مغرب جي ماڻهن کي ڇو ٿا ڪافر سڏيو
هينئر ويجهڙائيءَ ۾ علم فلڪيات (Astronomy) جي ڄاڻو سائنسدانن هڪ ڪهڪشاني نظام جو مشاهدو ڪيو آهي جنهن بابت هنن جو اندازو آهي ته ان جي روشنيءَ جا ڪِرڻا جيڪي هن وقت اسان جي ڌرتيءَ تي پهچي رهيا آهن اهي چئن ارب سالن کان به گهڻو اڳ ان مان روانا ٿيا هوندا.
هڪ اهوئي سبب آهي جو هڪ پڙهيل ڳڙهيل ۽ سوچ ويچار رکندڙ سائنسدان ظاهري طرح نه ته دل ۾ ضرور اهو سوچي ٿو ته هڪ عظيم طاقت آهي جيڪا هن جهان کي هلائي ٿي اها هن جي مالڪ آهي ۽ هو جڏهن مسلمان ٿئي ٿو ته اسان کان بهتر مسلمان ٿئي ٿو هو خدا کي رب العالمين فقط زبان سان نٿو سڏي پر دل سان تصور ڪري ٿو ۽ هو قرآن کي اسان کان وڌيڪ سمجهي سگهي ٿو ۽ ان جي عظمت ۽ سونهن کي وڌيڪ Appreciate ڪري سگهي ٿو. هو دل سان قبول ڪري ٿو جڏهن هو قرآن جون هن قسم جون آيتون پڙهي ٿو:
افلم ينظروآ اِلي السَّمَآءِ فوقهم کيف بنيناها وزينهاها ومالها من فروج (6/50)
(ته ڇا هو پنهنجي مٿان آسمان ڏي نٿو ڏسي؟ ته اسان هن کي ڪيئن ٺاهيو آهي! ۽ اسان هن کي (تارن سان) سينگاريو آهي ۽ ان ۾ ڪو شگاف (رنڊڪ) ناهي.)
الزخرف (قرآن جي 43 سورة) جي ڏهين آيت ۾ آهي ته هن زمين ۽ آسمان کي هڪ زبردست (عزيز) ۽ عليم هستيءَ پيدا ڪيو آهي- انهيءَ ته توهانجي لاءِ هن زمين کي پينگهو بڻايو. (الذي جعل لکم الارض مَهدا) يعني جنهن نموني سان هڪ ٻار پينگهي ۾ آرام سان ستو پيو هوندو آهي اهڙي طرح هي ڌرتيءَ جو گولو اسان لاءِ آهي ۽ ان ڳالهه کي هڪ سائنسدان وڌيڪ ئي سمجهي ۽ Appreciate ڪري ٿو. هن کي خبر آهي ته هيءَ ڌرتيءَ جو گولو جيڪو لڳي ائين ٿو ته هڪ هنڌ بيٺو آهي اهو هڪ هزار ميل في ڪلاڪ جي رفتار سان لاٽمي وانگر پنهنجي محور تي ڦري رهيو آهي ۽ اٽڪل ڇاهٺ هزار ميل في ڪلاڪ جي حساب سان ڪار وانگر اڳتي وڌي رهيو آهي ۽ ان رفتار سان سج جي چوڌاري ڦيرو 365 ڏينهن- يعني هڪ سال ۾ ڪري ٿو. پر ان رفتار جي هوندي رب پاڪ ان کي ايڏو پرسڪون بڻايو آهي جو اسان آرام سان ستا پيا آهيون پر ڪو هلڪو لوڏو به محسوس نٿو ٿئي. جيئن چچي ڇت تي هلي ٿي ائين اسان اونڌا ٿي هن ڌرتيءَ تي هلون پيا ته به ڪِرون نٿا. قدرت هن ڌرتيءَ ۾ اهڙي ته چقمق جي طاقت پيدا ڪئي آهي جو اسان کي اها ڇڪيو ويٺي آهي نه ته راڪيٽ ۾ ويهي خلا ۾ ڏسجي ته ڌرتيءَ تي هلندڙ ماڻهو اونڌا لٽڪيل نظر اچن ٿا. هڪ آمريڪن نئين مسلمان منهنجو ڌيان ان ڏي ڇڪائيندي چيو ته چقمق کي جڏهن گرم ڪجي ٿو ته ان مان سندس چقمق واري خاصيت ختم ٿيو وڃي ۽ ان تي چنبڙيل لوهي ذرڙا ڪِريو پون. قيامت جي ڏنهن به ٿي سگهي ٿو ته سخت گرميءَ ڪري ڌرتي جيڪا چقمق مثال آهي ڇڪڻ جي خاصيت وڃائي وهي ۽ پوءِ واقعي جبل به ڪپهه جي ڏيني وانگر اُڏامي وڃن.
هڪ ٻئي نئين مسلمان جنهن جو واسطو موسميات کاتي سان آهي تنهن هڪ ڏينهن ڳالهين ڪندي ٻڌايو ته هڪ هوائي جهاز به پاڻهي نه ٿو هلي سگهي. هن کي هلائڻ لاءِ پائليٽ آهي. هلندڙ جهاز مان پائليٽ نڪري وڃي يا هو مري وڃي ته جهاز وڃي ڦهڪو ڪري. اتي ڪائنات ۾ هينئن لکين تارا ۽ سيارا بالن وانگر وڏي رفتار سان پيا ڊوڙن پر هڪ ٻئي سان نه ٽڪرائجن ٿا ۽ نه وري رستو ڀُلجن ٿا. ان جو مطلب اهو آهي ته ڪو ته وڏو پائليٽ آهي، ڪو ته عليم ۽ خبير آهي. ڪو ته ڄاڻو ۽ طاقتور آهي، جنهن جي حڪم تي هي سڀ ڪجهه ٿي رهيو آهي. پڇيومانس: ”تون مسلمان ڪيئن ٿئين؟“
وراڻيائين ته ”اهي سڀ ڳالهيون سوچي سوچي مون دل سان مڃيو ته هن ڪائنات کي هلائڻ وارو رب ئي آهي جيڪو هميشھ زندهه آهي جنهن جو هرهڪ چيو مڃي ٿو ۽ هن جي حڪم ۽ مرضيءَ سان سڀ ڪجهه ٿئي ٿو.“
ڪيتريون ڳالهيون اهڙيون آهن جن کي اسان زباني ته مڃيون ٿا پر انهن تي غور نٿا ڪريون. جي غور ڪريون ۽ سوچ ويچار کان ڪم وٺون ته خدا جي وڏائي ۽ عظمت کي اڃا به دل جي گهرائين سان مڃيون ۽ پوءِ اسان کي هر شيءِ مان الله تعاليٰ جي موجودگي محسوس ٿئي. رب پاڪ قرآن شريف ۾ ڪيترن ئي هنڌن تي اهو فرمايو آهي ته:
اِنَّ فِيْ ذَالِكَ لَاٰيٰتٍ لِّقَوْمٍ يَّسْمَعُوْنَ
(بيشڪ ان ۾ ڪيتريون ئي نشانيون آهن انهن ماڻهن لاءِ جيڪي (غور سان) ٻڌن ٿا.)
کَذٰلِكَ نفصِّلُ الاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّعْقِلُوْنَ
(ان طرح اسان نشانيون چٽيون (ظاهر ظهور) پيش ڪيون آهن، انهن ماڻهن لاءِ جيڪي عقل کان ڪم وٺن ٿا.)
اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتِ لِّقَوْمٍ يَّتَفَکَّرُوْنَ
(ان ۾ هڪ وڏي نشاني آهي انهن ماڻهن لاءِ جيڪي غور و فڪر ڪن ٿا.)
اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتِ لِّقَوْمٍ يَّعْقِلُوْنَ
(ان ۾ ڪيتريون ئي نشانيون آهن ماڻهن لاءِ جيڪي عقل کان ڪم وٺن ٿا.)
اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتِ لِّقَوْمٍ يُّوْمِنُوْنَ
(ان ۾ ڪيتريون ئي نشانيون آهن انهن ماڻهن لاءِ جيڪي ايمان آڻين ٿا.)
سو اها ڳالهه ناهي جيڪا اڪثر اسان وٽ مشرق ۾ تصور ڪئي وڃي ٿي ته تعليم حاصل ڪرڻ سان، خاص ڪري سائنس جو علم پرائڻ سان ماڻهو خدا جو انڪاري (ڪافر) ٿيو وڃي، سچ ته اهو آهي ته جيترو ماڻهو عقل، علم، سوچ ويچار کان ڪم وٺي ٿو اوترو ئي هن کي خدا جي موجودگيءَ جو احساس ٿئي ٿو بشرطيڪ هن کي دل ۾ ڪينو، بغض ۽ ٻيائي نه هجي. هو Biased نه هجي. مون ڪي ماڻهو (يورپي ۽ آمريڪي) اهڙا به ڏٺا جن جي دل ۾ اسلام لاءِ سخت ڪينو هو. هنن جي زندگيءَ جو مقصد ئي اهو هو ته اسلام کي هيٺاهون ڏيکارجي پر پوءِ هنن جي دلين ۾ اهڙو ڦيرو اچي ويو جو هو پڪا مسلمان ٿي ويا. هڪ اهڙي يورپي مسلمان ٻڌايو ته هو عيسائين جي ڪليسا جو خاص چيلو هو ۽ هن جو ڪم ئي اهو هو ته اها تبليغ ڪجي ته حضرت عيسيٰ الله جو فرزند هو (توبه نعوذ باالله) هن دنيا ۾ عيسائين جي ڪيل ڏوهن جي کين قيامت تي سزا نه ملندي جو عيسائين پاران حضرت عيسيٰ ٽياس تي سزا ڀوڳي ڇڏي ۽ هن اسلام جي خلاف ليڪچر ۽ پروپيگنڊا تيار ڪرڻ لاءِ هن قرآن ۽ حديث جو مطالعو شروع ڪيو پر پوءِ جيئن هو پڙهندو ويو ته هن کي محسوس ٿيو ته اسلام ئي هڪ سچو مذهب آهي ۽ هو نه فقط مسلمان ٿيو پر اهڙو پڪو مسلمان ٿيو جو هو هاڻ باقي عمر اسلام جي تبليغ ۾ ئي گذاري رهيو آهي. مون جهڙن ڪيترن گنهگارن تي ڳوٺ جي گهٽ پڙهيل ۽ بي علم مولويءَ کان وڌيڪ مٿين قسم جي يورپي ۽ آمريڪي نون مسلمان جي ليڪچرن ۽ لاجڪ وڌيڪ اثر ڪيو آهي. ان قسم جي هڪ عورت پڻ ملي جيڪا مسلمانن جي سخت خلاف هئي ۽ هوءَ عيسائيت جي پرچار ڪندي رهي ٿي ۽ پوءِ هن هڪ اهڙي يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ورتي جتي گهڻائي عرب، ايشيائي ۽ آفريڪي مسلمانن جي هئي. هن انهن کي اسلام تان هٽائڻ لاءِ پهرين پاڻ اسلام بابت تعليم وٺڻ شروع ڪئي. تفسير سان قرآن پڙهيو. ان دوران هن جي اندر ۾ وڏو ڦيرو اچي ويو ۽ هن اهو اندازو لڳائي ورتو ته اسلام مڪمل دين حيات آهي. هن ۾ هر شيءِ حقيقت تي مبني آهي. ٻين کي اسلام تان هٽائڻ بدران ماڳهين پاڻ مسلمان ٿي وئي ۽ هن ايڏو علم حاصل ڪيو جو ٻين اسلام سان دلچسپي رکندڙ عيسائي ۽ يهودي عورتن کي اسلام بابت سمجهائڻ ۽ ليڪچر ڏيڻ لڳي. سندس مڙس کي اها ڳالهه نه وڻي ۽ طلاق ڏئي ڇڏيس. پاڻ پئسي واري عورت هئي. اڳتي هلي هڪ مسجد جي غريب پيش امام سان شادي ڪئي. افسوس جي اها ڳالهه ته ان مسلمان پيش امام شاديءَ بعد هن نئين مسلم عورت جو پئسو ڦٻائي وڏو امير ٿي، بعد ۾ هڪ ٻي ڇوڪريءَ سان وڃي شادي ڪئي ۽ هن عورت کي ڇڏي ڏنو. مون سمجهيو ته اهو واقعو هن نو مسلم عورت جي دل ۾ اسلام لاءِ نفرت پيدا ڪندو پر هن ان کي هڪ انسان جي ڪمزوري ئي سمجهي ۽ ان لاءِ هن اسلام کي ڏوهاري نه بڻايو. ڪيترا سال گذري چڪا آهن. هوءَ اڪيلي زندگيءَ جا ڏينهن گذاري رهي آهي. نوڪري ڪري هوءَ گهر جو خرچ هلائي ٿي ۽ اڄ به هوءَ اسلام جي تبليغ ڪندي رهي ٿي ۽ ڪيترين يورپي عورتن جي اندر ۾ اسلام جي لاٽ روشن ڪندي اچي.
سو اهو چوڻ هرگز صحيح نه ٿيندو ته يورپ يا آمريڪا يا مغرب ۾ ڪافر ئي رهن ٿا يا هتان ويندڙ مسلمان به اتي پهچي بي دين ٿي وڃن ٿا. هرگز نه. سئيڊن جهڙو ملڪ جتي ستر جي ڏهاڪي ۾ جڏهن منهنجو پهريون دفعو وڃڻ ٿيو هو، اوگهڙ ۽ بي حيائيءَ کان مشهور هو. ويهن سالن بعد 1992ع ۽ 1993ع وارا ٻه سال اتي رهڻ سان وائڙو ٿي ويس ته اتي اسان ايشيائي ۽ آفريڪي مسلمانن کان وڌيڪ اتي جا مڪاني ۽ يورپي مسلمان آهن. مالمو جهڙي بندرگاهه ۾ ڪراچيءَ جي ميمڻ مسجد جي ماپ جيڏي مسجد کان علاوه ٻيون به ڪيتريون ئي ننڍيون مسجدون آهن جن ۾ نو مسلم يورپي ۽ آمريڪي عالمن جا اسلام بابت ليڪچر ٻڌي اسان جهڙا ڪئين جاهل سڌرڻ لڳا ۽ حقيقت کان آگاهه ٿيا ته هيءَ دنيا چند ڏينهن جو چٽڪو آهي. اصل دنيا ٻي جهان ۾ آهي جيڪا هميشھ جي دنيا آهي.
انگلينڊ وانگر فرانس ۾ سينيگال، ڪئمرون ۽ ٻين آفريڪي ۽ عرب ملڪن جا باشندا رهيا ٿي جن جي ملڪن تي ڪنهن زماني ۾ فرانس وارن جو راڄ هو ۽ انهن مسلمانن جي ڪري فرانس جي ڪيترن ئي وڏن شهرن ۾ مسجدون هيون. پر اها اڄ کان ٽيهه سال اڳ جي ڳالهه آهي. ان وقت سڄي فرانس ۾ سؤ کن مسجدون هيون ۽ اڄ هڪ هزار کان مٿي مسجدون آهن، جن ۾ نه فقط آفريڪي ۽ ايشيائي مسلمان اچن ٿا پر مڪاني فرينچ ۽ ٻيا يورپي نو مسلم پڻ. اهڙن نو مسلم يورپي ماڻهن جون ڪجهه ڳالهيون پنهنجي هڪ سفرنامي ”جت برف پوي ٿي جام...“ ۾ ڏئي چڪو آهيان. مطلب اهو آهي ته اسان اهو هرگز چئي نٿا سگهون ته تعليم يا سائنس جي ڄاڻ انسان کي دين کان هٽائي ٿي. حقيقت ۾ اها ته پاڻ هن کي الله جي ويجهو ڪري ٿي ۽ هن کي محسوس ٿئي ٿو ته ڪيتريون ڳالهيون جن کي اسان سائنس ذريعي اڄ پيا ثابت ڪريون، انهن بابت 1400 سال اڳ اسلام انسان کي آگاهه ڪري چڪو آهي. ماکيءَ ۾ شفا آهي. اها اينٽي بائٽڪ طور ڪم آڻي سگهجي ٿي. کاڌن ۾ ماکي ئي آهي جنهن کي جراثيم خراب نٿا ڪن... اهي ڳالهيون جيڪي گذريل صديءَ جي آخري اڌ ۾ ميڊيڪل سائنس ثابت ڪيون، چوڏنهن صديون اڳ مسلمان کي معلوم ٿي چڪيون هيون. اڄ جو يورپي تجربن ذريعي چوي ٿو ته سوئر جو گوشت انسان جي صحت لاءِ خراب آهي. اها ڳالهه ته 1400 سال اڳ قرآن ۾ اچي چڪي آهي. ٿي سگهي ٿو اڳتي هلي انسان جو دماغ ايڏو ترقي ڪري جو هو اهو به مڃي ته سوئر جو گوشت نه فقط صحت تي اثر انداز ٿئي ٿو پر اخلاق تي پڻ. اڄ کان پنجاهه سال اڳ اسان ڪيترن غير مسلمان شاگردن ۽ استادن کان اهو ٻڌندا هئاسين ته توهان مسلمانن جي ڪتاب ۾ آهي ته سج ۽ تارا به هلي رهيا آهن پر سائنس ته اهو ثابت ڪيو آهي ته سج هڪ هنڌ بيٺو آهي ۽ ڌرتي ۽ ٻيا سيارا هن جي گرد پيا گهمن ۽ پوءِ هڪ دور اهڙو به آيو- 1978ع يا 79ع جي ڳالهه آهي جپان جي هڪ انگريزي اخبار ۾ پڙهيم ته نه فقط ڌرتي ۽ چنڊ پر سج به هن ڪائنات ۾ ٻين تارن وانگر چُري رهيو آهي. مغربيت جي گهڻي اثر ڪري منهنجي دل ۾ به ڪيترين ڳالهين جا شڪ پيدا ٿيندا هئا پر هڪ ٻئي پويان مٿئين قسم جون جڏهن ڪيتريون ئي ڳالهيون پڙهيم، ٻڌم ۽ ڏٺم ته هاڻ منهنجو ان تي يقين آهي ته قرآن الاهي ڪتاب آهي. انسان جو علم گهٽ ۽ ڪمزور آهي جنهن ڪري هن کي ڪيتريون ئي ڳالهيون سمجهه ۾ نٿيون اچن ۽ پوءِ هو پنهنجي دل ۾ شڪ ۽ وسوسا پيدا ٿو ڪري. اڳتي هلي ٿي سگهي ٿو سائنس ايڏي ترقي ڪري يا انسان جي دماغ ۾ وڌيڪ سمجهه پيدا ٿئي جو هو قدرت جا ڪجهه ڪجهه وڌيڪ راز ۽ رمزون سمجهي سگهي.