تنوير جي شاعري: نيازي همايوني
مون هڪ دوست جي حيثيت ۾ تنوير جي شاعري توجهه سان پڙهي آهي ۽ سندس زباني پڻ ڪيئي ڀيرا کانئس ٻڌي چڪو آهيان. مون کي سندس شاعريءَ ۾ اهي سڀئي خوبيون نظر اچن ٿيون جيڪي هڪ شآنائتي شاعريءَ ۾ جهلڪنديون آهن. ساڳئي وقت دوستيءَ جي ناتي هئڻ ڪري تنوير جي شخصيت به منهنجي لاءِ ان ڪتاب جئان آهي جنهن کي ڪيئي دفعا چاهه سان پڙهيو ويو هجي، مان هن يار جي خوشين ڀري زندگي کي ڏسندي بعضي اهو سوچيندو آهيان ته هي شخص جنهن وٽ حاصلات جي ڪا ڪمي نه آهي سو ڪيئن ٿو ٻئي ڪنهن جي محرومين جو احساس ڪري سگهي ۽ هن کي ڪهڙي ضرورت آهي جو ٻين جي غم تي ڳوڙها ڳاڙي هروڀرو پنهنجي خوشي ختم ڪرڻ ٿو چاهي؟ پر ستت ئي محسوس ٿيندو اٿم ته اهو سڀ ڪجهه ان ڏات جو ڦل آهي جا ڪنهن انسان دوست شاعر جي ڀاڳ ۾ اچي ٿي جنهن جي وسيلي ٻين جو غم پنهنجو ۽ ٻين جي خوشي پنهنجي خوشي تصور ڪئي ويندي آهي.
هي مجموعو تنوير جي ابتدائي شاعريءَ تائين محدود آهي جنهن کي ڪنهن حد تائين تجرباتي شاعري چئي سگهجي ٿو. هن ۾ جيتوڻيڪ گهٽ وڌايون موجود آهن تنهن هوندي به هيءَ شاعري نظر انداز ڪرڻ جهڙي نه آهي ان لاءِ جو منجهس سچائيءَ جي ساک نروار نظر اچي ٿي. اها سچائي جنهن جو اظهار زندگيءَ جي سونهن سنوارڻ لاءِ ضروري آهي. انهيءَ سچائي ۾ هلڪي ظنز کان وٺي ڀرپور وار جو تاثر به ملي ٿو ته اميد ۽ مايوسيءَ جون اونداهيون ۽ روشنيون پڻ ذهن ۾ تري اچن ٿيونه جنهن مان ظاهر ٿئي ٿو ته تنوير جيڪي تجربا ڪيا آهن سي سندس مشاهدن تي مدار رکن ٿا ۽ انهن جي اظهار جون ڪڙيون وڃي سماجي سلسلي سان ڳنڍجن ٿيون مثال طور:
1-اي دوست زندگيءَ کي نه ايڏو قريب وڃ
ڪٿ زندگي ئي تو کان گريزان نه ٿي وڃ
2-جئن ڪرڻن جي تيرن جي وسڪاري ۾ مرڪن ٿا گل
موت جي منهن ۾ تئن اسان ڀي کلندا کلندا هلنداسين
3- تنهنجو ته بهارن تي ڪو حق به نه آهي جو
ڪنڊن سان ڪڏهن ڀي تو آ پاند نه اٽڪايو
4- پياسين منهنجي ڪاڪ ۾ ايندو اڄ
جو مومل کي دل تان وساري ڇڏيو سين
5-بدلائي ڇڏيندي هيءَ دنيا او پرين تو کي
جي تو ڪري همت هن دنيا کي نه بدلايو
6-هي بهار آهي يا ارمانن جو آهي قتل عام
خون جي بو آ مليل گلڙن سندي سرهاڻ ۾
7-جنهن نه لڪن ۾ لوڏا کاڌا
تنهن به پنهل سان پيچ نه پاتو
8- جن هٿن ٽڪرايا ساغر ساڻ ساغر عمر ڀر
ڪيئن اهي تلوار سان تلوار ٽڪرائي سگهن
9- اوهان ٿا ڪهو جن کي ابتي ڇريءَ سان
اهي ڪجهه ته لڇندا اهي ڪجهه ته ڪڇندا
10- آزادي يا موت ٻنهي مان هڪڙو ماڳ اسان جو آهه
جنهن به ڏٺو آواز انهي ءَ ڏي کلندا ڪڏندا هلنداسين
11- دوست اچ اڄ ته وٺون سمجهي مزاج عالم
يار جي زلف پريشان کي ڏسي وٺنداسين
12- روز تارن تان ترڪندي ٿي رهي
هي نظر چنڊ لاءِ آهي چري
هي تنوير جي مختلف غزلن جا چونڊ شعر هيا جن مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته سندس شاعري مختلف مشاهدن ۽ تجربن جي آڌار تي ڪيتري قدر ڪاميابيءَ جا مرحلا طئي ڪندي رهي آهي.
هن مجموعي ۾ تنوير جا گيت ۽ ڪي نظم به شامل آهن جن جا رنگ روپ غزل جي انداز کان الڳ هوندي به زندگيءَ جي پيار ۽ انسانيت جي دک درد سان سنمک ٿيندا اچن ٿا:
ڪو نه ٻڌائي واٽ اسين اڻ سونهان سونهون
هوريان ڏاڍيان وڙهندي رڙهندي
ڪرندي ٿڙندي ۽ ٿاٻڙندي
ڳولي لهبي واٽ، اسين اڻ سونهان سونهون
اهڙي طرح سندس نظم ’جوڳي‘ جو هڪ بند آهي:
مان به زماني جي دردن کي دل تان هٽائڻ چاهيان ٿو
زهريلن جي زورکي ماري زور گهٽائڻ چاهيان ٿو
جن کان حياتي هانو ٿي هاري تن کي مڃائڻ چاهيان ٿو
پيار سان هر ڪنهن کي مان پنهنجي وس ۾ آڻڻ چاهيان ٿو
وقت جي وهه ۾ محبت جو ميٺاج ملائڻ چاهيان ٿو
تو جان مان او جوڳي من جي مرلي وڄائڻ چاهيان ٿو
تنهنجو من ڀي روڳي آهي، منهنجو من ڀي روڳي
او مرليءَ وارا جوڳي.
تنوير جي اڄوڪي شاعري کي ڏسندي سندس ابتدائي شاعريءَ جي مختلف تجربن جو احساس ٿئي ٿو جنهن جي روشنيءَ ۾ ايئن چئي سگهجي ٿو ته هن پنهنجي شروعاتي دور ۾ جيڪي ٻوٽا پوکيا تن جي سرهاڻ مارئي ۽ ملير جي چارن ۽ ويچارن ۾ سدائين سچ ۽ سونهن جي ساڃاهه جا سوجهرا اُپائيندي رهندي.
[b]- نيازي همايوني[/b]