الطاف شيخ ڪارنر

بخشو لغاري کان بالٽيمور تائين

الطاف شيخ جي بهترين سفرنامن مان هڪ سفرنامو بخشو لغاري کان بالٽيمور تائين سنڌي ادبي سنگت سٽي سکر جي محترم عبداللطيف انصاري جي ڪوششن سان اي بوڪ جي صورت ۾ متعارف ڪرايو ويو آهي۔ آمريڪا بابت دلچسپ ڳالهيون ۽ تمام گهڻي معلومات به ڏنل آهي۔
  • 4.5/5.0
  • 3432
  • 810
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book بخشو لغاري کان بالٽيمور تائين

پورهئي کي عيب نه سمجهڻ وارو آمريڪا ۾ ڪامياب رهندو

ٿوري دير بعد ڊاڪٽر نذير ميمڻ ۽ سندس فيملي نيويارڪ کان پهچي ويا ۽ اسان ماني شروع ڪئي. مانيءَ تي پپئي سان گڏ انب به هئا، جن لاءِ اعجاز ٻڌايو ته هتي آمريڪا ۾ انڊيا کان باءِ ايئر اچن ٿا ۽ انڊيا وارن جي سٺي ڪمائي ٿئي ٿي. بهرحال اها ڪا حيرت جهڙي ڳالهه ناهي ته اسان پاڪستانين جا ته انب، صوف ۽ ڪينو جهڙا ميوا پاڙي جي عرب ملڪن ۾ به ڪاميابيءَ سان وڪرو نٿا ٿين. انڊيا وارن جي هر شيءَ آمريڪا ۽ ڪئناڊا جهڙن ڏورانهن ڏيهن ۾ به پهچيو وڃي ۽ اسان جي ديسي ماڻهن سان گڏ مڪاني گورا به خريد ڪن ٿا. بقول هڪ پاڪستاني دڪاندار جي هو انڊيا جون شيون ان ڪري پنهنجي دڪان تي وڪري لاءِ رکي ٿو جو اهي بهتر جنس جون آهن، وقت تي پهچيو وڃن، قيمت مناسب اٿن ۽ گريڊنگ مطابق آهن. يعني دٻي ۾ جهڙي شيءَ مٿي نظر اچي ٿي اهڙي هيٺ تري ۾ آهي، انڊيا جو ڌارين ملڪن ۾ واپار وڌائڻ ۽ ملڪ لاءِ غير ملڪي ناڻين ڪمائڻ ۾ انڊيا جي حڪومت، اتي جا واپاري، اتي جون هوائي ڪمپنيون ۽ سفارتخانا سڀ Co-ordinate ڪن ٿا.
سهڻيءَ ٻڌايو ته ”2002ع ۾ هتي آمريڪا اچڻ بعد وري پاڪستان نه وئي آهيان. هن سال پاسپورٽ ملڻ تي وينديس.“ اعجاز وانگر سندس زال سهڻي وارن سان به منهنجو نه فقط مائٽي وارو ناتو آهي پر ان کان به دوستي جو پراڻو آهي. سهڻي ۽ سندس ڀاءُ ڀيڻ: شجاع، شمسه (هاڻ آسٽريليا ۾) فيصل، فرخ (هاڻ آسٽريليا ۾) فهد ۽ سنڌو منهنجي ڀاڻيجن، ثمير، ضمير، افشان ۽ عائشه جا سڳا سئوٽ ٿين. سهڻي جي والد شهاب وسطڙو سان منهنجي پهرين ملاقات 1960ع ۾ ٿي، جڏهن آئون ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو ۾ مئٽرڪ ڪلاس ۾ هوس ۽ موڪلن ۾ آئون سندس وڏي ڀاءُ ۽ منهنجي ڪلاس ميٽ بشير وسطڙو سان ملڻ لاءِ سندن ڳوٺ مچڙ (تعلقو ۽ ضلعو نوشهروفيروز) آيو هوس. ان وقت شهاب ڇهين ڪلاس ۾ هو. سندن والد صاحب ڊاڪٽر فقير محمد وسطڙو نوشهري فيروز جو سول سرجن هو ۽ هن کان وڌيڪ، سنڌ جي ماڻهن هنن جي مامي محمد بچل وسطڙو کي سڃاتو ٿي، جيڪو هڪ بهترين ملهه ٿي گذريو آهي ۽ سنڌ جو هر ملاکڙو هن بنا نامڪمل سمجهيو ويو ٿي.
ڊاڪٽر فقير محمد وسطڙو کي ٻارهن ٻار آهن. سڀ ۾ وڏي ڌيءَ مريم (جنهن کي ممل سڏيندا هئا) جنهن جي اڳتي هلي، شادي پنهنجي سئوٽ ۽ سنڌ جي مشهور ۽ کلمک شخصيت ۽ بئنڪر نثار وسطڙو سان ٿي. ان بعد دين محمد ۽ قمر دين آهن، جيڪي سڄي عمر ٽيچنگ سان وابسته رهيا ۽ نواب شاهه ۽ نوشهري ضلعي جا ڪيترائي اهم آفيسر سندن شاگرد رهي چڪا آهن.
ان بعد ڪئپٽن بشير اسان جو هم عمر ۽ ڪلاس ميٽ آهي ۽ هينئر مون وانگر PNSC مان رٽائرمينٽ ورتي اٿس، جتي کانئس پوءِ وارو ڀاءُ جمال وسطڙو پڻ نوڪري ڪري ٿو. جمال بعد سهڻيءَ جو ڀاءُ شهاب آهي، جنهن 1972ع ۾ مهراڻ انجنيئرنگ ڪاليج ڄام شورو مان سول انجنيئرنگ ۾ BE ڪئي. شهاب بعد ڀيڻ اميرزادي (ڪريم داد سنديلو جي گهر واري) آهي ۽ ان بعد نظام، نياز، جميلا ۽ سڀ ۾ آخري ۽ ننڍو ڊاڪٽر گل منير آهي، جنهن ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو مان انٽر، ايل ايم سي مان MBBS ۽ وڌيڪ تعليم انگلينڊ مان حاصل ڪئي ۽ حيدرآباد ۾ اکين جو ڊاڪٽر eye specialist آهي. هتي آمريڪا ۾ رهندڙ فلڪ شير ۽ سلطان لغاري ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو ۾ ڊاڪٽر گل منير جا ڪلاس ميٽ هئا. گل منير جي شادي اسان جي هڪ پيٽارو جي ڪلاس ميٽ ۽ ڊينٽل سرجن ڊاڪٽر رضا شيخ جي ڀاڻيجي رابعه سان ٿي آهي ۽ کيس چار ٻار آهن. رمشا، شهام، رائنا ۽ هاڻ سال کن ٿيندو ته ڌيءَ ڄائي اٿن.
شهاب جي شادي پنهنجي ڳوٺ نوشهروفيروز مان انوقت جي مشهور جج معسو خان ٽڳڙ جي ڌيءَ ۽ اڄڪلهه جي وڪيل اشفاق ٽڳڙ جي ڀيڻ پروين سان 1975 ۾ ٿي. شهاب وارن سان منهنجي اڪثر فيملي جي شادين مرادين ۾ ملاقات ٿيندي رهي ٿي، خاص ڪري جڏهن منهنجو جهاز پاڪستان جي ڪنهن بندرگاهه ۾ ايندو آهي يا حيدرآباد فيروز ميمڻ جي دڪان ”نيو فيلڊس“ تي نسيم نگر وڃڻ ٿيندو آهي ته شهاب جن وٽ به ليئو ضرور پائيندو آهيان. سهڻي سترهن کن سالن جي هئي ته 1996ع ۾ سندس شادي ادا رفيق شيخ جي وڏي پٽ اعجاز سان حيدرآباد ۾ ٿي. هو حيدرآباد ۾ ئي رهيل هئا، جتي اعجاز پنهنجو اباڻو ڪاروبار زمينداري ۽ ان سان لڳاپيل بزنيس سنڀاليو ٿي ۽ پوءِ ڪجهه سالن کانپوءِ اوچتو ٻڌوسين ته اعجاز ٻارن سميت آمريڪا هليو ويو آهي. ۽ هاڻ جڏهن مانيءَ تي ويٺا هئاسين ته مون کانئس هتي اچڻ بابت پڇيو.
”چاچا مون کي آمريڪا اچڻ جو شروع کان شوق هو،“ اعجاز ٻڌايو، ”آئون پهريون دفعو، شادي کان اڳ، 1994ع ۾ USA وزٽ ويزا تي آيس. ان بعد آمريڪا ۾ رهائش لاءِ لاٽري نڪتي ۽ 2001ع ۾ ٻارن سميت هتي اچي رهائش اختيار ڪيم.“
اعجاز ٻڌايو ته لاٽري دراصل سندس زال سهڻيءَ نالي نڪتي هئي.”آمريڪا جي لاءِ Immigrant Visa جي لاٽريءَ جو جيئن ئي اعلان ٿيو ته مون انٽرنيٽ تان ان جو فارم ڪڍي ان جون ڪيتريون ئي ڪاپيون ٺهرائي پنهنجي، پنهنجي زال ۽ اسان ٻنهي جي اٽڪل ويهه کن مائٽن لاءِ ڀريو. ٻئي ڪنهن کي به شوق نه هو. مون به سوچيو ته قسمت ته آزمائي ڏسجي ۽ سهڻي ڀاڳ واري چئبي جو ان جو ڪُڻو نڪري آيو. ٻيو ڪنهن جو به نه نڪتو ۽ جيئن ته زال يا مڙس مان ڪنهن جو به فارم نڪرڻ تي ٻيو به وڃي سگهي ٿو سو آٽو ميٽيڪلي اسان ٻنهي کي هتي لڏي اچڻ جي ويزا ۽ گرين ڪارڊ ملي ويو. هن وقت ٽن سالن کان مٿي مدو ٿي ويو آهي ۽ ڪنهن وقت به اسان کي هتي جو پاسپورٽ به ملي ويندو ۽ اسان هتي ووٽ ڏيڻ جا به اهل ٿي وينداسين.“
”آمريڪا اچڻ تي پهرين ڪٿي رهئين؟“ مون پڇيو.
”آئون USA آيس ته پهرين ورجينيا ۾ رهيس، جتي منهنجو دوست عزت قاضي رهيو ٿي. هن منهنجي لاءِ پنهنجي پاڙي ۾ اڳواٽ مسواڙ تي گهر وٺي ڇڏيو. هتي عرفان جماڻي به اتي ئي رهيو ٿي ۽ ان ڏينهن کان دوست اٿم. عزت قاضي ان کانپوءِ واشنگٽن رياست هليو ويو.
”ڀلا هتي آمريڪا پهچي روزگار لاءِ ڇا ڪئي؟“ مون پڇيو.
”آمريڪا اچي پهرين سال کن هڪ ڊپارٽمينٽ اسٽور تي ڪم ڪيم ۽ پوءِ ٻه سال کن ٻين مارڪيٽن ۾ ڪم ڪيم، جنهن مان ڪجهه عرصو فاسٽ فوڊ ريسٽورنٽ ۾، بئنڪ تي، اسٽيٽ ايجنسي ۾ ڪم ڪيم. مون جلدي پنهنجو ڪاروبار شروع ڪرڻ نٿي چاهيو، جيتوڻيڪ پاڪستان ۾ منهنجو بزنيس Setup هو ۽ ان تجربي جي آڌار تي آئون هتي شروع ڪري سگهيس ٿي پر مون تڪڙ ڪرڻ نٿي چاهي. مختلف هنڌن تي هڪ ورڪر جي حيثيت سان رهي ڪم سکڻ سان گڏ هتي جي بزنيس ۽ مارڪيٽ جي ڄاڻ وٺندو رهيس. بئنڪن وارن سان ملي انهن جي معلومات حاصل ڪيم ته قرض تي پراپرٽي ڪيئن حاصل ڪجي، هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ سامان ڪيئن گهرائجي، جاين ۽ پلاٽن جي خريد و فروخت ڪرڻ وارن وٽ نوڪري ڪري ان دنيا جي خبر چار لهندو رهيس ته ڪو پئٽرول پمپ يا ريسٽورنٽ خريد ڪريان ته ڪهڙي هنڌ تي خريد ڪجي، جيئن اهو سولائيءَ سان هلي سگهي. ائين ته شيدين جي پاڙن ۾ دڪانن جو اگهه گهٽ آهي ۽ اتي دڪان هلن به ٿا جو هتي جا ڪارا صحت جو خيال ڪرڻ بدران سڄو ڏينهن چٽو ڪندا رهن ٿا. ڪنهن جاب ۾ هجن يا بيروزگاري جي حالت ۾، سرڪار کان سوشل (خيرات) ۾ مليل پئسو پاڙي جي دڪان تي خرچ ڪندا رهن ٿا پر اهڙن هنڌن تي دڪان يا ريسٽورنٽ هلائڻ سولو ڪم ناهي. جو هتي جي ڪارن (آفريقي) آمريڪن جي ڪميونٽين ۾ ڪرائيم جو گراف تمام مٿانهون آهي.“
اعجاز ٻڌايو ته جڏهن هو واپار جي خيال کان مختلف ڳالهين ۾ ڀڙ ٿيو ته پوءِ هن پئٽرول پمپ خريد ڪيو.
”گهر نه ورتئي؟“ مون چيو مانس.
”نه چاچا. منهنجو اصول آهي ته پهرين بزنيس ڄمائي پوءِ گهر وٺجي. جي پهرين گهر وٺبو ته پوءِ پري ڪا بزنيس Opporturity ڏسڻ بدران، ڳولا گهر جي ارد گرد ئي محدود ٿي وڃي ٿي.“ اعجاز وراڻيو.
اعجاز جي اها ڳالهه Point شروع ۾ به واضح ڪري چڪو آهيان. اعجاز جي ڪجهه ٻين ڳالهين جو تت جيڪو هتي (آمريڪا ۾) ايندڙن ۽ پڙهندڙن لاءِ دلچسپ ۽ معلوماتي ثابت ٿي سگهي ٿو هن ريت آهي.
هتي آئون آيس ته سڀ ڪجهه وساري آيس ته آئون ڪو زميندار آهيان. وڏو ماڻهو آهيان. ڪالهه تائين پنهنجي ملڪ ۾ منهنجي ڪم ڪار لاءِ نوڪر چاڪر هئا پر هتي اچڻ سان نوڪر ٿي ڪم ڪيم. سکڻ لاءِ سڀ ڪجهه ڪرڻو پوي ٿو. ٽي سال کن ٻين وٽ پورهيو ڪرڻ ۽ هر هڪ شي ۽ سسٽم کي چڱيءَ طرح سمجهڻ بعد پنهنجو ڌنڌو شروع ڪيم.
هتي اهو ماڻهو ڪامياب ويندو جيڪو محنتي آهي ۽ پورهيو ڪرڻ کي عيب نٿو سمجهي.
بزنيس ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. بزنيس کان اڻ واقف ڪيترا ماڻهو اهو سمجهن ٿا ته بزنيس لاءِ فقط پئسو Capital هجڻ ضروري آهي. ان چڪر ۾ پنهنجي ملڪ ۾ به اسان جي ڪيترن سنڌي مسلمانن نوڪريون ڇڏي ڌنڌو شروع ڪيو پر ڪري نه سگهيا.
ڪارن جي مقابلي ۾ هتي جا گورا وڌيڪ ايماندار، وعدي جا پڪا ۽ ڏيتي ليتيءَ ۾ سٺا آهن. اهڙي طرح هتي جي عرب واپارين کان انڊيا پاڪستان جا گجراتي ۽ ميمڻ بهتر آهن.
حيدرآباد جو اعجاز شيخ ۽ شهدادپور جو ڊاڪٽر نذير
اعجاز شيخ جي فيملي لاءِ ٻه چار سٽون لکڻ بي محل نه ٿيندو ۽ سندس مائٽن مٽن جا نالا ياد ٿي ويندا، جيڪي ڪڏهن ڪڏهن مون کان به وسريو وڃن. منهنجي خيال ۾ حيدرآباد جو شايد ئي ڪو رهاڪو هجي، جيڪو اعجاز شيخ جي والد صاحب ۽ چاچن کي نه سڃاڻندو هجي. اعجاز جا وڏا سعيد آباد جا آهن، ان ڪري حيدرآباد ۾ هنن کي ”سعيدآبادي شيخ“ به سڏيو وڃي ٿو ۽ سندن زمينون ۽ باغ اڃان تائين سعيد آباد ۾ آهن.
اعجاز جو ڏاڏو محمد صديق شيخ صاحب اڄ کان اڌ صدي کان اڳ سعيد آباد مان لڏي هيرآباد حيدرآباد ۾ اچي رهيو. کين ٽي پٽ: محمد رفيق (اعجاز جو والد)، حاجي فيض محمد، حاجي سليمان ۽ هڪ ڏيءَ ستابي هئي. جن جو اولاد هن ريت آهي:
1. حاجي رفيق شيخ جي پهرين گهر واري محترمه رقيه مان فقط هڪ ٻار بشير شيخ نالي آهي. ٻي زال مان کين چار پٽ (اعجاز، خالد، جمال جنهن جي شادي مٽياري جي غلام رسول جي ڌيءَ سندس شيخ سان ٿي آهي ۽ عمران) ۽ چار نياڻيون (شاهينا جنهن جي شادي سندس پڦاٽ عبدالرحمان سان ٿي، رضوانا جنهن جو گهوٽ منير صاحب پي ٽي سي ايل ۾ آهي، فرحانا جيڪا ڊپٽي ڪمشنر انڪم ٽئڪس شفقت ڪيهر جي زال آهي ۽ سڀ ۾ ننڍي انيلا جيڪا هتي آمريڪا ۾ رهي ٿي ۽ هن وقت پنهنجي مڙس ڊاڪٽر نذير ميمڻ سان گڏ نيويارڪ کان هتي پينسلوانيا رياست جي گرين ڪئسل شهر ۾ پنهنجي ڀاءُ اعجاز وٽ گهمڻ لاءِ آئي آهي.)
2. حاجي فيض محمد جي گهر واري ۽ حاجي رفيق شيخ جي ٻي گهر واري ڀيڻون به ٿين ان ڪري هنن ڀائرن جو اولاد سئوٽ به ٿئي ته ماسات به. حاجي فيض محمد کي هڪ پٽ (ڊاڪٽر فياض جنهن جي شادي رخسانا سان ٿي آهي) ۽ چار ڌيئرون آهن (وڏي ڌيءَ رضيه واپڊا جي چيف انجنيئر عبدالقادر شيخ جي زال آهي، ٻيو نمبر ڌيءَ فوزيا آهي. ان بعد شازيا آهي، جيڪا پڻ هتي آمريڪا جي رياست مشيگان ۾ رهي ٿي، سندس مڙس ڊاڪٽر خالد ڏيپلائي ميمڻ ڊينٽل سرجن آهي ۽ ننڍي ڌيءَ نازيا جي شادي سندس مامي جي پٽ نديم سان ٿي آهي.)
3. حاجي سليمان سڀ ۾ ننڍو ڀاءُ آهي، جنهن کي ٽي ٻار آهن. وڏو اشفاق آهي، جنهن جي شادي اسان جي سکر جي دوست حاجي يار محمد گهمرو جي گهران ٿي آهي. ان بعد شبانا آهي، جيڪا منهنجي ننڍي ڀاءُ آفتاب جي زال آهي، جيڪي پنهنجن ٽن ٻارن، ياسر، عامر ۽ عمار سان گڏ ٽورنٽو ڪئناڊا ۾ رهن ٿا. ان بعد ننڍو پٽ امتياز آهي. اعجاز شيخ کي هڪ ئي پڦي ستابي (شفي محمد صاحب جي گهر واري) آهي، جنهن جو وڏو پٽ عبدالغفور آهي. ان بعد شاهينا جو مڙس عبدالرحمان ۽ پوءِ عبدالجبار آهي، جنهن بعد شميم آهي، جنهن جي شادي سعيد آباد جي شمس الدين شيخ سان ٿي آهي ۽ ان بعد نسيم آهي.
اعجاز شيخ جي ڀيڻوئي ڊاڪٽر نذير ميمڻ سان منهنجي ملاقات هتي اعجاز جي گهر (پينسلوانيا رياست جي هڪ ننڍڙي ٽائون گرين ڪئسل) ۾ پهريون دفعو ٿي ۽ جيتوڻيڪ هيءَ ملاقات ايترو مختصر رهي جو عام حالتن ۾ شايد هتي ان جو ذڪر نه اچي سگهي ها پر منهنجي نظرن ۾ ڊاڪٽر نذير ميمڻ صاحب هڪ بيحد نيڪ انسان، ذهين شاگرد ۽ محنتي ڊاڪٽر، غريبن ۽ ضرورتمندن جي مدد ڪرڻ وارو ۽ وڏي عهدي تي هجڻ جي باوجود تمام گهڻو humble ۽ بااخلاق ماڻهو آهي. هن بابت ۽ هن جي دلچسپ ۽ معلوماتي ڳالهين جو هتي احوال نه لکڻ ناانصافي ٿيندي.
ڊاڪٽر نذير ميمڻ نه فقط ڊاڪٽري پڙهيل آهي پر هتي Practice به ڪري ٿو. منهنجو مطلب آهي ته هن جو هتي ڪم به اهوآهي، يعني مريض ڏسڻ ۽ انهن جو علاج ڪرڻ. اهو ان ڪري لکي رهيو آهيان ته اسان جي پاسي جي ملڪن جا هتي آمريڪا ۾ ڊاڪٽر ته ڪيترائي آهن پر گهڻائي (خاص ڪري اسان جي ملڪن جي) ڊاڪٽرن جي اهڙي آهي جن کان کڻي پڇ ته ڪهڙي اسپتال ۾ ڪم ڪريو ٿا ته وراڻيندا اسان فلاڻي سب وي اسٽيشن تي سئنڊ وچ وڪڻون ٿا، يا فلاڻي اسٽور تي سيلز مئن آهيون يا ٽئڪسي ٿا هلايون.......... وغيره وغيره. بهرحال هتي آمريڪا ۾ ڪنهن به قسم جو پورهيو ڪري حق حلال جي روزي ڪمائڻ ڪو عيب نٿو سمجهيو وڃي ۽ اسان جي ملڪ جا ڪيترائي به اڪٽر انجنيئر هتي بزنيس ۾ وڌيڪ ڪامياب ٿيا آهن. هو ڪنهن اسٽور يا ريسٽورنٽ ۾ ڪم ڪري، پئسو بچائي اها ريسٽورنٽ، اسٽور يا پئٽرول پمپ خريد ڪري، ان کي پهرين کان بهتر نموني سان هلائي رهيا آهن. سو اها ڪا خراب ڳالهه ناهي ته ڊاڪٽر ٿي ڪري ڊاڪٽري بدران ڪو ٻيو پورهيو ڪجي پر ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن کان پڇڻ تي اڳلي کي embarrassment ٿيو پوي. هينئر به ايندي وقت عرفان کي سخت زڪام هو ۽ هتي پهچڻ سان جڏهن اعجاز پنهنجي ڀيڻوئي نذير سان ملائڻ وقت ڊاڪٽر نذير چئي تعارف ڪرايو ته مون کي هڪ وارو دل ۾ آيو ته هن سان عرفان جي زڪام جي ڳالهه ڪري دوا لاءِ چوان پر اڄاتو خوف محسوس ڪري چپ ٿي ويس ته ڪاٿي اهو جواب نه ملي ته آئون ڊاڪٽر MBBS ضرور آهيان پر گذريل ڇهن سالن کان فلاڻي ڪمپنيءَ ۾ اسٽور ڪيپر آهيان. بهرحال مانيءَ کانپوءِ چانهه لاءِ جيئن ئي ڊرائنگ روم ۾ اچي ويٺاسين ته اعجاز ڊاڪٽر نذير کان دوا لاءِ پڇيو ۽ آئون سمجهي ويس ته اعجاز جي ننڍي ڀيڻ انيلا جو گهوٽ نه فقط ڊاڪٽري امتحان پاس ڪيو آهي پر هتي آمريڪا ۾ پنهنجي پروفيشن جي پرئڪٽس به ڪري ٿو ۽ پوءِ اهو به معلوم ٿيو ته ڊاڪٽر نذير LMC مان گريجوئيشن ڪرڻ بعد هتان آمريڪا مان وڌيڪ تعليم حاصل ڪئي ۽ MD ڊگري حاصل ڪئي، جيڪا هتي وڏي ڳالهه سمجهي وڃي ٿي.
ڊاڪٽر نذير ميمڻ ميڊيڪل جي ٻن برانچن جو Specialist (ماهر) آهي: هڪ انٽرنل ميڊيسن ۽ ٻي جيريا ٽرڪس (Geriatrics).
جيرياٽرڪس ميڊيڪل سائنس جي اها برانچ آهي، جيڪا پيريءَ (ٻڍاپي) جي بيمارين جي بچاءَ ۽ علاج بابت آهي. اسان جي ملڪ ۾ هن برانچ جا ڄاڻو ڊاڪٽر ورلي ڪي هجن جو هڪ ته اسان جي ملڪ ۾ وڏي عمر جا ماڻهو گهٽ آهن ۽ جيڪي آهن ته انهن کي اهو شعور ۽ سهوليت ناهي جو هو پيريءَ جي بيماريءَ جي ماهر ڊاڪٽر (جيراٽريشن) وٽ پهچن. ايتري قدر جو ڪنهن کي ذيابطيس (ڊائبٽيز) يا ساهه جي تڪليف ٿي ٿئي ته به هو هڪ عام ڊاڪٽر MBBS وٽ پهچي ٿو يا وڌ ۾ وڌ شهرن ۾ ڪو پئسي وارو آهي ته هو وڌيڪ پڙهيل فزيشن FRCP يا FCPS ٽائيپ وٽ پهچي ٿو.
جيرا ٽريشن اهو ڊاڪٽرآهي، جيڪو 65 سالن کان مٿي واري عمر جي ماڻهن جي بيمارين جي جانچ ۽ علاج ڪري، جيئن پيڊيا ٽريشن Pediatrician يعني ٻارن جي بيمارين جو ماهر ڊاڪٽر ٻارن کي ڏسي ٿو. جيرياٽريشن يوناني لفظ geron معنيٰ پوڙهو ماڻهو ۽ iatros معنيٰ ڇٽائيندڙ، تبيب healer.
جيراٽريشن ڪنهن کي به موت کان نٿو بچائي سگهي پر هو گهٽ ۾ گهٽ بيمار پوڙهي کي جيڪو نه فقط جسماني طرح ڪمزور آهي پر سماجي طرح بيوس ۽ اڪيلو آهي، ان کي سندس هڪ يا وڌيڪ بيمارين جي پيڙا کان بچائي سگهي ٿو يا دوائن ۽ دلاسن ذريعي ان درد کي ڪجهه گهٽائي سگهي ٿو.
بقول هڪ سئيڊن جي هڪ جيراٽريشن جي:
Our goal is to maximize the patient’s ability to be as independent as possible”
سئيڊن جهڙا ملڪ جتي صحت جو وڏو خيال رکيو وڃي ٿو، جتي آب هوا ۽ کاڌو پيتو هائيجن جي بهترين اصولن تي ملي ٿو، اتي ماڻهن جون عمرون تمام وڏيون ٿين ٿيون. آئون جڏهن اتي جي يونيورسٽي ۾ پڙهندو هوس ته بسين توڙي پارڪن ۽ گهرن جي ڌڪين تي ڪيترائي سئو کان مٿي عمر وارا نظر ايندا هئا. اسان جي ملڪن ۾ جتي ماڻهوءَ جي سراسري Average عمر پنجاهه سال کن مس آهي، اتي وڏي عمر جون دعائون ڏنيون وڃن ٿيون ۽ سئيڊن جي پوڙهن سان ڪڏهن خبر چار ڪندو هوس ته هو ان وڏي عمر کي نعمت نه پر مصيبت ئي سمجهندا هئا. مون واري بلڊنگ ۾ رهندڙ هڪ اهڙي پوڙهي پنهنجي ڀيٽ اسان جي ملڪ جي ماڻهن سان ڪندي چيو:”ڏس! توهان جي ملڪ ۾ عام طرح ماڻهو سٺ، ستر يا وڌ ۾ وڌ اسي سالن جي ڄمار ماڻي ٿو ۽ ان عمر تائين هن کي وڌ ۾ وڌ شگر، بلڊ پريشر، Prostate gland يا موتيو پاڻي جهڙيون بيماريون ٿين ٿيون.
ان ۾ڪو شڪ ناهي ته سئيڊن ۾ وڏي عمر وارا پوڙها هڪ طرف ڪمزوريءَ ڪري پنهنجو ڪم پاڻ نه ڪري سگهندا هئا ته ٻئي طرف هڪ ئي وقت هنن کي ڪيتريون ئي بيماريون هونديون هيون. ان مٿان وڏو عذاب اهو هوندو هو جو هنن جو اولاد پنهنجن ئي جهنجهٽن ۽ نوڪرين چاڪرين ۾ اهڙو ته مشغول رهيو ٿي جو کين مهيني ۾ هڪ دفعو به مشڪل سان وقت مليو ٿي جو کڻي پنهنجي پوڙهي پيءُ يا ڏاڏي سان اچي همدردي ڪري. پوءِ جيراٽريشن جهڙا ڊاڪٽر ئي هنن جو ابو امان آهن، جيڪي سندن جسماني بيمارين ۽ ذهني مونجهارن جون ڳالهيون ٻڌي سندن علاج ڪن ٿا ۽ کين شديد ڊپريشن کان بچائڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. بقول هڪ جيراٽريشن جي:
“Geriatric practice is about helping patients make the transitions to later life as easy and meaningful as possible.”
هڪ جيرياٽريشن (پوڙهن جي بيمارين جو معالج/ماهر) ٿيڻ لاءِ هن کي پهرين انٽرنل ميڊيسن ۾ اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻي پوي ٿي.
”آمريڪا ۾ اهي فزيشن جيريا ٽريشن ٿي سگهن ٿا،“ ڊاڪٽر نذير ٻڌايو، ”جيڪي آمريڪا مان MD يا DO ڊگري حاصل ڪرڻ بعد ٽي سال انٽرنل ميڊيسن ۾ مڪمل طرح هائوس جاب Residency Training حاصل ڪن ٿا. ان بعد ٻه سال وڌيڪ ڪنهن Subspeciality ۾ فيلو شپ ٽريننگ حاصل ڪرڻي پوي ٿي.“
وڏي عمر جون مختلف بيماريون آهن جن مان هڪ يا هڪ کان وڌيڪ پوڙهن ماڻهن کي ٿي سگهن ٿيون. ڊاڪٽر نذير ميمڻ انهن بيمارين مان وري ڊائبٽيز ۽ ٿولهه (Obesity) ۾ وڌيڪ ڄاڻ رکي ٿو. هو انهن بيمارين جي جاچ ۽ علاج جو وڏو ماهر مڃيو وڃي ٿو.
ڊاڪٽر نذير ميمڻ کان علاوه ڪجهه ٻين به ڊاڪٽرن سان ملاقات ٿي جيڪي انٽرنل ميڊيسن ۾ ماهر آهن، جيئن ته جهانگارا باجارا جي مرحوم وڏيري عبداليقين ترڪ جا پوٽا ۽ دلشاد ترڪ صاحب جا ننڍا فرزند ڊاڪٽر اعجاز ۽ ڊاڪٽر اشفاق جيڪي آمريڪا جي اتراهين رياست مشيگان رياست ۾ رهن ٿا، انهن مان ڊاڪٽر اعجاز Gastroantology جو ماهر ڊاڪٽر آهي ۽ ڊاڪٽر اشفاق دل جي بيماري Cardiology جو اسپيشلسٽ آهي ۽ مشيگان رياست جي ڀر واري رياست انڊيانا ۾ رهي ٿو. ان کان علاوه ڊاڪٽر مٺل وقاصي ۽ ٻيا آهن.
ڊاڪٽر نذير ميمڻ صاحب ايم ايس، MD ۽ FACP آهي ۽ اڄڪلهه الباني ميڊيڪل ڪاليج، الباني شهر (نيويارڪ) ۾ ميڊيسن جو پروفيسر آهي. پاڻ آمريڪن ڪاليج آف فزيشن جو ڊسٽرڪٽ پريزيڊنٽ هجڻ کان علاوه هيٺيون ذميواريون پڻ سنڀالي ٿو.
Prevention Coordinator/Medical Consultant, VISN.2
President, Medical staff, VAMC Albany: New York.
مشغول زندگيءَ جي باوجود ڊاڪٽر نذير ميمڻ هر هفتي، آچر ڏينهن ٻه ڪلاڪ کن پاڪستان کان مريضن جي لکيل اي ميل (خطن) جا جواب لکي ٿو ۽ انهن جي مسئلن مطابق هدايتون ۽ دوائون واپرائڻ جون صلاحون ڏئي ٿو. ”اهو مون تي فرض ٿو ٿئي ته جنهن ملڪ سان منهنجو واسطو آهي،“ ڊاڪٽر نذير ٻڌايو، ”ان جي عوام لاءِ ڪجهه وقت ڪڍي انهن جون پريشانيون دور ڪرڻ ۾ مدد ڪريان.“
ڊاڪٽر نذير سان رابطي ۾ اچڻ لاءِ هيٺين اي ميل ايڊريس ۽ فون نمبر آهن:
Nazir.memon@med.va.gov
فون نمبر:8506-383-518-001
فئڪس نمبر: 8511-383-518-001