جيني سري ( JANISSARY) فوج
ترڪيءَ ۾ سلطان جي محافظن جو هڪ خاص فوجي جٿو هيو، جنهن ۾ يهودي هوندا هئا. هي اهي يهوي هئا، جيڪي جنگين ۾ گرفتار ٿيندا هئا ۽ اسلام قبول ڪري ڇڏيندا هئا. ان فوج کي جيني سري (Janissary) ڪوٺيندا هئا. روايت موجب سلطان کي مال غنيمت مان پنجون حصو ذاتي استعمال لاءِ ملندو هيو. انهن قيدين مان باڊي بلڊر ۽ مظبوظ قيدين کي سلطان جي فوج لاءِ رکيو ويندو هيو. جڏهن جنگي قيدين جو انگ گهٽجي ويو ته سلطنت عثمانيه انهن جان نثارن جي جبري ڀرتي شروع ڪئي، جيڪا تاريخ جي بد ترين جبري ڀرتي هئي. وليم اسپينسر (William Spencer) ترڪيءَ تي پنهنجي لکيل ڪتاب ”ترڪي جي سرزمين ۽ رهواسي“ ۾ وڌيڪ لکي ٿو ته ”ڀرتي ڪرڻ وارن فوجي آفيسرن جا ٽولا ٻهراڙين ۾ ويندا هئا، اتان اٺ کان ٻارهن سالن جي ڇوڪرن مان چونڊ ڪري کين استنبول کڻي ايندا هئا، جتي هڪ خاص تقريب ۾ کين ڪلمو ڀرائي مسلمان ڪيو ويندو هيو. معصوم نينگرن کي خبر نه هوندي هئي ته ڇا ٿي رهيو آهي ۽ تنهن بعد اهي سلطنت جي ملڪيت بڻجي ويندا هئا. کين شاديءَ جي اجازت نه هوندي هئي. انهن کي سخت جفاڪشيءَ جي تربيت ڏني ويندي هئي ۽ اهي فوجي نظم و ضبط جا بي زبان بت بڻجي ويندا هئا. پنهنجي آفيسرن جي حڪمن جي بغير ڪنهن سوچ جي بجا آوري ڪندا هئا. انهن خدمتن جي صلي ۾ کين شاهي دربار ۾ يا فوج ۾ اوچي درجي تي پهچايو ويندو هيو. سلطاني تخت يا عثمانيه خاندان جي مخصوص عهدن کي ڇڏي، هر سٺي ۽ دٻدٻي واري عهدي تي سندن تقرري ٿيڻ لڳي هئي. اهي آهستي آهستي ترقيءَ ۾ پراڻن مسلمانن کي به پوئتي ڇڏي ويا. انهن فائدن جيني سري گروپ کي اهڙو ته مرتبي وارو درجو ڏنو، جو مسلمان به ان فورس ۾ شامل ٿيڻ لاءِ سڪندا هئا. لڙائين ۾ به جيني سري دفاع جو آخري مورچو هوندو هئا. هتي هڪ فرانسيسي حملي جي روئداد ٻڌائڻ وڌيڪ مناسب ٿيندي:
فرانسيسين ترڪيءَ جي وڏي بٽالين تي حملو ڪري ڏنو. اهي ترڪ فوجن کي ماريندا ماريندا چئن دفاعي مورچن کان به ا ڳتي وڌي ويا. جڏهن اهي هڪ ننڍيءَ ٽڪريءَ تي پهتا ته انهن کي فتح جو احساس ٿيڻ لڳو پر ڇهه هزار جيني سري فوج جي چاڪو چوبند دستن کي ڏسي وايون بتال ٿي وين ۽ مٿن ايترو ته حراس ڇائمجي ويو جو اهي هٿيار فٽا ڪري ڀڄي ويا.
هڪ ٻيو واقعو ٻڌو: هڪ دفعي جيني سري فوج ڪجهه قيدين کي هڪ شهر مان ٻي شهر و ٺي وڃي رهيا هئا. ٿورو اڳتي هلي انهن کي احساس ٿيو ته ڪجهه ضروري سامان ته اهي پوئتي وساري آيا آهن. انهن تلوار اڀي ڪئي ۽ قيدين کي خبرداي ڪيائون ته اسان ٿوري دير ۾ واپس اچون ٿا، ڪير به جيڪڏهن پنهنجي جگهه تان هٽيو ته ان کي افٽ ماري ڇڏينداسي. موٽڻ تي ڏ ٺائون ته صرف هڪ قيدي ڀڄي ويو هو، باقي سڀ جا سڀ پنهنجن جائن تي ويٺا رهيا.
انهن واقعن مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته جيني سري فوج جو ڪيترو نالو ويٺل هيو. جيني سري فوج به طاقت جي انڌي گهوڙي تي سوار ٿي، پاڻ کي ضايع ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو، ايسيتائين جو اهي پنهنجي محسن سلطانن جي خلاف سازشون سٽڻ لڳا. ۱۸۲۶ع ۾ انهن سلطانن خلاف ڪات ڪهاڙا اُڀا ڪيا، پر اهو انهن جو آخري مظاهرو ثابت ٿيو.نئون سلطان محمود ثاني انهن کي سبق سيکارڻ جي مڪمل تياري ڪري چڪو هو. هن هڪ خفيه فوج ٺاهي، جيڪا جيني سرين کان به ٻه وکون اڳتي هئي، يعني سير تي سوا سير. ان تربيت يافتي گروپ کين گوليءَ سان نه، پر باريڪن تي توبن سان حملو ڪري اڏائي ڇڏيو، اهڙيءَ طرح جيني سرين جو باب هميشه لاءِ ختم ٿي ويو. اوڻٽيهين مئي ۱۹۵۳ع ۾ ترڪي ۾ هڪ تمام وڏو جشن ملهايو ويوجنهن مهل قسطنتنيه تي قبضي کي پنج سئو سال پورا ٿيا هئا. ان ڏينهن استنبول جي هر ماڻهوءَ سلطانن يا جيني سري جو لباس پهريو هئو. اهڙي نموني عظمت ۽ برتري جي دور جي ياد تازي ڪئي وئي.
اقتدار جي حوس انڌو ڪري ڇڏيندي آهي. اهو جملو ته عام رواجي آهي، جو ٻڌي ٻڌي اثر وڃائي ويٺو آهي. پر آهي سؤ سيڪڙو سچو. سون ان طرح ترڪيءَ ۾ سلطان جڏهن تخت تي ويهندا هئا ته پنهنجي ڀائرن کي قتل ڪرائي ڇڏيندا هئا ته جيئن تخت نشينيءَ جو حق خطرن کان محفوظ رهي. جڏهن انهن کي اهڙي پاڦوڙ پوندي هئي، ته سندن وراثت لوڏن ۾ آهي ته اهي ابن ڏاڏن جو طريقو اختيار ڪندي، کين قيد ڪري ڇڏيندا هئا. جڏهن ڪو سلطان مرڻ جي ويجهو هوندو يا مري چڪو هوندو ته سندن سمورن پٽن کي ڪنهن پري واري علائقي جي ڪنهن فارم هائوس جهڙي محل ۾ و ٺي وڃبو هئو. هتي صرف ان پٽ کي ٻاهر ويهاري، جنهن کي تخت تي ويهارڻو هوندو هئو، باقي وارثن کي قيد ڪيو ويندو هئو، جتي انهن جي باقي زندگي گذرندي هئي. ها اتفاق سان سلطان کي ڪو وارث نه هجڻ جي صورت ۾، ڪنهن جي لاٽري کلي ته پوءِ کيس قيد مان ڪڍي سلطان بڻائي ڇڏيندا هئا. جيڪو ماڻهو مدتن تائين وما فيها کان بي خبر، هڪ بند محلات ۾ عورتن سان رهي رهي ناڪارا ٿي ويو هوندو، جنهن کي صرف پٽن پئدا ڪرڻ جي طريقن جي خبر هوندي، اهو جڏهن تخت سلطانيءَ تي براجمان ٿيندو هوندو ته اهو ڇا ڪري سگهندو هوندو؟ افسوس جو خلافت عثمانيه جي زوال کانپوءِ جڏهن اهي نظربند بادشاهي ٻار مستقل طور آزاد ٿيا هوندا ته اهڙيءَ آزاديءَ جو انهن کي ڪهڙو فائدو مليو هوندو؟
۱۹۰۶ع ۾ پيڙهيل ترڪش عوام جي لاءِ اميد جو ڏيئو روشن ٿيو، ڇو ته جڏهن وقت جي سلطان عبدالحميد ثانيءَ جو ۱۸۷۶ع ۾ حڪمراني جو آغاز ٿيو هيو ته ان واعدو ڪيو هيو ته ملڪ ۾ دستوري حڪومت قائم ڪندو. سلطان عبدالحميد ثاني کي روشن خياليءَ ۽ سادگيءَ ڪري ڏاڍي شهرت ملي هئي. جڏهن ان پير پختا ڪيا ته پنهنجي واعدي تان ڦري ويو. هن ڪيترن ئي وفادار مشيرن کي معطل ڪري ڇڏيو ۽ ٽيهن سالن تائين ڏنڊي جي زور تي حڪمراني ڪئيائين. هن خبرگيري ڪرڻ لاءِ جاسوس مقرر ڪيا هيا ۽ انهن جاسوس جي نگرانيءَ لاءِ وري ٻيا ڳجها ادارا ٺاهيا هيائين. سلطان عبدالحميد ثاني ڏاڍو سودائي ۽ وهمي هوندو هئو. جڏهن هن جي سامهون کاڌو رکيو ويندو هيو ته اهو گهٽ ۾ گهٽ ٽن ماڻهن کي کارائي، تصديق ڪندو هئو ته ان ۾ زهر ته ناهي. هو پنهجي سياسي حريفن ۽ مخالف اڳواڻن کي ملاقات تي گهرائي پاڻ وٽ بند ڪرائي ڇڏيندو هيو. ۱۹۰۶ع ۾ اولهه پسند فوجي غدارن بغاوت ڪري، هن ملڪ ۾ دستوري حڪومت قائم ڪرڻ لاءِ دٻاءُ وڌو. بلاخر ۱۹۰۹ع ۾ هن جو تختو اونڌو ڪيو ويو.
هاڻ ترڪيءَ جي سلطانن جوگهڻو ذڪر ٿيو. مون سان گڏ اوهان به ٻڌي ٿڪا هوندؤ ته بس ۾ چڙهڻ سان اسان جي گروپ ليڊر سر رومي حيات اها آفر ڏني ته جيڪڏهن ڪو ميمبر گاڏيءَ جي لائوڊ اسپيڪر تي ڪا به پرفارمنس ڏيڻ چاهي ته ڀلي اچي. ان آفر سان ڪجهه شرارتي نوجوانن اندر جي اُڌمن کي گانن جو روپ ڏنو. ڪن دوستن انڊيا جا سدابهار گانا ڳائي زبردست داد وصول ڪيو خاص. ڪري مانسهره جو ”پاسبان“ جو دوست صاحبزاده جواد الفيَضي، جنهن مناڊي جا ڳايل سدا بهار گانا ٻڌائي محفل جو موڊ ئي تبديل ڪري ڇڏيو.