ننڍي ڳالھہ، وڏي تباهي
نفسياتي محرڪ ۾ موروثي طور تي مزاج جي جوڙجڪ، پالنا جي طريقي، ٻاهرئين ماحول ۽ روين جو اثر شامل آهي. ٻار جي شخصيت ٽن سالن ۾ جُڙي راس ٿئي ٿي ۽ ٻار جون محسوسات ماءُ جي گرڀ کان شروع ٿيڻ ٿيون. ماءُ جي ڪيفيتن ڪاوڙ ۽ پريشاني وغيرہ جا اثر ٻار جي ذهني ۽ جسماني اوسر تي پون ٿا، پر جيڪڏهن ماءُ خوش ۽ مطمئن آهي تہ ٻار بہ خوش مزاج، ذهين ۽ پُرسڪون پيدا ٿين ٿا.
حمل دوران ۽ ٻار جي پيدائش کانپوءِ عورتن کي ڊپريشن جا دورا پوندا آهن. جيڪڏهن اها عورت اڳ ۾ ئي حالتن جي ستايل آهي ۽ ذهني طور تي ٻٽن روين جو شڪار آهي تہ ٻار جي پيدائش کانپوءِ ڊپريشن جي شدت وڌي وڃي ٿي ۽ اها ماءُ جي تشويش ٻار جي واڌ ويجهہ تي برو اثر وجهي ٿو. ڇو تہ جيستائين ماءُ ٻار کي ٿڃ پياري ٿي تہ ان دوران بہ ھوءَ، جنھن ڪيفيت ۾ رهي ٿي، اهو احساس بہ ٻار ۾ منتقل ٿيندو رهي ٿو. طبيبن پاران، ٿڃ پيارڻ دوران ماءُ کي پُرسڪون رهڻ جي ھدايت ڪئي ويندي آھي.
اڪثر ماڻھو ان دوران ماءُ جي مزاج ۾ تبديلي ۽ نفسياتي مونجهارن کي طبعي ۽ نفسياتي تناظر ۾ سمجهڻ کان قاصر نظر اچن ٿا، جنھن جي ڪري ماءُ ۽ ٻار ٻنھي جي صحت شديد متاثر ٿئي ٿي ۽ بدترين نتيجا سامھون اچن ٿا.
اسان وٽ مسئلن جو حل عملي ۽ منطقي انداز سان نٿو ڳوليو وڃي. اڪثر ڪري ٻار جي غلط پالنا ۽ ناسازگار حالتن سبب سندس ذات ۾ احساسِ ڪمتري، خود رحمي، خود اعتماديءَ جو فقدان ۽ عزتِ نفس جي گهٽتائيءَ وغيرہ جھڙيون خاميون شخصيت جو اڻمٽ حصو بڻجي وينداآھن. اھي شخصي ڪمزوريون اڳتي ھلي ناڪامين جو ڪارڻ بڻجنديون آھن. ڪاوڙ يا جارحيت دٻيل خواهشن ۽ محرومين جو ردعمل ٿئي ٿي ۽ اهي ٻٽا ترقي يافتہ ملڪن ۾ بہ موجود آهن، پر فرق رڳو اهو آهي تہ اهي وقت تي مزاج جي انھن نفسياتي لاهن چاڙهن جو حل ڳولي لھن ٿا.
اهي اڪثر ڪري ذهني دٻاءُ يا ڪاوڙ جو حل سيکاريندڙ ادارن ۾ داخلا وٺي، ڪيرئر ڪائونسلنگ، سافٽ اسڪلز ۽ اموشنل انٽيليجنس جي تربيتي ورڪشاپس ۾ بھرو وٺن ٿا. يورپ ۾ اھڙا ادارا آھن جتي اڪثر ڪاوڙ ۽ جارحيت جي ظابطي جو ھنر
(Anger Management) سيکاريو ويندو آھي. جڏھن تہ ھن سماج ۾ اهي غير انساني رويا معمول مطابق قبول ڪيا وڃن ٿا. ترقي يافتہ ملڪ، ان حوالي سان مثالي روين جا حامل آھن.
ساڳيءَ ريت دنيا ۾ مثبت سوچ ۽ روين جي سکيا جي حوالي سان گهڻا ڪتاب پڙهيا وڃن ٿا. انھن مصنفن ۾ ڊيل ڪارنيگي سرفھرست آهي. اسان وٽ ماڻھو ذهني صحت ڏانھن ڌيان گهٽ ڏين ٿا. ان ڪري هتي ماڻھو ڪھڙو بہ رويو اختيار ڪري سگهي ٿو. ترقي يافتہ ملڪن ۾ ڪنھن استاد جي مجال نہ آهي جو ٻار کي چماٽ هڻي سگهي، يا ڪو ماڻھو ميڙ ۾ ڪاوڙ يا بدتميزيءَ جو مظاهرو ڪري يا نشي جي حالت ۾ گاڏي هلائي. اهڙي عمل تي اُتي کيس روين جي بداعتداليءَ جي سزا طور حوالات جي هوا کائڻي پوي ٿي.
قانون کي مٿڀرائي حاصل هئڻ سبب، اهي معاشرا روين جي ترتيب ۽ اخلاقي قدرن جي دائري ۾ هلن ٿا ۽ انھن ملڪن ۾ ادارن ۾ وڳوڙ پيدا ڪندڙ ماڻھن کان وضاحت طلب ڪئي وڃي ٿي. آفيسرز پنھنجي رڪارڊ ۾ اهڙن اعمال نامن جي اضافي کي بُرو سمجهن ٿا، جيڪي سندن ترقيءَ جي راھہ ۾ رڪاوٽ بڻجي سگهن ٿا. پر اسان وٽ اهڙي ڪا بہ وضاحت طلب نٿي ڪئي وڃي. ڇو تہ بدنظمي ڦھلائيندڙ ماڻھن جي پُٺڀرائيءَ سبب اهڙن روين کي هٿي ملي ٿي. بي پھچ ماڻھوءَ جي سُٺائي سندس خامين ۾ شمار ٿئي ٿي ۽ بااختيار ماڻھن جي خامين کي نظر انداز ڪرڻ جي روايت جنم وٺي ٿي. قول ۽ فعل ۾ تضاد، طبقاتي ڪشمڪش، نا انصافي، ٻٽو معيار، اخلاقي بدحالي، معاشي اڻ برابري، بيروزگاري ۽ حق تلفي ڪيترين ئي بُراين جو سبب بنجن ٿيون، جھڙوڪ: روزمرہ زندگيءَ جا جهيڙا جهٽا، قبائلي ويڙھہ ۽ قتل و غارت گري پڻ (بنان سوچ سمجهہ جي رد عمل ڏيکارڻ) ڪري ٿين ٿا. مثال جيئن هڪ قبائلي ويڙھہ باغ مان زيتون پٽڻ تان شروع ٿي ۽ ڪيترين ئي حياتين کي ڳڙڪائي وئي، معاملو سدائين ننڍي ۽ اجائي ڳالھہ کان شروع ٿي وڏي تباهيءَ تي ختم ٿئي ٿو.
سھپ گهٽ هئڻ جا طبي ڪارڻ بہ ٿين ٿا. اهڙي طرح ڪيتريون ئي بيماريون اهڙيون آهن، جن جي ڪري ڪاوڙ يا جارحيت ۾ اضافو ٿئي ٿو. ڪاوڙ، جلدبازي، بي اطميناني ۽ نامناسب غذاواپرائڻ ڪري، جديد دنيا جي مزاج جو حصو بڻجي چڪا آھن.
ٻي مھاڀاري لڙائيءَ کانپوءِ فروزن فوڊ، ڪولڊ ڊرنڪس، چپس ۽ ڪيڪ ۽ پيسٽري وغيرہ جو وڌيڪ استعمال ٿيڻ لڳو. جديد تحقيق مطابق اڄڪلھہ کاڌن ۾ ڪيميائي اثر جلدبازي، ڪاوڙ ۽ مزاج ۾ تڪڙي تبديليءَ جو سبب بڻجي ٿو. فاسٽ فوڊ، جنڪ فوڊ، گوشت ۽ تريل کاڌن جو وڌيڪ استعمال، لوڻ ۽ کنڊ جي گهڻائي وغيرہ جارحيت، بي چيني، جذباتي پڻي ۽ يڪسوئيءَ جي ڪميءَ جي صورت ۾ ظاهر ٿين ٿا. انھن کاڌن ۾ ذائقي کان علاوہ صحت بخش غذائي جزن جي ڪمي ٿئي ٿي، جيڪي وزن ۾ اضافي جو سبب پڻ ٿين ٿا. ٿولھہ پڻ منفي روين، ڪاوڙ ۽ بي صبريءَ جو ڪارڻ سمجهي وڃي ٿي.
جديد زندگيءَ ۾ اڻ سھپ جو سبب، غير معياري کاڌا ۽ غلط طرز زندگي آهي. گوشت واپرائيندڙ ماڻھوءَ جو چھرو، مزاج ۽ جسماني ساخت الڳ ٿئي ٿي بنسبت ڀاڄيون ۽ معتدل غذا واپرائيندڙ ماڻھن جي. اهو ئي سبب آهي تہ يوگي يا صوفي گهٽ ۽ معتدل غذا کائيندا آهن. غذا جو مزاج ۽ ذهن جي ڪارڪردگيءَ سان براھہ راست تعلق آهي.
جديد طرزِ زندگي پڻ سھپ جي ڪمي جو سبب بڻجي چڪي آهي. اوجاڳو، سُمھڻ ۽ جاڳڻ جا غلط اوقات پڻ مزاج تي اثرانداز ٿين ٿا. ننڊ جي ڪمي فيصلي جي اهليت، ڪم جي ڪارڪردگي ۽ روين تي خراب اثر وجهي ٿي. سُٺي جسماني مشق، مناسب غذا ۽ پنڌ وغيرہ ڪرڻ سبب سٺي ننڊ اچي ٿي.
اڄ صورتحال اھا آھي تہ سَھپ جي گهٽتائيءَ سبب سماجي زندگي ۽ رابطا بہ منتشر ٿي رهيا آهن. برداشت جي ڪميءَ جو هڪ اهم ڪارڻ سماجي قدرن، روين ۽ لاڙن ۾ تبديلي آهي. جڏهن تہ ماديت پرستي ۽ ڏيکاءَ ۾ ڏينھون ڏينھن اضافو ٿي رهيو آهي. سادگي واري زندگيءَ کان دوري بي اطمينانيءَ جو سبب بڻجي ٿي.
سماجي زندگيءَ ۾ ڪڏهن بہ واضح اصول ترتيب نہ ڏنا ويا آهن. اخلاقي قدرن جيئن بردباري، پنھنجائپ، رواداري، ايمانداري ۽ ٻَڌيءَ جھڙن گُڻن جي ڪميءَ، سماجي ويڳاڻائپ ۾ اضافو ڪيو آهي. فرقيواريت، نسلي تضاد، جنس، رنگ ۽ نسل جي تضاد ۽ طبقاتي ڪشمڪش غير انساني روين جو سبب بڻيا آهن. سماجي روين ۾ نفرت، تعصب، حسد ۽ احساس برتري ۾ اضافو ٿيو آهي.
ماڻھو فقط ڊگري حاصل ڪرڻ کي تعليم جو اعليٰ معيار سمجهن ٿا. جڏهن تہ علم جو ذهن ۽ دل کي اُجارڻ وارو تصور پراڻو ٿي چڪو آهي. نقلي ڊگريون، ٿيسز جو وڪرو ۽ هر شعبي ۾ ڪاپي ڪلچر اڏوهيءَ جيان سماج جون جَڙون کوکليون ڪري رهيو آهي. خود غرض ۽ مفادپرست پيشيورن جي اهڙي کيپ تيار ڪئي وڃي ٿي، جيڪي محض پئسي ڪمائڻ جي مشين بڻجي وڃن ٿا. جذبي جي سچائي ۽ احساس جي ڪميءَ سبب انساني وستيون خواهشن جو جهنگ بڻجي ويون آهن. پئسي ۽ امارت کي علم، عقل ۽ دانش تي فوقيت ڏني وڃي ٿي ۽ سطحي، روين کي همٿايو وڃي ٿو. ماڻھن وٽ ذاتي تجربي جي ڪمي آهي ۽ پرک جا پيمانا بہ بدلجي چڪا آهن. اهڙيءَ ريت انسان جي اندر بي يقيني جو خلا اونھون ٿيندو ٿو وڃي.
جڏهن انسان فطرت جي غضب جي آڏو اچي ٿو بيھي. جتي ٿرڊ لا آف موشن مطابق شيون ري بائونڊ ٿين ٿيون. سچ، سچائيءَ ڏانھن موٽ کائي ٿو ۽ ڪوڙ منافقت جو عڪس آهي، روحاني خوشيءَ جي اڻھوند جو سبب بڻجي ٿو، مثبت فڪر جي حامل هڪ ليکڪا پنھنجي ڪتاب ۾ لکي ٿي ته، ”منھنجي ماءُ جنھن هيري جي مُنڊيءَ تي ساھہ ڏيندي هئي، نوي سال جي عمر ۽ بيماريءَ سبب اُن کي سُڃاڻي بہ نٿي سگهي.“ هتي شين جي حقيقت تيزيءَ سان بدلجي ٿي ۽ انسان سڄي زندگي مادي خوشين ۽ خواهشن پٺيان ڊوڙندو رهي ٿو. هو روحاني آسودگي ۽ گهرجن کي نظرانداز ڪري ٿو. ان ڪري بي يقينيءَ جي هڪ اونھي خلا مان عدم برداشت جھڙو منفي رويو اُسري ٿو.