اورحان پامڪ
اورحان پامڪ استنبول ۾ جون ۱۹۵۲ع ۾ ڄائو. هي بنيادي طور هڪ افسانه نگار آهي. ترڪيءَ جو هي پهريون خوش نصيب آهي، جنهن کي ۲۰۰۶ع ۾ ادب جو نوبل انعام مليو. هن پهرين مارچ ۱۹۸۲ع تي هڪ تاريخدان ڇوڪريءَ ايلن (Alyin Turegun) سان شادي ڪئي جنهن مان ۱۹۹۱ع ۾ هن کي هڪ ڌيءَ ڄائي، جنهن جو نالو رويا Ruya رکيو ويو، ترڪيءَ ۾ جنهن جي معنيٰ آهي ”سپنو“، پر هي شادي گهڻو وقت هلي نه سگهي ۽ ۲۰۰۱ع ۾ سندن وچ ۾ طلاق ٿي وئي. ۱۲ آڪٽوبر ۲۰۰۶ع تي سويڊش اڪيڊميءَ هن لاءِ نوبل پرائز جو اعلان ڪيو. ستين ڊسمبر ۲۰۰۶ع تي هن سويڊش اڪيڊميءَ اسٽاڪ هوم ۾ نوبل ليڪچر ڏنو، جيڪو هن جي مادري ٻولي ترڪي ۾ هيو، جنهن جو عنوان هو ”بابا جي بئگ“ My Fathers Suitcase، ان ۾ هن اولهه ۽ اوڀر جي تهذيبن جي ڀيٽ/اُپٽار ڪئي. پامڪ پنهنجن افسانن۽ ناولن ۾ او ڀر جي لازوال صوفيانه روايتن جي اُپٽار ڪئي آهي. اوڀر ۽ اولهه جي وچ ۾ پل اڏڻ جي ڪوشش ڪندڙ هن تڪراري ناولسٽ جي ڪتابن جو پنجٽيهه زبانن ۾ ترجمو ٿي چڪو آهي. هن جي ڪجهه ڪتابن جا نالا هيٺ ڏجن ٿا.
1. يادون هڪ شهر استنبول جون ( Istanbul, memories of a city)
2. ڪارو ڪتاب (The black book)
3. سفيد محل (The white castle)
4. منهنجو نالو ڳاڙهو آهي ( My name is red)
5. نئين زندگي (The new life)
6. برف (Snow)
پامڪ اسلامي دنيا جو اهو پهريون اديب آهي، جنهن ايران پاران گستا خ رسول سلمان رشدي کي قتل ڪرڻ جي فتويٰ جي مذمت ڪئي هئي. ترڪن جو خيال آهي ته هي ايوارڊ هڪ سياسي رشوت هيو. اورحان پامڪ کي پنهنجي ملڪ خلاف ڳالهائڻ ڪري، جون ۲۰۰۵ع ۾، ترڪيءَ جي آئين جي آرٽيڪل ۳۰۱ تحت سزا ٻڌائي وئي، جنهن موجب جيڪڏهن ڪو ماڻهو ترڪ هوندي به چٽيءَ ريت ترڪيءَ ۽ ان جي اسيمبليءَ جي توهين ڪندو، سو سزا لائق هوندو، جيڪا ڇهن مهينن کان ٽن سالن تائين ٿي سگهي ٿي.
“A Person who being a Turk explicitly insults the Republic of Turkish. Grand National Assembly shall be punished by imprisonment of between six months to ۳ years”.
پامڪ مٿان چار مهينا پهريان هڪ انٽرويو ڏيڻ جي نتيجي ۾ مٿين قانون جي ڀڃڪڙيءَ جو الزام مڙهيو ويو ۽ کيس ڏوهه جو ڏوهي ڄاڻندي سزا ڏني وئي. ڪيس ته هليو ۽ هلندو رهيو، پر پوءِ به هن جرمنيءَ ۾ تقرير دوران ساڳيا لفظ دهرايا ته ”مان وڏي واڪ چوان ٿو ته پهرين جنگ عظيم دوران ڏهه لک آرمينائي ۽ ٽيهه هزار ڪرد ترڪيءَ ۾ ماريا ويا آهن“. ۲۹ ڊسمبر ۲۰۰۵ع تي ترڪيءَ جي سرڪاري وڪيلن پامڪ خلاف لڳايل الزام واپس وٺي ڇڏيا. هن قسم جي چوپچا بعد ترڪيءَ جي يورپي يونين ۾ ميمبري پڻ متاثر ٿي. ساڳي وقت ايمنسٽي انٽرنيشنل هڪ بيان جاري ڪيو ته آرٽيڪل ۳۰۱ ختم ڪري پامڪ سميت ڇهن ٻين کي بري ڪيو وڃي. اپريل ۲۰۰۶ع ۾ بي بي سيءَ جي Hard talk پروگرام ۾ پامڪ ڪجهه ٻي ڳالهه ڪري ورتي، ته هن جي قتل عام بابت راءِ ترڪيءَ ۾ اظهار جي آزاديءَ ڏانهن ڌيان ڇڪائڻ لاءِ هئي، نه ڪي خود قتل عام لاءِ. بهرحال ترڪن جي راءِ موجب َ هي دانشور سنجيده ۽ مخلص ڪونه آهي . اورحان پامڪ جو ڪتاب ”برف“ هن پنهنجي نياڻي رويا کي ارپيو آهي. هن جو انگريزي ترجمو مارن فريلي (Maureen Freely) ڪيو آهي، جيڪو نيويارڪ مان ڇپيل آهي. سندس ٻيو ڪتاب ”ڪارو ڪتاب“جو انگريزي ترجمو به مارن فريلي ڪيو آهي، جيڪو ترڪيءَ مان ڇپيل آهي. هي ڪتاب هن پنهنجي طلاق ڏنل زال ايلن (Alyin Turegun) کي ارپيو آهي.