شل نه ڪو ڌارئين ملڪ ۾ بيمار ٿئي
جيڪي ماڻهو آمريڪا جا شهري آهن، انهن جي علاج جي خرچ جو جيتوڻيڪ وڏو حصو انهن جي انشوئرنس ڪمپني ڀري ٿي، تنهن هوندي به ويهه سيڪڙو خرچ (Co Pay) ۽ Deductible خرچ (جنهن کي Excess به سڏجي ٿو) اهو ايترو گهڻو ٿئي ٿو جو اسان جا ڪيترائي ننڍين نوڪرين وارا پاڪستاني توڙي انڊين آمريڪا بدران پنهنجي وطن وڃي آپريشنون ۽ علاج ڪرائين ٿا. Deductible اها رقم آهي، جيڪا هر صورت ۾ علاج ڪرائڻ واري کي ڏيڻي پوي ٿي. مثال طور ڪنهن جي علاج تي خرچ ستر ڊالر ٿو اچي ته مقرر ڪيل Deductible رقم 50 ڊالر ته بيمار کي پاڻ ڏيڻا آهن باقي 20 ڊالرن مان مقرر ڪيل Co- Pay مطابق 80 سيڪڙو انشورنس ڪمپني ڀريندي يعني 16 ڊالر ۽ مريض 20 سيڪڙو يعني 4 ڊالر ڀريندو. مثال طور ڪنهن جو هلندي پير ترڪي ٿو وڃي ۽ ٻانهن يا ٽنگ جو فرئڪچر ٿيو ٿو پوي ۽ علاج تي خرچ ڏهه هزار ڊالر يعني ڇهه لک رپيا ٿو اچي (جيڪو آمريڪا جي حساب سان تمام گهٽ آهي) ته ان مان پنجاهه ڊالرن کان علاوه باقي جو ويهه سيڪڙو به مريض پاڻ ڏيندو. يعني مريض کي انشورنس هوندي جيڪو ڪجهه حصو پنهنجي کيسي مان ڏيڻو پوندو سو به هڪ لک ويهه هزار رپيا ڀرڻو پوندو ۽ جيڪڏهن ڪو هتي جو شهري نه آهي ۽ هو هتي گهمڻ لاءِ آيو آهي ته اها سڄي رقم کيس ڀرڻي پيئي.
هتي جا منهنجا دوست ٻڌائين ٿا ته گذريل سال هتي هڪ سنڌ جو وڏيرو گهمڻ لاءِ آيو. هن کي دل جي تڪليف ٿي پيئي. هتي جي همراهن کيس سهڻي صلاح ڏني ته سائين گهمڻ کي هڻو کڏ ۾ اڄ ئي ٽڪيٽ وٺي وطن واپس هليا وڃو ۽ اتي وڃي علاج ڪرايو. پر هو نه رڳو ترسي پيو پر اتي آمريڪا ۾ ئي دل جي آپريشن ڪرائڻ ۾ هن پنهنجي خوش نصيبي ٿي سمجهي. هن سمجهيو ته خرچ اچي اچي ڪيترو ايندو، جيڪو ايندو اهو ڀربو. پر لئه خراب نه ڪبي. آپريشن ٿي. ڪو هفتو اڌ اسپتال ۾ مس رهڻو پيو. خبر پيئي ته بل آيو فقط پنجاهه هزار ڊالر معني ٽيهه لک رپيا اهو ٻڌي علاج بعد صحتيابي حاصل ڪندڙ وڏيري کي ماڳهين وري هارٽ اٽئڪ ٿي ٿيو. سندس مائٽن مٽن ۽ دوستن ڦوڙي ڪري کيس قرض ڏنو. بٽئيءَ جا پئسا کڻي ته هو آمريڪا جي سير لاءِ نڪتو هو. دوستن ۽ مائٽن جو قرض چڪائڻ لاءِ هن کي وطن موٽي پنهنجيون زمينون وڪڻڻيون پيون.
سو يارو آمريڪا جهڙا ملڪ گهمڻ ۾ جتي تفريح ۽ تجربو آهي اتي اهو گهمڻ ڦرڻ عذاب ۽ بدبختي ٿيو پوي، جيڪڏهن الله نه ڪري ته ڪو مسافر بيمار ٿي پوي يا زخمي ٿي پوي! سچي ڳالهه ۽ سهڻي صلاح ته اها آهي ته اڄ جون حالتون اهڙيون ٿي پيون آهن جو ڪنهن کي نوڪري روزگار جي مجبوري نه هجي يا مائٽن مٽن سان ملڻ ضروري نه هجي ته پنهنجي وطن ۾ پنهنجي گهر ۾ ئي سکيو ستابو ويٺو هجي. ٻاهر جي دنيا معلوم ڪرڻ جو شوق ٿئي ته ڊسڪوري، نئشنل جاگرافڪ يا Travel جهڙو ٽي وي چئنل کولي ويهي ڏسجي. اها ئي شيءَ اڄ ڪلهه ”ڪم خرچ بالا نشين“ سمجهي وڃي ٿي.
هونءَ هن پاسي يا ههڙن مهانگن ملڪن ڏي سفر ڪرڻ ضروري ٿي پوي ته اهڙي صورت ۾ پنهنجي ملڪ مان ضرورت جون ڪجهه دوائون پاڻ سان کڻي نڪرڻ ڪا خراب Idea ناهي. انهن ضروري دوائن ۾ هڪ ته اهي اچي وڃن ٿيون، جيڪي ڪن بيمارين ڪري هر روز کائڻيون پون ٿيون جهڙوڪ بلڊ پريشر Diabities, دل جو مرض، ٿايورائيڊ وغيره جون گوريون. ٻيون مٿي جي سور، پيٽ جي سور، قبضي، دستن جهڙين بيمارين لاءِ، جن جي ڪنهن وقت به ضرورت پئجي سگهي ٿي. انهن دوائن جي بهتر لسٽ توهان کي پنهنجو فئملي ڊاڪٽر ٻڌائي سگهي ٿو ۽ بهتر ٿيندو ان هڪ ئي ڊاڪٽر کان سندس ليٽر هيڊ واري پئڊ تي اهي دوائون لکرائي، اهو پنو پاڻ سان کڻي نڪرو. ان تي هو اهو لکي ڏيندو ته توهان هي دوائون واپرايو ٿا ۽ توهان لاءِ ضروري آهن. اهو احتياط خاطر پاڻ سان کڻڻ ان ڪري ضروري آهي جو ڪن ايئرپورٽن تي ڪسٽم آفيسر ڊاڪٽر جي ليٽر بنا دوائون کڻڻ نٿا ڏين. ڪوشش ڪري ڪا به دوا يا رڌ پچاءُ جو مصلو پائوڊر جي صورت ، بنا Seal ٿيل دٻي يا ٿيلهيءَ ۾ نه کڻجي. ڇو جو ڪنهن هوائي اڏي تي ڪنهن ڪنهن ڪسٽم آفيسر جي دماغ ۾ اها ڳالهه اچي سگهي ٿي ته لفافي ۾ ويڙهيل، پيٺل هيڊ جيڪا توهان رڌ پچاءَ لاءِ کنئي آهي يا توهان پنهنجي ڳوٺ جي درگاهه شريف جي موالي مجاور کان شوڪاريل مٿي جي علاج لاءِ خاڪ شفا کنئي آهي، ان جو واسطو ڪنهن نشي پتي واري شيءَ سان آهي. مڃان ٿو ته يورپ ۽ آمريڪا جي ملڪن ۾ انصاف ملي ٿو ۽ جيسين ثبوت نه ملن، تيسين عرب ملڪن وانگر ڌارئين کي (خاص ڪري اهو پاڪستان، بنگلاديش جهڙي غريب ملڪ جو آهي ته) يڪدم جيلن ۾ نٿا موڪلين پر جيسين هنن کي پڪ ٿئي ته هيءَ ڪا چرس، گانجي، هيروئن، راڪيٽ جهڙي شيءِ ناهي ۽ اڄ به سنڌ جي ڏورانهن ڳوٺن، چنبڙ، قمبر، ٻني، ڇني، راڄو خاناڻي ۽ ميانداد چنجڻيءَ ۾ ڪيترا ماڻهو مٿي جي سور يا وائي سور جو علاج پير جي درگاهه جي ٻهاريل مٽيءَ سان ٿا ڪن، تيسين تيرهن ڪلاڪ سفر ڪري آيل مسافر جو وڌيڪ انتظار ڪرڻ يا قطار ۾ بيهڻ ۾ سر هليو وڃي. هڪ دفعي ڪوپن هيگن جي ايئرپورٽ تي، پنجاب جي ڪنهن ٻهراڙيءَ واري ڳوٺ جي ماءُ، پنهنجي ٿڃ تي ٻار سميت جهلجي پيئي. ڊئنمارڪ ۾ پنجاب جي ٻهراڙيءَ پاسي جا ڪيترائي پورهيت ۽ مزدور سالن کان رهن ٿا، جيڪي پنهنجي وطن وڃڻ وقت يا موٽڻ تي ڪوپن هيگن جي هوائي اڏي تي لهن ٿا. مون انهن ڏينهن ۾ ڀر واري ملڪ سئيڊن جي ڏاکڻي شهر مالمو جي يونيورسٽيءَ مان مئرين انجنيئرنگ سبجيڪٽ ۾ پوسٽ گريجوئيشن پئي ڪئي. مالمو وڃڻ لاءِ اسان کي به ڪوپن هيگن ايئرپورٽ تي لهڻو پوندو هو (ان بعد ٻيڙيءَ ذريعي سمنڊ جو ٽڪرو ٽپي ٻئي پار مالمو هليا ويندا هئاسين) هن عورت وٽ اڳڙيءَ جي ٽڪري ۾ پيٺل ڦوٽا (الاچي) ٻڌل هئي ۽ بقول ان عورت جي (جيڪا انگريزيءَ کان به اڻ واقف هئي ۽ رڳو پنجابي ڳالهائي رهي هئي) هن کي سندس پاڙي واريءَ اهي پيٺل ڦوٽا ٻار کي مصريءَ سان ملائي چَٽائڻ لاءِ ڏنا هئا ته جيئن هن نئين ٻار جو تارُو (ڪاڪڙو) مضبوط رهي پر جيسين ڪسٽم پوليس جي عملي تي ڳالهه سمجهه ۾ اچي تيسين هن اڪيلي سفر ڪندڙ عورت کي ڪافي خوف ۽ هراس ڇانيل رهيو. اهڙن موقعن تي جيسين پڪ ٿئي ته هوءَ ڏوهاري ناهي مون ڏٺو آهي ته هر ڪو ڀڄيو پري ٿيو وڃي. خاص ڪري جي الزام هيٺ آيل پاڪستاني آهي ته! ڇو جو حق جي ڳالهه ڪجي ته اسان پاڪستاني سڄي دنيا ۾ سخت بدنام ٿي پيا آهيون. اها ٻي ڳالهه آهي ته انهن ڏهن پاڪستانين ۾ ڪو هڪڙو صحيح معنيٰ ۾ پاڪستاني هوندو ۽ نو ڄڻن ۾ ڪو برمي هوندو ته ڪو بنگالي، ڪو افغاني هوندو ته ڪو تامل پر دنيا ته انهن کي پاڪستاني ئي سڏيندي جو هو ڪنهن طرح پاڪستان جو پاسپورٽ حاصل ڪري سفر ڪري رهيا آهن. هنن کي پاڪستان جي شهريت ۽ پاسپورٽ ڪهڙي ريت حڪومت طرفان ملي ويو. ان کي روڪڻ لاءِ اسان جي حڪومت کي سختي ڪرڻ کپي ۽ اپاءَ وٺڻ کپن.