احساس زندگي آهي!
انسان وٽ پنج حسون آهن، جن وسيلي زندگيءَ کي سمجهي ۽ محسوس ڪري سگهجي ٿو. هڪ ڇهين حس بہ ٿئي ٿي، جنھن کي ’غير معمولي تصوراتي سوچ‘ (Extra Ordinary Perception Power) چيو وڃي ٿو، جنھن کي باطن جي ٽين اک يا ادراڪ جي نالي سان پڻ سُڃاتو وڃي ٿو، جنھن مطابق انسان کي اڳواٽ گهڻن معاملن جي پروڙ پوي ٿي. ان سان گڏ دور انديشي ۽ صحيح فيصلي جي سگهہ پڻ ادراڪي ڪيفيتن جو ڏانءُ آهي. انسان جا اهي پنج حسياتي محرڪ ڏسڻ، ٻُڌڻ، چکڻ، ڇُھڻ ۽ سنگهڻ جا وسيلا آهن، جيڪي اينٽينا جو ڪم ڏين ٿا. اندر ۽ ٻاهر جي دنيا جي تعلق کي ڳنڍي رکن ٿا.
اها حسياتي ڄاڻ، تنتي سرشتو، ڪيميائي اهڃاڻ طور استعمال ڪري ٿو. سموري ڄاڻ نيورونز ۾ جمع ٿئي ٿي، جنھن کي
Neural Network چيو وڃي ٿو. ڪجهہ ماڻھو حسياتي طور تي فعال ٿين ٿا، ڪي غير فعال يا سُست هوندا آهن. احساس تي طبعي حالتون، نفسياتي مونجهارا، کاڌا، زندگي گذارڻ جو ڍنگ، دوائون ۽ برقي لھرون (Electromagnetic Waves) اثرانداز ٿين ٿيون. گذريل وقتن ۾ زندگيءَ ۾ خيال منتشر نہ هو. هاڻ ماڻھو هڪ ئي وقت ۾ گهڻا ڪم ڪن ٿا، جيئن کاڌي کائڻ سان گڏ اخبار جو مطالعو جاري هوندو آهي. ٻار ٽي. وي ڏسڻ سان گڏ ٽيبليٽ تي گيم بہ کيڏي رهيا هوندا آهن يا اڪثر ماڻھو مختلف شعبن ۾ ڪم ڪن ٿا، هڪ ئي مھل تي گهڻن ڪمن جو ڪرڻ ڌيان کي ڇڙوڇڙ ڪري ٿو.
اڳي ماڻھو قدرتي طور تي ٽائيم شفٽ يا وقت جي منتقليءَ جي هنر کان واقف هو. ماحول يا صورتحال تبديل ٿيڻ سان سوچ جو انداز بہ بدلجي ويندو هو. ماڻھو جتي موجود هوندا هئا، ذهني توانائي ۽ سوچ جو رُخ بہ ان پاسي هوندو هو. پر هاڻ وقت هڪ هنڌ گذارجي ٿو تہ سوچ ٻئي پاسي پئي ڀٽڪندي آهي. آفيس، گهر جي ڊرائنگ روم جو ڏيک ڏيندي تہ گهرن ۾ آفيسن جا مسئلا پيا ذهن ۾ ڦرندا آهن. ماڻھو موجود هوندي، غير موجود ٿي وڃي تہ اها پنھنجي يا ٻين جي زندگيءَ سان وڏي ناانصافي آهي. زندگيءَ جا سمورا مسئلا ان ذهني غير حاضريءَ جي چوڌاري ڦرن ٿا. اها احساساتي ڇڪتاڻ جسم سان گڏ ذهن لاءِ بہ هاڃيڪار ثابت ٿيندي. اسان ذهن ۽ جسم جي وحدت کان اڃا تائين بي خبر آهيون. ذهن هڪ طرف آهي تہ جسم ٻئي پاسي ۽ روح جي ڪا خبر ئي ناهي! موجودہ دنيا جا مسئلا ڏينھون ڏينھن وڌي رهيا آهن، جنھن جي ڪري حواس خمسہ براھہ راست متاثر ٿي رهيا آهن. ڏسڻ جي حس جو ئي مثال ڏجي تہ بصري تاثر، سمجهہ يا يادگيريءَ جو حصو بڻجي ٿو. شين کي خالص رنگ ۾ ڏسڻ غيرجانبدار اکين جو گڻ آهي. ٻي صورت ۾ اسان اکين سان نہ، پر غلط نظريي جي عينڪ سان ڏسندا آهيون. بصري غلطي، احساس جي ٻيائيءَ جي صورت ظاهر ٿئي ٿي. انٽرنيٽ، موبائيل، وڊيو گيمز ۽ يڪسانيت حسياتي طور تي انسان کي غير فعال بڻائين ٿا، جن جو طبي ۽ نفسياتي اثر ناچاقيءَ جي صورت ۾ ظاهر ٿئي ٿو.
جيستائين ٻُڌڻ جي حس جو تعلق آهي تہ جيڪڏهن ذهن شفاف نہ آهي تہ ٻڌڻ جو گڻ بہ ضايع ٿيو وڃي. ماحول ۾ شڪايتون، غلط فھمين ۽ پرائي پچار جو ذڪر ڪنن کي زنگ لڳائي ٿو ڇڏي. گهڻي ڀاڱي ڪم جي ڳالھہ ذهن ۾ رکي، باقي اجايون ڳالھيون ذهن مان ڪڍي ڇڏڻ گهرجن، جنھن کي اڄڪلھہ لاڀائتي ٻڌڻي (Productive Listening) چئجي ٿو. غير ضروري ڳالھين جي ٻڌڻ جي عادت ڇڏڻ سان احساس ۾ وسعت پيدا ٿئي ٿي. ان کان علاوہ چکڻ ۽ سونگهڻ جون حسون هڪٻئي سان سلھاڙيل آهن. اهي بنيادي حسون آهن، جيڪي Reptilian Brain سان تعلق رکن ٿيون. ريپٽيلين برين جسم جا اهم ڪم ظابطي ۾ آڻي ٿو، جيئن دل جي ڌڙڪڻ، ساھہ جو سرشتو، جسم جي درجہ حرارت ۽ توازن تي قائم رکڻ وغيرہ.
نفسياتي مريضن لاءِ چيو وڃي ٿو تہ انھن تي دوائون اثر نہ ڪنديون جيستائين سندن ريپٽيلين برين کي جمالياتي تحرڪ نہ ڏنو ويندو، جنھن ۾ رنگ، موسيقي، خوشبو ۽ سھڻا تصور شامل آهن. ذهن جي ان حصي جو ڪم تصوراتي تمثيلون جوڙڻ آهي. خوشبوءِ جو براھہ راست احساس سان واسطو آهي. خوشبو، احساس ۽ يادن کي متحرڪ ڪري ٿي. باغن يا مذهبي جڳھين تي گلن ۽ اگربتين رکڻ جو اصل سبب اهو ئي آهي. اهڙي ماحول ۾ وڃي، ماڻھو ذات جي خالص پڻي ڏانھن موٽ کائي ٿو. سُٺن خيالن ۽ سونھن سان سندس تعلق جڙي ٿو. اها خوشبوءِ شعور کي سوچ جي نئين سگهہ عطا ڪري ٿي. انساني سوچ يا شعور روين يا ماحول جي گدلاڻ سبب نقصان کڻن ٿا. ساڳي ريت گهڻي کنڊ، لوڻ، خواب آور دوائون، عام دوائون، فاسٽ فوڊ، ڪثرت سان گوشت واپرائڻ، شراب نوشي يا عام نشو وغيرہ انسان ۾ ڪاوڙ، لاتعلقي ۽ بي حسي پيدا ڪن ٿا. ڪيتريون دوائون، اعصابي نظام کي تباھہ ڪري ٿيون ڇڏين. سمجهہ جي سگهہ تي منفي اثر وجهن ٿيون. کاڌا يا مشروب روين ۽ احساس کي مُنجهائي ٿا رکن! جھڙوڪ چانھن، ڪافي، انرجي ۽ سافٽ ڊرنڪس جو استعمال وغيرہ. ساڳيءَ ريت طبي ۽ ذهني بيماريون احساس کي گهائل ڪري ٿيون وجهن.
اڄوڪي دنيا جي علمن ۾ ٻُڌڻ ۽ ڇُهڻ جي حس اهم سمجهي وڃي ٿي. مثال فطري آواز ڪنائڻ يا اندر جي لھرن يا آوازن کي ٻڌڻ ۽ محسوس ڪرڻ جي قوت جو هجڻ، پر ڇھڻ جي حس ۾ شفا جون ڪرشماتي لھرون موجود آهن. جن ٻارن کي والدين جو ڇھاء ملي ٿو، اهي ذهني ۽ روحاني طور تي سگهارا ٿين ٿا انھن ٻارن جي ڀيٽ ۾ جيڪي ڇھاء کان محروم رهيا هجن.
سماجي زندگيءَ ۾ هٿ ملائڻ يا ڀاڪر پائي ملڻ جون روايتون اسان جي زندگيءَ ۾ شامل آهن. ڇھاءُ سان ان وقت ڪيميائي اثر، جنھن کي Love Harmone بہ سڏيو وڃي ٿو، جسم ۾ پيدا ٿئي ٿو، جيڪو ذهني دٻاءُ کان جسماني تڪليف تائين شفا ڏئي ٿو. هڪ ڀيڻ کي ڀيڻ جو ڇھاءُ ۽ ڀاءُ کي ڀاءُ جو ڀاڪر ڪيترن ئي ذهني عذابن کان نجات ڏياري سگهي ٿو. اهو ڇھاءُ اسان جي ٻارن اندر ويڳاڻائپ ۾ ڪمي آڻي ٿو سگهي.
انساني ڇھاءُ ۾ حيرت انگيز اثر آهي، جنھن کان سماجي زندگي اڻ واقف آهي. جذباتي زندگيءَ ۾ ڇھاءُ فقط جنسي ڪشش جو نالو نہ آهي. بلڪ اهو رشتن کي جيئارڻ ۽ شفا بخشڻ جي ذهني ۽ روحاني سگهہ آهي. جديد علم ريڪي هٿن جي ڇھاءُ جو ثمر آهي، جنھن ۾ ريڪي جو ماهر، جسم تي هٿ رکي مريض کي شفا ڏئي ٿو. پالتو جانورن کي ڇھڻ ۽ هٿ رکڻ سان بہ مالڪ جي جسم ۾ شفا ڏيندڙ ڪيميائي عمل کيس متحرڪ رکي ٿو، جنھن جي ڪري سڄي دنيا ۾ ماڻھو پکي ۽ جانور پاليندا آهن. احساس کي گهايل ناڪاري رويا ڪن ٿا، جن ۾ انا پرستي، حسد، احساس ڪمتري، ڏيکاءُ يا احساس برتري وغيرہ شامل آهن. پر سڀ کان وڌيڪ خوشين جي دشمن انا ۽ خودپرستي آهي.
اڄ سڄي دنيا ۾ احساس کي متحرڪ ڪرڻ، جيئارڻ ۽ انسانيت سان رابطي ۾ اچڻ لاءِ ڪيترائي تربيتي ادارا قائم ٿي چڪا آهن، جيڪي گهريلو زندگي ۽ مختلف ادارن جي ماحول ۾ احساس وسيلي توازن پيدا ڪرڻ جو ڏانءُ سيکارين ٿا. بي چين ۽ بي حس احساس جو علاج نہ ڪرڻ هڪ سنگين جُرم آهي. ان ڪري ئي معاشرا اوڙاھہ جو ڏيک ڏين ٿا، جتي زخمي احساس جي پرگهور جيڪر وقت تي نہ لڌي وڃي تہ اڳيان هلي اُهي اهڙي ناسور جي شڪل اختيار ڪري ڇڏيندا آهن، جن جي علاج جي ڪابہ صورت ممڪن ناهي رهندي.