مڪئي جي سنگن جون مزيدار ڳالهيون
”اڇا ته توهان ايشين آهيو! گڊ! ايشين سٺا ماڻهو ٿين ٿا“ هن چيو ”منهنجي ننهن به توهان جي پاڙيسري ملڪ جي آهي.“
”انڊيا جي ؟“ اسان پڇيس.
”نه ويٽنام جي.“ هن وراڻيو.
”چاچا! اٽ از ٽو فار اوي فرام پاڪستان“ عرفان جماڻيءَ ٺهه پهه ٻڌايس. ”گڊ!“ چاچي وراڻيو ۽ پوءِ چيو ”مون کي فقط انڊيا جي ڄاڻ آهي.“
”ته بس ان سان ئي اسان جو ملڪ بارڊر ٺاهي ٿو.“ مون ٻڌايو مانس.
”چاچي“ هڪ دفعو وري ”گڊ“ چيو. ڳوٺ جي هن پر سڪون ”هاري-ڪم-زميندار“ پوڙهي ۽ پر سڪون انسان لاءِ هر شيءِ گڊ هئي. کيس چئون ها ته پاڪستان ۾ بم پيا ڦاٽن ته به چوي ها گڊ. توهان جي صدر بش عراق ۽ افغانستان ۾ باهه ٻاري ڏني آهي تڏهن به چوي ها گڊ. توهان جي ڊگهين عمارتن جي ڪرڻ جو الزام توهان جي حڪومت مسلمانن ۽ عربن تي پيئي هڻي، تڏهن به چوي ها ”گڊ“ ...........! اسان اهو ئي سوچيون ٿا ته هر آمريڪن کي دنيا جي سياست، بزنيس، سائنس وغيره جي ڄاڻ آهي پر ائين ناهي. ڪيترا هن جهوني جهڙا، دنيا جهان کان پري پنهنجي ڪرت ۾ ئي رڌل آهن. هو پنهنجي نموني جي زندگي سرهائيءَ سان گذاري رهيا آهن. ان ۾ ڪابه حيرت جي ڳالهه ناهي. اسان وٽ به ڪيترائي ماڻهو ويندي پڙهيل ڳڙهيل ملندا جن کي اها ئي خبر نه هوندي ته سلوئڊور يا اڪيڊور ڪٿي آهن. بهاما برمودا يا ڪيوبا جئميڪا جهڙا ملڪ ڪٿي آهن.......؟
پوڙهي زميندار – جيڪو شاهه لطيف جي وڻجاري (جهاز جي ڪئپٽن، مالڪ ۽ واپاريءَ) وانگر زميندار به هو ته هاري به ته مال جو واپاري يعني Three in One هو ٻڌايو ته هن جو ڏاڏو آئرلينڊ کان هتي آمريڪا ۾ لڏي آيو ۽ پوک ڪرڻ سندن فئملي بزنيس آهي.
”مڪئي کان علاوه ٻي ڪهڙي پوک ڪريو؟“ مون پڇيو.
”اسان جي سڄي فئمليءَ جو اهو ئي ڌنڌو آهي. وڏن به هتي اچي مڪئي جي پوک شروع ڪئي ۽ اسان ۽ اسان جو اولاد، زالون مرد سڀ ان ۾ Involve آهيون.“
ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هي پوڙهو آئرش (هاڻ آمريڪن) مسٽر مارٽن جاگرافي يا دنيا جي حالا حاظره کان کڻي ايترو وقفڪار نه هو پر پنهنجي فيلڊ- ”مڪئي جي پوک“ ۽ ان جي ڪاروبار ۾ ايڪسپرٽ هو ۽ تمام گهڻو ايڪسپرٽ هو. ڏهه منٽ کن واڪ ڪرڻ جي بهاني آئون ڪار مان لٿو هوس پر مارٽن صاحب جي مڪئي بابت دلچسپ ۽ معلوماتي خبرن ۾ اڌ ڪلاڪ کان به مٿي لڳي ويو، جنهن مان ڪجهه وقت مڪئي جو فصل- سنگ ۽ ڪانا ڏسڻ ۾ ته اڌ ٽائيم سندس موبائيل ڪئبن ۾ ڪافي پيئندي. جنهن لوهي ڪئبن ۾ هڪ ننڍڙي ڪمري سان گڏ اٽيچڊ باٿ روم ۽ ڪچن پڻ هو، ساڻس ڪيل خبرون تفصيل سان لکڻ بدران فقط ڪجهه ڳالهيون ۽ نقطا پڙهندڙن جي دلچسپي ۽ معلومات لاءِ لکي رهيو آهيان.
مڪئي Maize جو اصل ملڪ وچ آمريڪا آهي، جتان پوءِ اتر ۽ ڏکڻ آمريڪا کنڊ جي ملڪن ۾ مشهور ٿي، جنهن بعد سڄي دنيا ۾ پکڙجي ويئي.
مڪئي جو تعلق گاهه واري فئملي سان آهي، سو دراصل مڪئي ڀاڄي واري گروپ ۾ نه آهي. بلڪه اناج Grain آهي. Sweet Corn جنهن کي اسان ڀاڄي طور کائون ٿا سفيد يا پيلي رنگ جا ٿين ٿا، باقي قسمن جي سنگن جا ڪڻا Kernels نارنگي، ڳاڙهي، برائون، بلو، پرپل ويندي ڪاري رنگ جا به ٿين.
سراسري طور هر سنگ ۾ اٽڪل 16 قطارن ۾ 800 کن ڪڻا ٿين.
آمريڪا ۾ تمام گهڻي مڪئي پوکي وڃي ٿي، جنهن مان ڏهه سيڪڙو کاڌي طور استعمال ٿئي ٿي، جيئن ته Cereals (ڪارن فليڪس وغيره)، پاپ ڪارن، مڪئي جو اٽو (مختلف ٻوڙن ۽ بيڪري جي شين ۾) ۽ مٺاين ۾، 50 سيڪڙو جانورن ۽ ڪڪڙين جي فيڊ ۾ استعمال ٿئي ٿي ۽ باقي مختلف تيلن، ٻارڻن Fuels، شربتن (ڪوڪاڪولا جهڙن) اسٽارچن ويندي شرابن (وسڪي وغيره) ۾ استعمال ٿئي ٿي.
ويهين صدي جي شروع وارن سالن ۾ مڪئيءَ مان ٺهيل ڪارن فليڪس ايڏو ته مشهور ٿيا، جو فقط مشيگان رياست جي Battle Creek واري علائقي ۾ ڪارن فليڪس ٺاهڻ جون چاليهن کان مٿي ڪمپنيون هيون.
دنيا ۾ جيتري مڪئي جي کپت ٿئي ٿي، ان جي سمجهو ته اڌ کان وڌيڪ پوک هتي آمريڪا ۾ ٿئي ٿي. آمريڪا ۾ مڪئي جن رياستن ۾ گهڻي پوکي وڃي ٿي، اهي آهن: آئووا، اليناس، انڊيانا، اوهيو، مسوري، ڪنساس، نيبراسڪا، سائوٿ ڊڪوتا ۽ منيسوٽا. اهي سڀ رياستون هڪ ٻئي سان مليل آهن ۽ اهو ڌرتيءَ جو ٽڪرو Corn Belt سڏجي ٿو.
آمريڪا بعد گهڻي مڪئي ڏکڻ آمريڪا جي ملڪ برازيل ۾ پوکي وڃي ٿي ۽ ان بعد روس ۽ ميڪسيڪو آهي.
پيلي رنگ جي مڪئيءَ ۾ مئگنيشيم گهڻو آهي ۽ صحت لاءِ سٺي آهي. مڪئي جو تيل به جسم لاءِ سٺو آهي، خاص ڪري آنڊي جي لاءِ. مڪئيءَ جا اهي سنگ خريد ڪرڻ کپن، جنهن جا ٻاهريان پن Husks چهچ ساوا ۽ تازا هجن ۽ ڪڻن Kernels سان ڀريل هجن ۽ جيترو ٿي سگهي جلد رڌي کائجن يا ريفريجريٽر ۾ رکجن ڇو جو مڪئيءَ جي سنگن جي اها خاصيت آهي ته پٽجڻ بعد سنگن ۾ موجود شگر آهستي آهستي Starch ۾ بدلجڻ شروع ٿئي ٿي. ان ڪري پٽجڻ بعد مڪئي جو سنگ جيترو جلد کائجي اوترو بهتر. ننڍن ۽ڪچڙن سنگن کي ته ڪچو (رڌڻ بنا) به کائي سگهجي ٿو.
ڪيترن ملڪن ۾ مڪئي Staple Food آهي پر ڪڻڪ يا چانورن جي ڀيٽ ۾ مڪئيءَ ۾ گهڻيون پروٽين ۽ منرل نه آهن. رڳو مڪئي کائڻ سان Pellegra ٿي سگهي ٿي جيڪا Niacin جي کوٽ آهي. ميڪسيڪو جتي مڪئي تمام گهڻي کاڌي وڃي ٿي، هن بيماري کان بچڻ لاءِ مڪئي کي Lime Water ۾ رڌيو وڃي ٿو.
سٺي مڪئيءَ جون ٽي خاص جنسون Genetic Background موجب آهن: نارمل مٺي (SU)، Sugary Enhancer جيڪا SE سڏجي ۽ سپر سوئيٽ (Sh2).
آڳاٽين پاڇاٽين جنسن مطابق به مڪئي جون ٽي جنسون آهن Sundance-1 هن جي تيار ٿيڻ ۾ 69 ڏينهن لڳن ٿا.
2-Tuxedo: هن ۾ 75 ڏينهن لڳن ٿا.
3-Incredible: هن ۾ 83 ڏينهن لڳن ٿا.
”توهان ڪهڙي جنس لڳائي آهي؟“ مون پينسلوانيا جي هن زميندار Cum هاري، مسٽر مارٽن کان پڇيو.
”مون ٽئي لڳايون آهن.“ هن ٻڌايو
”ڪهڙي خيال کان؟“ مون پڇيو.
”ان ڪري ته جيئن منهنجو مال ڊگهي عرصي لاءِ مارڪيٽ ۾ Supply ٿيندو رهي. مارڪيٽ ريٽ مال جي گهرج ۽ مهيا ڪرڻ (Demand & Supply) موجب لهندي چڙهندي رهي ٿي، جنهن مان مون کي فائدو رسي سگهي. پهرين جنس 69 ڏينهن بعد تيار ٿيندي ۽ مارڪيٽ ۾ مال پهچائڻ ۾ هفتو ڏيڍ لڳي ٿو ۽ جيئن ئي پهرين جنس ختم ٿيندي ته ٻي تيار ٿي ويندي ۽ ٻي جي پوري ٿيڻ تي ٽي اچي ويندي.
”اسان وٽ پکي، مرون ۽ ٻيا جانور مڪئيءَ جا دشمن آهن. هتي آمريڪا ۾ ڪو ان قسم جو مسئلو؟“ مون هن آمريڪن زميندار کان پڇيو.
”اسان وٽ به ساڳيا پکين جا مسئلا آهن. جانورن مان سڀ کان گهڻو Raccoons تنگ ٿا ڪن.“
رئڪون رات جو گهمندڙ ڦرندڙ جانور آهي، جيئن چمڙو آهي يا چٻرو پکي. هي ٻلي کان ڪجهه وڏو جانور آهي، جيڪو جنگلن ۾ به گذارو ڪري سگهي ٿو ته شهرن ۾ به. ڪانگن وانگر نقصان به پهچائي ٿو ته گند ڪچرو به ڪري ٿو.سندس پويان پير ماڻهن وانگر فلئٽ فٽ آهن ۽ سندس آڱوٺا نرالي ڊيزائين جا آهن،جن سان هو دٻن جا ڍڪ، ويندي بند ٿيل دروازا کوليو وڃي.
رئڪون اصل آمريڪا (ڏکڻ ڪئناڊا ۽ USA) جو جانور آهي جنهن کي Fur خاطر (سندس بُجن واري کل جي ڪري) جرمني ۽ يورپ جي ملڪن ۾ ويهين صديءَ ۾ آندو ويو. هاڻ اتي جي ماڻهن جا به تڙ تپائي ڇڏيا اٿس. گهر جي ٻاهر دٻن ۾ رکيل ڪچرو ته ڪڍي ڇڏيندو آهي پر ٻلي ۽ ننڍڙي ڪتي جهڙن جانورن کي به کايو ڇڏي. کيس توهان Omnivorous جانور چئي سگهو ٿا. يعني ڀاڄيون ۽ ميوا به کايو وڃي ته گوشت مڇي به کايو وڃي. کيس چاليهه ڏند ٿين ٿا، جيڪي چيريندڙ ڦاڙيندڙ جانورن وانگر ڪجهه ڪجهه تکا به ٿين ته گاهه کائيندڙ جانورن وانگر به ٿين ۽ سندس هاضمو به ان مطابق آهي جو بادام، اخروٽ، ٻير، جيت جڻيا، بيضا، ڪڪڙيون ويندي پکي، بلا ۽ پونگڙا به کايو وڃي. اهڙي طرح هو مڪئي جي سنگن جو به عاشق آهي ۽ ٻهراڙيءَ ۾ به نظر اچي ٿو ته ٽورنٽو جهڙن شهرن ۾ به. سو مڪئي جي سنگن جي هن زميندار جي اها ڳالهه بجا هئي ته رات جو نڪرندڙ جانور Nocturnal Mammal رئڪون هن لاءِ چڱي باهه ٿو ٻاري.
ڏينهن جو ننڊون ڪندڙ ۽ رات جو ڳوٺاڻن توڙي شهرين جي گهرن مان شيون چوري ڪندڙ هي جانور raccoon هتي جي ڪلچر ۾ ڌاڙيل به سڏيو وڃي ٿو. هتي جي ٻارن جي آکاڻين جي ڪتاب ۾ هن جانور بابت هڪ مشهور شعر آهي ته:
If I were a raccoon,
I would sleep until half past noon,
I would hang out in the trunks of trees,
And do what ever I please.
I would rummage through the trash cans,
Making all sorts of noise, me and my boys,
We take what ever we want, because we are bandits And if we saw sameone coming, we’d take the loot and split.
وغيره وغيره.....
”پوءِ ڀلا هنن جانورن (رئڪونن) کي ڪيئن ڀڄايو؟“ مون پڇيو مانس.
”کين ڀڄائڻ جا ڪيترائي طريقا آهن پر ڪو اهو سوچي ته منهنجي پوک جو هڪ به سنگ رئڪون جي پيٽ ۾ نه وڃي اها ڳالهه ناممڪن آهي ڇو ته رئڪون بيحد چالاڪ ۽ ذهين جانور آهي. اهو ئي سبب آهي جو هو جهر جهنگلن ۾ توڙي وڏن شهرن ۾ پيٽ ڀري پنهنجو بچاءُ ڪريو ويٺو آهي.“
مارٽن مون کي پنهنجي پوکي جي چوڌاري لڳايل ٻه اليڪٽرڪ تارون ڏيکاريون جن مان هڪ زمين کان 4 انچ مٿي لڳل هئي ته ٻي 12 انچ مٿي. ”سنگ جيئن ئي وڏا ٿين ٿا ته رات جي وقت هنن تارن ۾ اليڪٽرڪ ڪرنٽ آن رکندا آهيون ته جيئن هيءَ قوم، جيڪا چورن وانگر اسان جي مڪئي کي چٽ ڪري ٿي، اهي پاڻ چٽ ٿي وڃي.“ مارٽن ٻڌايو.
مڪئي جي مٺن سنگن Sweet Corn ۾ صحت جي لحاظ کان هي شيون گهڻيون آهن:
فائيبر
Niacin
Folate
وئٽمن اي
ڊاڪٽرن جو چوڻ آهي ته Folate عورت جي Neural –tube واري ڄم جون خاميون دور ڪري ٿو ۽ دل جي بيمارين ۽ Stroke جي رسڪ ۾ گهتائي آڻي ٿو. فائبر قبضيءَ کان بچائي ٿو.
پاڻي ۾ سنگ اوٻارڻ مهل لوڻ هرگز نه وجهجي جو لوڻ وجهڻ سان ان جا ڪَڻ ويتر سخت ٿيو پون.
سنگ جون خاصيتون برقرار رکڻ لاءِ هن کي فريز ڪري ڇڏجي
موڪلائڻ کان اڳ مسٽر مارٽن پنهنجي ڪئبن ۾ ويهاري ڪافي پياري جنهن جي سامهون واري ڀت تي هن فصل (مڪئي) جي لاباري تي لکيل ڪنهن جو شعر لڳل هو. ٿي سگهي ٿو سندس ئي ڪنهن پٽ، ڌي يا پوٽي پوٽيءَ جو لکيل هجي ته هن فصل جي لاباري ۾ گهر جي سڀني ڀاتين کي وڏي محنت ڪرڻي پوي ٿي.
The Corn Harvest
The cron harvest is hard working
The mother and father and little girl are tired,
They work hard on piling the corn
Their hands stay sticky working all day…….
مڪئي جي سنگن بابت ڪيتريون ئي چوڻيون ۽ پهاڪا مشهور آهن. هن پاسي ايندڙ موسم جو اندازو مڪئي جي سنگن مٿان چڙهيل husks مان به لڳايو وڃي ٿو. چوڻي مشهور آهي ته
If corn husks are thicker than usual, a cold winter is ahead.
يعني سنگ جي مٿان چڙهيل پن جنهن سال توهان کي ٿلها نظر اچن معنيٰ ان سال سيارو سخت اچڻ وارو آهي ۽ سيءَ کان بچاءَ لاءِ توهان به ٿلهن ڪوٽن ۽ سئيٽرن جو بندوبست ڪريو.
مڪئي جي سنگن بابت هڪ آفريڪن چوڻي پڻ آهي، جيڪا نائيجيريا ۾ مشهور آهي.
A man does not wander far from where his corn is roasting.