خلافت عثمانيه جو زوال
عاليشان تاپڪاپيءَ جا بنياد کوکلا ڪرڻ ۾ سلطانن جو وڏو عمل د خل آهي ڪوتاهي ۽ غفلت ايتري جو عوام ستل سلطانن آڏو جائز گهرجن ۽ ناانصافين خلاف ٻاڪاري ٻاڪاري هپاڻجي هليو وڃي، پر ورنائڻ وارو ڪو به ڪونه هجي .۱۵۶۶ عيسوي ۾ سلطان سليمان جي مرڻ بعد ڪنهن به ٻوٽو ڪونه ٻاريو. محلاتن جي عياشگاهن ۽ حمامن ۾ محبوبائن جي آغوش ۾ ستل حڪمرانن کي ٻاهرين دنيا جي خبروٺڻ جي فرصت ئي ڪونه هئي. سلطان سليمان جي مرڻ بعد ساڍا ٽي صديون اهو بي هوده ۽ بڇڙو سلسلو قائم رهيو. هاڻي عوام جي صبر جو پيالو ٽمٽار ٿي چڪو هئو.اندروني ۽ بيروني دٻاءُ ڪري حالتون بد کان بد تر ٿينديون پئي ويون ۽ توازن برقرار رکڻ ناممڪن نظر اچڻ لڳو. اولهه جي طاقتن مسلمانن جي اهڙيءَ ڪمزوريءَ جو ڀرپور فائدو ورتو ۽ سازشون سٽي هنگري ۽ ٻين علائقن کي خلافت عثمانيه مان کسڪائڻ جا منصوبا شروع ڪري ڇڏيائون. آهستي آهستي خلافت عثمانيه جي زوال جا آثار چٽا نظر اچڻ لڳا، پرحڪمران پوءِ به نه جا ڳيا. تاپڪاپي ستل رهيا ۽ ان جا باسي آرام ۾ رهيا. عوامي مسئلن کان وانجهيل وزير مشير واهه واهه ڪري پنهنجي نوڪري پڪي ڪندا رهيا.عدم توجهه، لاعلمي ، نظر اندازي، هڏ حرامي، ڪاهلي ۽ نڪمائي تاپڪاپيءَ جو نصيب بڻجي وئي.اسلامي اصولن جي پاسدار هن عظيم خلافت عثمانيه جا واڳ ڌڻي، جن جو قبلو صرف عورتون رهيو هيو، سي انسانيت جو ليڪو ئي لتاڙي ويا. سندن ٽهل ٽڪور ۾ هزارين غلام ۽ ٻانهيون، شاهي حڪيم، بورچي مقرر ٿيل هئا. سلطانن کان هاڻي ته ملڪ جون گهٽيون ۽ محلا به وسري چڪا هئا. داد فرياد لاءِ ايندر سوالين جا نالا، ذات پات ۽ اتو پتو پڇي، سلطان گهريءَ سوچ ۾ پئجي ويندا هئا، ڄڻ سندن ياداشت گم ٿي وئي هجي.
هت هڪ دلچسپ واقعوٻڌائيندو هلان ته ۲۰۰۷ جي عام چونڊن وقت مان مختيارڪار تنگواڻي هيس جيڪو ڪنڌڪوٽ تعلقي کي ٽوڙي نئون تعلقو قائم ڪيو ويو هيو. پولنگ اسٽيشن جي مقرر ڪرڻ جي سلسلي ۾ مان، ايڊيشنل سيشن جج جيڪب آباد (جيڪو رٽرننگ آفيسر به هو) ۽ پوليس هڪ ڏورانهين پولنگ اسٽيشن ڏسڻ پئي وياسين، جنهن تي مخالف ڌر اعتراض واريو هيو. اسان سان ٻنهي اليڪشن وڙهندڙ اميدوارن جا نمائندا به گڏ هئا، انهن مان هڪ اميدوار جو احمق پٽ ۽ ٻيو مقابلي ۾ لٿل آزاد اميدوار جو نمائندو، هڪ مڪار ماستر هيو. ماستر واري ڌر جو چوڻ هو ته جنهن پولنگ اسٽيشن تي گذريل اليڪشن ٿي هئي اهو هنڌ ئي وڌيڪ موزون آهي، جنهن کي تبديل نه ڪجي، جڏهن ته وڏيري جي پٽ جو خيال هو ته گذريل اليڪشن ۾ ان پولنگ تي ڌانڌلي ٿي هئي، تنهن ڪري ان ئي تڪ جي هڪ ٻئي اسڪول ۾ پولنگ قائم ڪئي وڃي ته انصاف جي بهتري ٿيندي. اسان جي سرڪاري گاڏيون پهريائين گذريل پولنگ اسٽيشن واري هنڌ ڏي هلڻ شروع ڪيو. جيئن ته ڪچا رستا هئا ۽ مٽي تمام گهڻي ان ڪري مان پنهنجي جيپ ڇڏي ماستر واري ڊبل ڪيبن گاڏيءَ ۾ ويهي رهيس، جيڪا ايئرڪنڊيشنڊ هئي ۽ ڪارا شيشا بند هيس. هتي ماستر ٻروچڪيءَ ۾ موبائل تي سرگوشي ۾ ڪنهن کي هدايتون ڏنيون ته، اسان اچون ٿا، توهان جج آڏو گوڙ ڪجو ته سا ڳي پولنگ بحال رکجي ڇو ته تر ۾ ڪيترائي قبائلي تڪرار هلن ٿا ۽ خونريزيءَ جو انديشو آهي. خير اسان ماستر جي من پسند پولنگ ڏسي، جٿو ڪري بيٺلن جي ڳالهه ٻڌي، اڻ ٻڌي ڪري، وڏيري جي پٽ جي تجويز ڪيل جڳهه ڏانهن روانا ٿياسي. هتي رستو بلڪل خراب هو. چڱو سفر ڪري اسان هڪ آبادي ٽپي، هڪ عمارت سامهون اچي بيٺاسين. پر هي ڇا؟ عمارت کي نه در نه دريون نه ڇت نه پاڻي. چوڌاري پلال پيو هو. هيءَ ڪيئن پولنگ اسٽيشين بڻجي سگهندي. جج صاحب ڪاوڙ مان وڏيري جي پٽ ڏي منهن ڪري گجيو. سائين ٻه چار سال ا ڳ ته عمارت جو افتتاح بابا جاني خود ڪيو هيو، پوءِ جي خبر ناهي. وڏيري جي پٽ غلطي تسليم ڪندي، بي تڪو جواب ڏئي ڪنڌ هيٺ ڪري ڇڏيو. بابا اليڪشن جي ڏينهن ۾ ظاهر ٿيندا آهيو، توهان کي ڪهڙي خبر ته ڪير جڙيو ڪير ڊهيو، ڪير مئو ڪير بچيو. جج صاحب ڪاوڙ ضبظ ڪندي چيو. هتي ماستر به ڦڙڪي هنئين ته سائينءَ جن بلڪل صحيح ٿا فرمائن. ان تي جج صاحب ماستر ڏي منهن ڪري چيو سياستدان ته رهن يا نه رهن، تون ته تعليم کاتي جو آهين تو کي به ته خبر ڪونه هئي ته ڪاٿي ڪاٿي تباهي ڪيون ويٺا آهيو ؟ هتي جج صاحب مون کي پنهنجي لينڊڪروزر گاڏيءَ ۾ ويهڻ لاءِ چيو. رستي ۾ افسوس ڪندي چيائين، يار حشر ڏسو عوامي نمائندن جو، ڪا خبر ئي ڪونهين! اليڪشن جي موسم ۾ ظاهر ٿا ٿين. ڇا وڏيري کي عوام سان کي پٺي ڏيڻ ۽ طوطا چشمي تي نااهل ڪري سگهجي ٿو؟ مون سوال ڪيو. جج مصلحتن چپ ٿي ويو. اليڪشن ۾ وڏيري کٽيو ۽ ماستر واريءَ ڌر هارايو.
ترڪيءَ جا سلطان به تنگواڻيءَ جي سياستدانن جيان عوام جو اتو پتو وساري ويٺا هئا. ٻئي طرف يورپي طاقتن جو وڌندڙ تناسب، فوجي ڦهلاءُ، واسطيداري، معاشي برتري، خوشحالي ۽ ٻڌي به خلافت عثمانيه جي زوال جو سبب بڻي. اهڙي بگاڙ واريءَ حالت، سلسليوار تباهيءَ ۾ عوام نفسياتي طور پريشان، ويڳاڻو ۽ مايوس ٿي ويو. وائڙو عوام جنهن جو قبلو اوچتو ڦري ويو هجي. هن وقت حالتون سواليه نشان بڻجي ويون. اوجا ڳيل حڪمران کي ڏينهن جي روشني ۾ عوام جا مسئلا ڌنڌلا ڌنڌلا نطر اچڻ لڳا، جوهو غرور ۽ تڪبر جي انڌي گهوڙي تي سوار ٿي، عوام کان ڪٽجي تمام پري نڪري چڪا هئا. سندن درباري خوشامدڙيا کين حالتون ڏنڊي هيٺ ٻڌائي، سندن تعريف ڪري خوش ڪندا رهيا. اهڙن خودثنا حاڪمن جي دربارن ۾ صرف واه واه جو ورد ٿيڻ لڳو .. مصيبت اڪيلي ڪونه ايندي آهي هوڏاهن ڪريملن جي لڙائي به شروع ٿي وئي. زيرڪنٽرول بچيل علائقا هاڻي آزاديءَ جو مطالبو ڪندا رهيا، ڇو ته اولهه جي عيسائي طاقتن سندن پٺي ٺپي هئي. هاڻي خلافت عثمانيه لاءِ بي بنياد واويلا، بدنامي ۽ ڪوڙن جو ڦهلاءَ شروع ٿيو ۽ اولهه جي عيسائي طاقتن ان کي ورجائي ورجائي سچ ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي.
Hundred times, it becomes the truth Tell a lie
ڪوڙ ايترو ورجايو جو سچ ٿي پوي
اولهه جي عيسائي طاقتن جي پروپئگنڊا ته اجهو ٿي اک ڇنڀ ۾ خلافت عثمانيه جي تباهي اچي. خلافت عثمانيه آخري پساهه پئي کڻي، اجهو ٿو خلافت عثمانيه جو انت اچي. سسٽم جو طبعي موت اچي چڪو آهي، اهي لڳاتار ڪوڙَ مٿان ڪوڙَ ٻڌي سچ جو گمان ٿيڻ لڳو. عوام ڄڻ ته ڪا آخري خوشخبري ٻڌڻ لاءِ بيتاب ٿيندو ٿي ويو. فوج ته اهڙن موقعن جي تلاش ۾ هوندي آهي. ترڪيءَ جي فوج اسلام دشمن قوتن سان سر ۾ سر ملايو. فوجي حساس ادارن پڻ ملڪ ۾ خلافت عثمانيه جي زوال جون بي بنياد واويلا ڪري باهه تي تيل وارو ڪم ڪيو ۽ اهڙيءَ طرح ترڪيءَ ۾ خلافت عثمانيه لاءِ نفرت ۽ ڌڪار جهڙي صورتحال اچي وئي.عوام کي روڊن تي نڪري اچڻ ۽ خلافت عثمانيه جي ناڪامي خلاف آواز بلند ڪرڻ لاءِ اڪسايو ويو.اهڙي بغاوت ۽ هنگامي بازي ڏسي حڪمرانن جون وايون بتال ٿي ويون. فوجن ملي ڀڳت ۾ ڪامياب وئي. ۱۹۰۸ع ۾ سولونيڪا جي هڪ فوجي ڪمانڊر سلطان عبدالحميد جي سڌي سنئين مخالفت ڪئي. ٻين فوجين به هم آواز ٿي سندس قدم جي حمايت ڪئي ۽ عوام سان گڏ فوج به روڊن تي احتجاج ڪندي پريڊ شروع ڪئي. هاڻي سلطان ننڊ مان ڇرڪ ڀري اُٿيا. تاپڪاپيءَ جا ڀاري برج لڏڻ لڳا. هاڻي سلطانن تي پارليامينٽ جوڙڻ ۽ چونڊون ڪرائڻ لاءِ دٻاءُ وڌندو ٿي ويو. سلطانن جا سڀ رستا روڪيا ويا. سازشي گروپن ۱۹۰۹ع ۾ سلطان جي هڪ ڀاءُ، سلطان محمد خامس (Sultan Muhammad Khamis) کي سلطان جي منصب تي ويهاري ڇڏيو. هي سلطان باغي گروپن جو ايجنٽ هيو، ۽ انهن جي هٿن ۾ کيڏڻ لڳو. هن کان پهريون خطرناڪ ڪم اهو ورتو ويو، جو ترڪي ٻولي جي جگهه تي عربي ٻوليءَ کي قومي ٻوليءَ جو دجو ڏنو ويو، جيڪو عوام جي ڦٽن تي لوڻ ٻرڪڻ هيو. ۱۹۱۲ع ۾ ترڪن تي بلقان جنگ مڙهي وئي جنهن ۾ کين لاتلافي نقصان پيو. ان دوران ترڪي فوجي چيف انور پاشاکي ملڪ جي ازسرنو تعمير لاءَ چيو ويو. انهن ڏينهن ۾مصطفيٰ ڪمال اتا ترڪ فرشتو بڻجي ملڪ کي تباهي کان بچائي ورتو. اها هئي تاپڪاپي جي ڪهاڻي.