چنڊ بابت ڪجهه مذهبي مونجهارن جا مليل جواب
سوال: فقھ موجب 30 ڏينهن کان پوءِ نئين چنڊ ڏسڻ جي ضرورت ناهي. سو 30 ڏينهن پورا ٿيڻ بعد ڇا اهو صحيح نه آهي ته نئون مهينو شروع ڪجي؟
جواب: نه. بلڪل نه. چنڊ ڏسڻ کپي. ٽيهن ڏينهن بعد صاف آسمان ۾ چنڊ جو نظر نه اچڻ ناممڪن ڳالهه آهي. پر جيڪڏهن نظر نٿو اچي ته پوءِ اها ان ڳالهه جي ثابتي آهي ته توهان هلندڙ مهينو غلط شروع ڪيو آهي ۽ هاڻ نئون مهينو صحيح تاريخ کان شروع ڪجي. شريعت موجب اسلامي ڪئلينڊر کي صحيح رکڻ جو اهوئي طريقو آهي، جيڪڏهن ڪنهن ڪوڙي شاهديءَ تي مهينو شروع ٿي ويو آهي.
سوال: ڇا علم فلڪيات (چنڊ تارن، سيارن جي ڄاڻ) يعني Astronomy جي ڄاڻ حاصل ڪرڻ جي منع آهي؟
جواب: اڄ کان 1200 کن سال اڳ جڏهن علم فلڪيات (Astronomy) ۽ علم نجوم (Astrology) کي ڌار ڌار نٿي سمجهيو ويو ان وقت مسلمان عالمن ان کي غلط ٿي سمجهيو. هاڻ هرهڪ سمجهي ٿو ته اسلام ۾ علم نجوم (Astrology) جنهن ۾ چنڊ تارن سيارن ذريعي انسان جي ايندڙ زندگي لاءِ اڳڪٿي ڪئي ٿي وڃي، حرام آهي، پر علم فلڪيات ناهي. علم فلڪيات (Astronomy)، سج، چنڊ، تارن، سَيارن ۽ گرهن (Heavenly Bodies) جي چرپر ۽ پوزيشن جي ڄاڻ آهي ته فلاڻي ڏينهن، فلاڻي ملڪ ۾، سج ڪنهن وقت اُڀرندو ۽ ڪنهن وقت لهندو. فلاڻو تارو يا فلاڻو سَيارو رات جي فلاڻي وقت ڪهڙو رستو وٺي ڪٿي پهچندو، سج گرهڻ ۽ چنڊ گرهڻ ڪڏهن ٿيندي ۽ دنيا جي ڪهڙي ڪهڙن ملڪن ۾ ڏٺي ويندي، وغيره جي ڄاڻ جو نالو ASTRONOMY آهي. علم نجوم (Astrology) چنڊ، سج، سيارن ۽ تارن جي چرپر ۽ بيهڪ جو انسان جي مستقبل تي اثر جو نالو علم نجوم آهي، جنهن بابت ڪجهه چوڻ گناهه جو ڪم آهي، جو مستقبل جي ڄاڻ فقط رب پاڪ کي آهي. ان ڪري علم نجوم (Astrology)، اسلام ۾ حرام سمجهي وڃي ٿي.
سوال: مهيني جو نئون چنڊ نظر اچڻ تي ڪهڙي دعا پڙهجي؟
جواب: اَللهُ اَکبر- اَللّٰهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَيْنَا بِالًاَمْنِ وَالْاِيْمَانِ وَالسَّلَامَةِ وَالْاِسْلَامِ وَاَتَّوْفِيْقِ لِمَا تُحِبُّ وَتَرْضٰي رَبُّنَا وَرَبُّكَ اللهُ.
• ابو موسيٰکان روايت آهي ته سج گرهڻ مهل، نبي ڪريم ﷺ جن ڏڪندڙ حالت ۾ اُٿي بيٺا کين اهو خدشو ٿيو ته ڪٿي آخري گهڙي جو وقت اچي ويو هجي. پاڻ ڪريم ﷺ جن ان وقت جيڪا نماز ادا ڪئي ان ۾ جيڏو ڊگهو سجدو، رڪوع ۽ قيام ادا ڪيو ان جيڏو کين ڪڏهن به نه ڏٺو ويو، ان کان پوءِ پاڻ (ﷺ) فرمايو:
”هي نشانيون ڪنهن جي موت ۽ ڄم جو نياپو نٿيون پهچائين پر هنن نشانين ذريعي الله تعاليٰ پنهنجي ٻانهن ۾ پنهنجو خوف ٿو پيدا ڪري. جڏهن به توهان هن قسم جون نشانيون ڏسو ته الله جو ذڪر ڪريو، کانئس دعا گهرو ۽ توبھ استغفار ڪريو.“ (بخاري ۽ مسلم)
ان بابت هڪ ٻي حديث آهي ته ”سج ۽ چنڊ الله تعاليٰ جي نشانين مان آهن انهن ۾ ڪنهن ماڻهوءَ جي موت يا ڄم ڪري گرهڻ نٿي لڳي. جڏهن توهان (گرهڻ) ڏسو ته الله کان دعا گهرو، الله اڪبر پڙهو، نماز پڙهو ۽ خيرات ڏيو...“ (بخاري)
• چنڊ ۽ سج گرهڻ جهڙيون نشانيون اسان انسانن لاءِ Wake up call (سجاڳ ٿيڻ جو سڏ) آهن ته فيصلي جو ڏينهن (قيامت جو ڏينهن) ضرور ۽ ڄاڻ ته آيو. ان امتحان جي گهڙيءَ لاءِ جيڪي نيڪيون ڪرڻيون آهن، ڪري وٺجن جو ان وقت دنيا ۾ ڪيل ڪمن مطابق ئي جزا ۽ سزا جو فيصلو ٿيڻو آهي. قرآن شريف جي 82 سورة الانفطار جي پهرين کان پنجين آيت ۾ رب پاڪ فرمائي ٿو:
”جڏهن آسمان ڦاٽندو ۽ جڏهن تارا ڇڻي پوندا، ۽ جڏهن دريا (مٺي ۽ کاري پاڻيءَ جا) ڦاڙي ملايا ويندا، جڏهن (مئلن کي جيارڻ لاءِ) قبرون هيٺ مٿي ڪيون وينديون، تڏهن سڀ ڪنهن شخص جيڪي اڳ موڪليو هوندو ۽ پٺتي (طريقو) ڇڏيو هوندو، تنهن کي (پنهنجي سامهون) پڌرو ڏسندو.“
• دراصل هي چنڊ، تارا، گرهڻ ۽ سَيارا رب پاڪ جي شان ۽ طاقت جون نشانيون آهن. رب پاڪ سورة آل عمران جي آيت نمبر 190 ۾ فرمائي ٿو:
”بيشڪ آسمان ۽ زمين جي خلقت ۾ ۽ رات ڏينهن جي هڪ ٻئي پٺيان اچڻ ۾ سمجهه وارن لاءِ (حق جي سڃاڻپ جون) وڏيون نشانيون موجود آهن.“
سج گرهڻ جي موقعي تي نماز ڪسوف پڙهڻ سنت آهي. هيءَ نماز ٻه رڪعتون نفل وانگر پڙهي وڃي ٿي. هيءَ نماز امام جي موجودگيءَ ۾ جماعت سان پڙهي وڃي ٿي. هن نماز لاءِ اذان يا اقامت جي ضرورت ناهي. پر ماڻهن کي ٻڌائڻ لاءِ اهو چئي سڏ ڏئي سگهجي ٿي ته ”نماز لاءِ گڏ ٿيو.“
اها پڻ سنت آهي ته هن نماز ۾ ڊگهيون سورتون پڙهجن ۽ رڪوع ۽ سجدي ۾ گهڻي دير ترسجي. قرآن جي آيتن جي تلاوت آهستي به ڪري سگهجي ٿي ته زور سان به. نماز پوري ٿيڻ بعد امام کي دعا پڙهندو رهڻ کپي جيسين گرهڻ جو اثر ختم ٿئي. پر ان دوران جي سج لهي وڃي يا ڪنهن نماز جو وقت ٿي وڃي ته دعا يڪدم ختم ڪري اها فرض نماز پڙهڻ کپي.
ڪنهن سبب ڪري امام موجود نه ٿي سگهي ته پوءِ هرهڪ پنهنجي منهن نماز ڪسوف پڙهي سگهي ٿو.
• سج گرهڻ ٿيڻ وقت نماز ڪسوف پڙهڻ کپي، ڊگهي دعا گهرڻ کپي ۽ رب پاڪ کان پنهنجن گناهن جي مغفرت گهرڻ کپي، الله اڪبر جو ذڪر ڪرڻ کپي ۽ صدقو ڏيڻ کپي.