چانڊوڪي راتين ۾ ڊپريشن وڌيو وڃي
سڄو چنڊ (جنهن کي اسين چوڏهينءَ جو چنڊ سڏيون ٿا) جڏهن پوري آب تاب سان آسمان تي چمڪي ٿو ته اسان جي ڌرتيءَ تي ڪجهه غير معمولي واقعا درپيش اچن ٿا، جنهن مان لڳي ٿو ته چنڊ اسانجي موڊ تي اثر انداز ٿئي ٿو.
اڄ کان 33 سال اڳ آمريڪا جي نئشنل اوشن سروي وارن جي هڪ سائنسدان فرگس ووڊ اڳڪٿي ڪئي هئي ته 8 جنوري ۽ 7 فيبروري 1974ع وارن خاص ڏينهن تي سمنڊن جي ويرن (Tides) جي لاٿ ۽ چاڙهه تمام گهڻو ٿيندي. ان جو سبب هن اهو ٻڌايو ته انهن ڏينهن تي زمين، سج ۽ چنڊ ذري گهٽ سڌ ليڪ ۾ ايندا. هيءَ سڌي ليڪ (Line) فلڪيات جي اصطلاح ۾ سيزگي (Syzygy) سڏجي ٿي. هن ٻڌايو ته 8 جنوريءَ تي چنڊ زمين جي بلڪل ويجهو هجڻ ڪري چنڊ جي ڇِڪ (Gravitational Pull) سمنڊ جي پاڻيءَ ۾ تمام گهڻو اڀار پيدا ڪندي.
اخبار ۾ آيل هيءَ اڳڪٿي هڪ آمريڪي ماهر نفسيات تمام گهڻي ڌيان سان پڙهي. هو، انهن ڏينهن ۾، هن وٽ زير علاج مريضن تي چوڏهينءَ جي چنڊ جي پوندڙ اثرن جو نهايت غور سان مطالعو ڪري رهيو هو. ميامي (آمريڪا) جي هن جي ماهر نفسيات جو نالو ڊاڪٽر آرنالڊ هو. پنهنجي مطالعي ۽ تحقيقات ذريعي هو ان نتيجي تائين پهچي چڪو هو ته انسان جي موڊ (مزاج) جو چنڊ جي وڌڻ ۽ گهٽجڻ سان گهاٽو اثر آهي. جن ماڻهن تي چنڊ سڀ کان گهڻا اثر ڇڏي ٿو اهي ڏوهاري ذهنيت رکڻ وارا ٿين ٿا يا نشي جا عادي، يا وري ذهني نفسياتي بيمارين ۾ مبتلا ماڻهو ٿين ٿا. ان کان علاوه عام ماڻهن جي موڊ تي پڻ چنڊ جو ڪافي اثر ٿئي ٿو- خاص ڪري چوڏهينءَ جي چنڊ جو. ڊاڪٽر آرنالڊ وضاحت پيش ڪندي لکي ٿو ته جنهن طرح ڌرتيءَ جو 70 سيڪڙو پاڻي آهي تيئن انساني جسم جو ستر سيڪڙو پڻ پاڻي آهي. چنڊ جي ڇڪ يعني Gravitational Pull (ڪشش ثقل) سمنڊ تي اثر انداز ٿي ان جي پاڻيءَ ۾ آنڌ مانڌ (اڀار لٿار) پيدا ڪري ٿي. بلڪل ان ريت چوڏهينءَ جو چنڊ اسانجي جسم جي 70 سيڪڙو پاڻيءَ ۾ اٿل پٿل پيدا ڪري ٿو. يعني چئي سگهجي ٿو ته اسان جي زندگي جي لاهن چاڙهن تي چنڊ جي اثر جو وڏو عمل دخل آهي.
سائنسدان (فرگس) جي اڳڪٿيءَ کي ڊاڪٽر آرنالڊ ان ڪري به پاڻ وٽ ڳنڍ ۾ ٻڌي رکيو هو جو هو ان کان اڳ 1970ع ۾ رونما ٿيندڙ ”سيزيگي“ جي اثرن جو مشاهدو ڪري چڪو هو. هن وٽ علاج هيٺ آيل مريضن جي بگڙجندڙ ڪيفيت ۽ انهن ئي ڏينهن ۾ ميامي شهر ۾ قتل جي وارداتن ۾ ٿيندڙ خطرناڪ واڌاري هن کي حيران ڪري وڌو هو. سو هن ڊاڪٽر، ميامي پولس کي، 8 جنوري ۽ ستين فيبروري تي سمنڊ جي لهرن ۾ ايندڙ غير معمولي اڀار جي اڳڪٿي ۽ گڏوگڏ پنهنجن مشاهدن جي روشنيءَ ۾ خطرناڪ ڏوهن جي ممڪن وارداتن متعلق تفصيلي خط لکيو. ڊاڪٽر آرنالڊ جي خدشن کي مڪاني اخبارن نمايان طور شايع ڪيو. ڊاڪٽر آرنالڊ خبردار ڪيو هو ته ”سيزيگي“ مهل چنڊ جا سڀ کان گهڻا نيگيٽو (منفي) اثر نفسياتي مريضن تي پون ٿا. ان ڪري ميامي ۾ موجود سڀني نفسياتي اسپتالن جي ڊاڪٽرن ۽ اسٽاف جي حاضري خاطريءَ سان ڪئي وڃي ۽ ايمرجنسي ڊپارٽمينٽن کي الرٽ ڪرڻ جا قدم کنيا وڃن.
ڊاڪٽر آرنالڊ جي خدشن مطابق 8 جنوري کان 7 فيبروري ميامي ۾ ٿيندڙ واقعن ۾ تمام گهڻو اضافو ٿيو. مڪاني پوليس جي حد کان وڌيڪ خبرداري ۽ چڪاس جي باوجود فقط ٽن هفتن ۾ ٿيندڙ قتل جي وارداتن جو تعداد ان انگ کان ٻيڻو ٿي ويو جيڪو گذريل سڄي سال ۾ ٿيو هو. ان کان علاوه اهڙا ڏوهه پڻ گهڻائيءَ ۾ ٿيا جن جي نوعيت عجيب هئي. بلڪ ماهرين اهڙن ڏوهن جو سبب ڳولڻ ۾ به ناڪام رهيا. انهن جهڙن ڪيترن ئي واقعن مان سائنسدانن ۽ نفسيات جي ماهرن اهو نتيجو ڪڍيو آهي ته آسماني سج، تارا، سياره خاص ڪري اسانجي ويجهي پاڙيسري چنڊ جا اسان جي مزاج تي ڪافي اثر پون ٿا.
ريسرچ دوران مختلف اسپتالن جي نفسياتي وارڊن ۾ مقرر ڪيل طبي عملي ٻڌايو ته جڏهن چنڊ جو ٿالهه مڪمل ٿئي ٿو (يعني چوڏهين تاريخ جي لڳ ڀڳ) ته وارڊ ۾ داخل مريضن جي ڪيفيت ۾ عجيب بي سڪوني پيدا ٿيو وڃي ۽ چرپائيءَ جي دورن ۾ واڌارو اچيو وڃي. چنڊ جي مڪمل ٿيڻ وارن ڏينهن ۾ ڊاڪٽر آرنالڊ جي اڪثر مريضن کي هڪ ئي جهڙي شڪايت رهي ٿي جنهن ۾ ننڊ جو نه اچن (انسومنيا)، مونجهه (ڊپريشن)، بيقراري ۽ دل جو ڌڙڪو گهڻو ٿيو ٿي.
پنهنجي شروعاتي سفرنامن ۾ هڪ ٻن هنڌ لکي چڪو آهيان ته جهاز جي عرشي (Deck) تي ويهي سمنڊ ڏسڻ جهڙو ڪو مزو آهي ئي ڪونه. ۽ اهو لطف چانڊوڪي راتين ۾ اڃا به ٻيڻو ٿيو وڃي. جهاز هلائڻ کان پوءِ پنهنجي ڪمري ۾ ويندي ڊيڪ ڏي نظر پوڻ تي قدم پاڻ مرادو اوڏانهن ڇڪجيو وڃن ٿا ۽ چانڊوڪي رات ۾ جڏهن آسمان ڪڪرن کان خالي آهي ۽ چوڏهين جي چاندي جي ٿالهه جهڙي چنڊ جي ٿڌي سهائي چوڌاري ڦهليل آهي ان وقت ڊيڪ تان اُٿڻ تي دل نه چوندي آهي پر اهو به ڏٺو ويو آهي ته اهو لطف ۽ چنڊ ڏسي طبيعت ۾ بهاري اچڻ جي ڪيفيت فقط مردن سان لاڳو ٿئي ٿي. چنڊ وارين راتين ۾ جهاز ۾ سوار عورتون چانڊوڪي رات ۾ ٻاهر نڪرڻ کان هميشھ گريز ڪن ٿيون. هنن کي چانڊوڪي راتين ۾ سخت قسم جو مونجهه (Depression) ٿئي ٿو. ٻيون عام عورتون ته ٺهيو پر اسان جي هڪ جهاز تي”ريڊيو آفيسر“ عورت هئي سا به پولينڊ جهڙي پهلوان يورپي ملڪ جي- يعني هوءَ ڪا هالينڊ، فرانس، اسپين جهڙي ملڪ جي نازڪ مزاج ۽ نخريلي نه هئي، پر يورپ جي هڪ غريب ملڪ جي هئي ۽ جسم ۾ کڻي پهلوان نه هئي پر اسان هن کي پهلوان ان ڪري به چونداسين جو پاڻيءَ جي جهاز هلائڻ ۾ ڪي ڏينهن اهڙا به اچن ٿا جو اسان مردن کي به پگهر اچيو وڃن اتي هڪ عورت جو خراب موسم، برفبارين، طوفانن ۽ سامونڊي ڪُنن ۾ سفر ڪرڻ وڏي دل ۽ گردي جي ڳالهه ٿي- سو اها پولينڊ جي ريڊيو آفيسر عورت به اهائي ڳالهه ڪندي هئي ته هن کي چنڊ وارين راتين ۾ ڊپريشن ٿئي ٿي. هن ٻڌايو ته هوءَ جڏهن جهاز تي نه هوندي آهي ته ڪناري تي به هن کي چانڊوڪي راتين ۾ بيچيني ٿيندي آهي، پر هتي جهاز تي گهڻي ٿئي ٿي جڏهن سڄي چنڊ جي نڪرڻ ڪري سمنڊ ۾ به اڀام ٿئي ٿي.
ڪنهن چيو ته چنڊ جو اثر هميشھ عورتن تي ٿئي ٿو ۽ سج جو مردن تي. توهان ڪڏهن به نه ٻڌو هوندو ته اُس ۾ هلڻ ڪري ڪنهن کي ڏينهن لڳي ويو يعني Sun Stroke ٿيو هجي. هميشھ مردن نالي ٻڌبو. ان جو سبب هڪ جهازيءَ اهو به ڏنو ته اهو ان ڪري آهي جو مرد مٿي اُگهاڙو ڪري هلن ٿا ۽ وار به ننڍا اٿن، عورتن جا وار وڏا آهن ۽ مٿي تي پوتي يا حجاب ٻڌڻ سان کين سج جا ڪِرڻا اثر نٿا ڪن.
ٿي سگهي ٿو اهوئي سبب هجي پر سوال ٿو پيدا ٿئي ته پوءِ سک مردن کي Sun Stroke ڇو ٿو لڳي؟ هنن جا به ته عورتن وانگر وڏا وار آهن ۽ عورتون ته وڌ ۾ وڌ مٿي تي پوتي يا رومال ٿيون رکن سک ته مٿي تي اڌ تاڪئي ڪپڙي جو پٽڪو ٿا ٻڌن.
بهرحال هي سڀ theories آهن ۽ آئون به گذريل چاليهه کن سالن کان پڙهندو اچان، جيڪي برمودا ٽرئنگل جي خطرن ۽ غيبات جيان ثابت نه ٿي سگهيون آهن.