مهاڳ
ٻوليءَ جي سونهن ان جو ادب (شاعري ۽ نثر) آهي، قومن جي تاريخ جو پتو اڄ به ان جي شاعري ۽ نثر مان پوندو، سنڌ جي تهذيب، ثقافت، سماجي زندگي جو معيار ۽ سڄي قوم جو عڪس ادب آهي. سنڌ جي ماضي کي پرکڻ لاءِ اسانکي اسانجو ادب ڏسڻو پوندو.
واقعي قومن جي روح مزاج ۽ وقت جي حالتن جو عڪس ادب ۾ موجود آهي، تڏهن ته اسان شاهه لطيف، سچل سرمست شيخ اياز ۽ ٻيا ڪئين شاعر اسانجي محفل ۾ اڄ به موجود آهن ۽ ادبي سفر اڃا روان دوان آهي سنڌ جي ادب ۾ نوان نوان تجربا به ٿين پيا، نئيون صنفون متعارف ٿين پيون. سٺا سٺا شاعر پنهنجي عقلي جوهر جي اُپٽار ڪن ٿا انهن مان اڄ شاعري جي ميدان ۾ هڪ خوبصورت نانءُ به هر ڪنهن جي دل تي چٽيل آهي، سندس ٻه خوبصورت شاعري جا ڳُٽڪا نظر مان گذريا اصل دل خوش ٿي ويئي، محرومي جي بن ۾ ڀٽڪڻ بجاءِ هڪ باک ڦٽندي نظر آئي ته سنڌ جي هنج ۾ اڃا تخليق جا گُل ٽُٽن پيا ماڃر جي رزخيز جو ۽ سرويچ، محمد خان مجيدي، ابراهيم منشي ۽ مريم مجيديءَ جو تسلسل، ارشاد ساگر، سيد اڪبر جي خوشبوءِ اڃا اچي ٿي انهن نوجوان ڏات ڌڻين ۾ اياز امر شيخ به هڪ روشن ستارو آهي. هي ڪتاب اياز امر جي وري نئين ڪوشش آهي ۽ هڪ نئين صنف ۾ پنهنجي ڏات وسيلي خوبصورت احساس ڀرپور نموني اڃيا اَٿس جن ۾ اسانجي سماج ۽ ماحول جو خوبصورت عڪس چٽيل آهي.
ڪتاب جو نالو ٽٽل ٽڪرا وجود جا، نثري احساس آهن هي صنف ئي عجيب آهي اياز امر جي دل جو حساس ۽ خوبصورت فنڪار هن نثري احساسن ۾ پنهنجي Iner feelings کي ڀرپور انداز ۾ لکيو آهي ڪِٿي ڪِٿي بلڪل نظماڻو رنگ به محسوس ٿئي ٿو.
حساس انسان جي من ۾ جيڪو مانڌاڻ متل هوندو آهي، جيئن جبل ۾ لاوا ڦاٽي پئي ايئن سندس جذبا وهي هلندا آهن.
تخليق ۾ اهو جوهر هجڻ کپي جو پڙهندڙ جي دل ۾ ولوڙيون، ڪي اڌما ۽ جذبا اٿن ۽ پڙهندڙ جي دل ۾ شعوري ارتقا جو عمل تيز ٿئي ۽ سماج جي لاءِ ڪو Posetive رجحان جنم وٺي سگهي ڇو جو اديب جو اهو فرض بنجي ٿو ته سُتل ضميرن ۾ جوت جاڳائي حسن، پيار وطن، دوستيءَ لاءِ قوم ۾ وڏي سجاڳي اچي سگهي.
اياز امر شيخ هي ڪتاب نثري تاثر جي شڪل ۾ تمام دل ۾ پيهي ويندڙ سنڌ جي دردن، ڏکن، اندروني ڪيفيت کي ڀرپور انداز ۾ بيان ڪرڻ جو خوبصورت انداز آهي.
هن جي حساس ۽ سچيت دل مان جيڪي فَني ۽ فِڪري صدائون آهون ۽ وِلوا اُسري اسانجي دلين تي ڌاڙا هڻن ٿيون، تخليق آهي ئي اهڙي شيءِ جا پڙهندڙن جي ستل ضميرن ۾ اُڌما پيدا ڪري ڪا جذبن جي ويرا آڻي ڪو سوچ جو سنڌو اُٿلون ڏيئي تڏهن ستل ضميرن ۾ سچيت پائي ۽ سمجهه جي ڪا جوت جلندي ڪو احساس جو سلسلو جڙندو.
ڪو شعور وهڪرو وهي هلندو ۽ بي چيني جي رڻ ۾ ساڃاهه ۽ سُرت جا رابيل ٽڙندا. رتوڇاڻ ٿيل روح ڪا تازگي ۽ سَگهه ماڻي سگهندا ان ڏس ۾ اياز امر جي ڪوشش تمام لاڀائتي آهي، هو سندس سندر محسوسات کي لفظن جي خوبصورت فريم ۾ اهڙي نموني اُڻي ۽ پوئي ٿو جو دلين ۾ جوت جلايو ڇڏي.
سندس ٻولي جو استعمال لفظن جي چونڊ حرف تجنيسي جي عجيب شڪل، ڪِٿي ته صفا نظم جو رنگ پر سندس خيال سوچ ايڏي وقتائتي ۽ سنڌي ماڻهن جي ذهنن کي جهنجهوڙيندڙ آهي، جو هي ڪوشش هڪ سڀاويڪ رخ ۾ ڏات جو سدا ملوڪ مثال آهي.
شاعر ته هو تمام ڀلوڙ آهي پر نثر ۾ بنا ڪنهن ڊيگهه ويڪر اوٽ پٽانگ جي تمام مختصر نموني لفظن جي جادو سان ڪئين موضوع محبت، پيار سنڌ دوستي ۽ ويساهه گهاتين جو ذڪر ايڏو ته ڀرپور ٿو ڪري جو هڪ نثري ٽڪري تان ڪهاڻين جا ڪئي ڪتاب قربان ڪجن. تمام سنجيده ڳالهين کي پنهنجي ڪلا کيتر جي اوج ۾ ايئن ٿو اُڻي جو دل جهٻو وٺي ۽ دل چئي ته سڄو ڪتاب هڪ ساهي ۾ پڙهي پورو ڪجي.
اچو ته سندس نثري ڪاوشن کي ٿورو ورجايون ۽ سندس تخيلقي عمل جو ڀرپور فيض حاصل ڪريون.
فنڪار ذهن ۾ پيار جا تصور ڪيڏا نه دل کي ڇهندڙ آهن محبوب کي چئي ٿو.
• تون اچي مون مٿان ستارن جو ڀريل آسمان ٿي وڃ،
۽آئون تو ۾ هر رات چنڊ ٿي اُڀرندو رهان!!.
هن تحرير ۾ اياز امر جي ڏات سندس ڪومل دل مان اتاهان جبلن تان لهندڙ آبشار وانگر اسانجي اروٺ دل کي سرسبز ڪري پئي ڇڏي اهو تخيل صرف ڪو شاعر يا فنڪار ڏيئي سگهي ٿو.
يا
• مان هر درد جو دريا جهاڳڻ لاءِ تيار آهيان،
ها پر تنهنجي دوريءَ جي هڪ ڇولي به ڇاتي تي برداشت نه ڪري سگهندس.
محبت ۾ هر تڪليف هر ڏونگر ڏارڻ لاءِ تيار آهي، پر پرينءَ جي دوري سندس وجود سَهڻ لاءِ تيار ناهي، اِها ڪيفيت حساس ذهنن ۾ ئي پيدا ٿئي ٿي.
اياز امر جي دل ۾ سنڌ سان اڪير جو به سنڌو ڇوليون ٿو هڻي سنڌ جي آزادي ۽ ڇوٽڪاري لاءِ وزندار راءِ ڏيئي ٿو.
• جيڪڏهن تون سراپا انقلاب بڻجي سنڌ جو سڏ ٿيڻ چاهين ٿو؟
ته پوءِ تون اُن سچ جو سپنو بنجي وڃ
جنهن ۾ ڪنهن به ڪوڙ جو ڪان کُتل ئي نه هجي
۽ ويساهه گهاتيءَ جو هر اڏيل ئي نه هجي.
هاڻي اهو ايڏو موضوع آهي جنهن تي ڪتاب لکجن ۽ نئين نسل کي واٽ ۽ هدايت ملي پر هن خوبصورت احساسن ۾ مختصر طور وڏي هدايت ۽ نصيحت سمايل آهي. ايئن اياز امر شيخ جا خيال هر تصور تي ڀرپور واضح آهن، جيئن لکي ٿو:
• آئون انهن ئي پيرن کي چميون ڏيئي اکين جو عشق بڻائي ڇڏيندو آهيان.
جيڪي پير آزاديءَ جي راهه ۾ رهبريون ڪندي رتورت ٿي پوندا آهن.
يا
• تو مون تي ايترا ته وحشتن سان وار ڪيا آهن،
جو منهنجو سَنڌ سَنڌ،
هاڻو ڪي سنڌ جيان ساڻو ٿي پيو آهي.
هاڻي ان ننڍڙي نثري ٽڪري ۾ سنڌ جي درد ڪٿا ڪيڏي دل کي ڇوهندڙ انداز ۾ چٽي اٿس، اڄوڪي سنڌ جو درد سنڌ واسين کي تمام ڀرپور نموني ٻڌائي ٿو، سندس تمثيلون تشبيهون ايڏيون وڻندڙ آهن جو هڪ پَل لاءِ شعور ۾ ولولا اچيو وڃن.
• خواري جا کيسا ايڏا وڏا آهن جيڪي ڀرجڻ سان به نه ڀرجي سگهيا آهن،
پر شرافت لاءِ ته سمجهه جو اشارو ئي ڪافي آهي.
هي تمام ڳوڙهو خيال آهي. پڙهندڙ کي ضرور مجبور ڪندو ته اُهي ناڪاري رويا ڇڏي هاڪاري رويا پنهنجا ڪرڻ تي اُتساهه ملي ٿو.
ان طرح هن ڪتاب جي هر سٽ ڇرڪايو ڇڏي وڏي ڳالهه ڪا تحرير مقام تڏهن ماڻي ٿي جو ان کي پڙهندڙ شروع ڪري ته ٻي دنيا کان ڪٽجي صرف ان تحرير ۾ گم ٿي وڃي، ۽ تيستائين پڙهندو رهي جڏهن پوري ٿي وڃي.
اياز امر جو هي پورهيو سنڌ ادب جو هڪ خوبصورت تجربو آهي. ٻين لاءِ به ڪي گس گهيڙ مهيا ڪري ٿو، هي صنف تمام سِگهو پڙهندڙ جي دل تي ديرو ڄمايو ڇڏي ۽ ضميرن کي جهنجهوڙيو ڇڏي ۽ ڪئين موضوع هڪ وقت پڙهڻ لاءِ ملي ٿا وڃن. تمام ڀرپور ڪوشش آهي اميد ته اياز امر کي سٺي موٽ ملندي.
رسول بخش درس
جهمپير