عادتون، مهانگيون سواريون، قيمتي لباس ۽ تم تراق به ته ڪڏهن ماضيءَ جو قصو بڻجي ويندا. ڪجهه صدين بعد جڏهن اهي به عام و خاص لاءِ کوليا ويندا ته يقينن انهن کي گهمڻ بعد اسان جو ايندڙ نسل عجب مان چوندو ته اسان جا اڳوڻا حاڪم ڪيڏا نه غيرمهذب هيا............
هونئن ته سموري تاپڪاپي جو چپو چپو ڪيمرا جي اک سان قيد ڪرڻ تي دل چوندي، پرڦوٽو ڪڍرائڻ لاءِ موزون جڳهه افتار پويلين آهي. هتڙي سلطان، رمَضان مهيني جي سرمئي شامن ۾ افتاري ڪندا هئا. ڪڏهن ڪڏهن سلطان خوشگوار موڊ ۾ هلڪيون فلڪيون تقريبون پڻ منعقد ڪرائيندا هئا، جتي انعامن و اڪرامن جي محفلن منجهه سونن سڪن، هيرن لال جواهرن جا مينهن وسندا هئا. هن جگهه تان محل جي چوڌاري هڪ وسيع و عريض سمنڊ نظر آيو ۽ جنهن جي ڪناري تي آبادي پڻ ڪشش ڏ ياريندڙ هئي. پويلين جي وچ ۾ هڪ اوچو ڦوهارو آهي. جنهن مان نڪرندڙ پاڻيءَ ڦڙا تيز هوا تي سياحن تي شاور ٿي وسن ٿا. تاپڪاپي اندر plantation ۽ بي مثال باغيچن ان جي سونهن کي نکاري ڇڏيو آهي. ان ۾ ڪوشڪ ناهي ته تاپڪاپي فن تعميرات جو فن پارو يا Masterpiece آهي، جنهن جي دروديوار تي عثمانيه سلطنت جا نقش چٽيل آهن.
مان هڪ باغيچي ۾ رکيل بينچ تي ويهي ڪجهه دير لاءِ اکيون ٻوٽيان ٿو. اهو ڪهڙو ته زبردست دور هوندو جڏهن بنو اُميه، عباسي ۽ فاطمي دورن کانپوءِ خلافت عثمانيه مسلم اُمه لاءِ اميد جو ڪرڻو بڻجي اُڀري هوندي. عام انسانن کان عّظيم ترالله جي پيغمبر جي رحلت، چئن يارن جي چوياريءَ بعد امير معاويه جي اولاد يزيد ڪربلا ۾ ڪيس ڪري اسلامي دنيا جو نام نهاد اڳواڻ بڻيو هوندو ۽ ظلم، تشدد ۽ اقرباپروريءَ جا اڻکٽ سلسلا شروع ٿيا هوندا، جيڪي مروان تي ختم ٿيا هوندا ۽ تنهن بعد پنجن صدين تائين عباسي بغداد ۾ عروج تي هوندا.
ترڪي جو ڪيس بلڪل مختلف آهي، ڇو ته ترڪي ۾ عباسي دور ۾ ئي سلجوقي ترڪن پنهنجي الڳ رياست قائم ڪري ورتي هئي. انهن ئي ڏينهن ۾ رومين، سلجوقي ترڪن تي ڪنٽرول ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر بهادر ترڪ کين سڀ ملهون ماري سوڀارا ٿيا.وقت جي سلطان بعد ۾ سليمان خان کي ڪمانڊر ان چيف مقرر ڪيو. سليمان خان جي وفات بعد سندس پٽ ارتغرل خان (Artaghral Khan)سندس جان نشين هيو، جنهن کي ان ڪمانڊر ان چيف مقرر ڪيو. ارتغرل خان جي وفات بعد سندس پٽ عثمان خان ۱۲۸۸ عيسوي ۾ تخت تي ويٺو. اهڙيءَ طرح سلجوقي سلطانن جي حڪومت جو سلسلو هلندو رهيو.سلطان غياث الدين ڪيخسرو (Sultan Ghiasuddin Kaikhusro) ڪمانڊر ان چيف عثمان خان جي شجائت، ذهانت ۽ بهادري کان تمام مرغوب هيو، ان ڪري هن پنهنجي ڌيءُ جو سڱ عثمان خان کي ڏنو. سلطان غياث الدين ڪيخسرو ۱۲۹۹عيسوي ۾ گذاري ويو، کيس پٽ جو اولاد ڪون هيو، ان ڪري سندس نياڻو عثمان خان تخت تي ويٺو.سلطان عثمان خان پنهنجي ڏاهپ ۽ عقلمنديءَ سان حڪومت ڪندو رهيو. هتان کان ئي خلافت عثمانيه جي باظابطه شروعات ٿئي ٿي. سلطان عثمان خان ان وقت جي مسلم دشمن قوتن جهڙوڪ رومين ۽ ٻين سان مهاڏو اٽڪايو. سلطان عثمان خان ۱۳۶۶ عيسوي ۾ وفات ڪئي. ۱۳۸۹ عيسوي ۾ سلطان بايزيد يلدرام جي سلطنت ۾ يورپ جا ڪيئي حصا جيئن يونان، آسٽريا ۽ هنگري قبضي ۾ هيٺ آيا.