ورجينيا، مئري لئنڊ ۽ پينسلوانيا ۾ رستو ٺهيو ئي ڪونه حادثا ڇا ٿين.......
مون کي اها خبر هئي ته اعجاز شيخ آمريڪا جي رياست جارجيا يا فلوريڊا ۾ آهي پر مون اهو expect نه پئي ڪيو ته هو اتان هلي ملي هيڏانهن واشنگٽن، هيءَ سنڌي شام ملهائڻ لاءِ ايندو. فنڪشن واري هال ۾ گهڙيس ته هو سامهون ئي پنهنجي هن خيرپور جي دوست عرفان جماڻي سان گڏ ويٺو هو. بلڪه آيل مهمانن ۾ (پاڪستاني مهمانن ۾) هي ٻه ڄڻا ئي هئا، جيڪي مقرر وقت موجب هال ۾ پهچي ويا هئا. ٻيا هتي جا گورا آمريڪي مهمان هئا، جيڪي ڪارڊ تي لکيل وقت پڙهي ان موجب پهچي ويا هئا، جو هو اسان وانگر غير Punctual نه آهن.
اعجاز وڏي سڪ سان مليو ۽ ٻڌائين ته هو هتي ويجهو ميريلينڊ رياست جي سلور اسپرنگ واري علائقي ۾ شفٽ ٿيو آهي، جيڪو هتان واشنگٽن کان ڪلاڪ جي Drive تي مس آهي. ”اڄ آئون ورجينا پنهنجي هن دوست عرفان سان ملڻ آيس ته خبر پئي ته واشنگٽن ۾ ڪو سنڌين جو فنڪشن هلي رهيو آهي سو ٻئي ڄڻا هيڏانهن هليا آياسين.“ اعجاز ٻڌايو ۽ هن مون کي واشنگٽن ۾ رهڻ بدران پاڻ وٽ هلڻ لاءِ چيو.
”آئون هتي ڇڙهن جي فليٽ ۾ وڌيڪ آرام ۽ آزادي محسوس ڪندس، جتي اسان جي ڳوٺ جو پاڙيسري نجم ميمڻ به رهيل آهي“ مون اعجاز کي ٻڌايو ۽ واعدو ڪيو مانس ته هن دفعي نه ته ٻئي دفعي هڪ ڏينهن لاءِ هلي اچي تنهنجو گهر به ڏسبو.
هن پاسي کان اڻ واقفڪارن لاءِ ايترو لکندو هلان ته واشنگٽن ۽ ورجينا رياست جي پوزيشن ائين آهي، جيئن اسلام آباد ۽ راولپنڊي جي يا ڪوٽڙي ۽ حيدرآباد جي. واشنگٽن اسلام آباد وانگر آمريڪا جو فيڊرل ڪئپيٽل يعني گاديءَ جو هنڌ آهي ۽ جيئن اسلام آباد پاڪستان جي باقي صوبن جي مقابلي ۾ ننڍڙو آهي يا ڪئالالمپور (ملائيشيا جو فيڊرل ڪئپيٽل) ملائيشيا جي تيرهن رياستن جي مقابلي ۾ ننڍڙو آهي، تيئن هي واشنگٽن شهر جو علائقو آمريڪا جي پنجاهه رياستن جي مقابلي ۾ بيحد ننڍڙو آهي. ايتري قدر جو واشنگٽن جي فيڊرل آفيسن ۾ ڪم ڪندڙ هتي واشنگٽن ۾ رهڻ بدران ڀر وارين رياستن ورجينيا، ميريلئنڊ وغيره ۾ رهن ٿا. ڪيتريون ئي آفيسون جيڪي واشنگٽن ۾ هجڻ کپن، جاءِ جي کوٽ يا ڳرين مسواڙين ڪري ورجينا رياست ۾ آهن، جيڪا واشنگٽن وٽان وهندڙ پوٽو مئڪ نديءَ جي ٻئي ڪناري کان شروع ٿئي ٿي. هڪ ٻي ڳالهه ته واشنگٽن نالي آمريڪا ۾ رياست به آهي جيڪا آمريڪا جي بلڪل ٻئي ڇيڙي تي پئسفڪ سمنڊ جي ڪناري تي آهي. مونجهاري کان بچڻ لاءِ آمريڪا جي هن گادي واري شهر واشنگٽن سان گڏ DC اکر به لڳايا وڃن ٿا يعني هي گادي وارو شهر واشنگٽن ڊسٽرڪٽ آف ڪولمبيا آهي.
اعجاز مون سان ملڻ وقت پنهنجي هن ورجينيا واري دوست عرفان جماڻيءَ سان هي چئي ملايو ته هي چاچا الطاف آهي، پاڪستان کان آيو آهي. عرفان مون سان هٿ ملائي پاسي تي لاتعلقي واري نموني سان بيٺو رهيو ۽ اعجاز سان ڪجهه منٽ خبرون ڪري آئون اڳيان هليو آيس، جتي منهنجي ڳوٺائي نجم ميمڻ ۽ ورلڊ سنڌي انسٽيٽيوٽ جي ڊائريڪٽر منور لغاريءَ مون کي ٻين سان ملائڻ ٿي چاهيو. منهنجي دل چاهيو پئي ته اعجاز جي دوست عرفان جماڻيءَ کان پڇان ته هو ڪٿي اسان جي دوستن ۽ ننڍپڻ جي ڪلاس ميٽن شوڪت جماڻي، اقبال جماڻي يا ائڊمرل بخت علي جماڻيءَ مان به ڪنهن کي سڃاڻي يا نه پر جيئن ته هو به خاموش هو ۽ ٻي ڳالهه ته پڙهائي، نوڪرين ۽ ڌنڌن جي ڪري هر ذات جا ماڻهو سنڌ جي ڪيترن ئي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ ملن ٿا. ايتريقدر جو هتي آمريڪا ۾ ئي کڻي پڇ ته ڏاهري يا ناريجا يا سومرا سڃاڻو ته ٻڌائڻ وارو يڪدم سوال ڪندو ته ڪهڙا ناريجا؟ يا ڪهڙا مغل؟ هيوسٽن وارا، نيو يارڪ وارا يا ڪئليفورنيا وارا؟ سو ٿي سگهي ٿو هي عرفان جماڻي سنڌ جي ڪنهن ٻئي شهر ۾ ننڍو ٿي وڏو ٿيڻ بعد هيڏانهن هليو آيو هجي.
فنڪشن اڃان شروع نه ٿيو هو ۽ اڳيان ويٺلن سان مون ڪا ٿوري دير ڪچهري ڪئي هوندي ته ڏسان ته اعجاز شيخ ۽ عرفان جماڻي مون ڏي پيا اچن.
”چاچا عرفان توهان سان ملڻ ٿو چاهي“ اعجاز چيو. مون هڪ دفعو وري عرفان سان هٿ ملايو.“ خير ته آهي؟ آئون جنهن وقت هن هال ۾ گهڙيو هوس ته پهرين توهان سان ئي ملاقات ٿي هئي.“ مون کلندي عرفان کي چيو.
ان وقت مون سمجهيو ته توهان فقط اعجاز جا انڪل آهيو. مون کي اها خبر نه پيئي ته توهان اهي الطاف شيخ آهيو جيڪو ليکڪ آهي ۽ جنهن جون لکڻيون آئون شوق سان پڙهان ٿو. پليز معاف ڪجو مون توهان کي نه سڃاتو. عرفان ايترو ته شرمساري سان چوڻ لڳو ڄڻ هن کان واقعي ڪا غلطي ٿي هجي ۽ آئون دل ئي دل ۾ اهو محسوس ڪري خوش ٿيڻ لڳس ته ٻيلي اديبن ۽ شاعرن جي به ڪي عزت ڪرڻ وارا آهن. اڃان ڪي آهن ڪلجڳ منجهه ڪاپڙي ۽ عرفان جماڻي ته ڪو منهنجو (بلڪه منهنجي لکڻين جو) سچو عاشق ٿي لڳو جو ان وقت کان وٺي فنڪشن جي آخر تائين ۽ پوءِ به مون کي ٽيليفون تي پاڻ وٽ گهمڻ لاءِ دعوت ڏيندو رهيو.
”انشاء الله ويڪ اينڊ تي ڏسنداسين.“ مون کيس فون تي چيو ٿي. ڪيترا اهڙا هوندا آهن جيڪي تڪلف طور هڪ دفعو ضرور چوندا آهن ۽ پوءِ ڳالهه وسري ويندي اٿن پر هتي مون کي ڳالهه وسري ويئي ٿي پر عرفان جماڻيءَ کي هرگز نه.
”سائين توهان رڳو حڪم ڪريو ته آئون اچي توهان کي واشنگٽن مان وٺي وڃان.“
”نه .نه . آئون ئي هليو ايندس. اڃا ته هتي ئي آهيان ڪجهه ڏينهن بعد ڏسون ٿا. ڀلا توهان واندا ڪهڙي ڏينهن تي ۽ ڪنهن وقت هوندا آهيو؟“، مون پڇيو.
”سائين منهنجي واند ڪائيءَ جو فڪر نه ڪريو. منهنجو جاب اهڙو آهي جو توهان خاطر آئون ڪنهن وقت به موڪل ڪري سگهان ٿو.“
”پر يار تون اجائي تڪليف نه ڪر هتي منهنجا ڪجهه پيٽارو جا مون وانگر واندا ۽ پوڙها ڪلاس ميٽ آهن، جن سان آئون پيو چڪر هڻان.“ مون عرفان کي چيو.
”نه سائين مون لاءِ تڪليف نه پر خوشيءَ جي ڳالهه آهي.“
عرفان جي خلوص نيتي کي داد ٿو ڏجي جو هو ور ور ڏيئي مون کي فون ڪندو رهيو ۽ هر دفعي منهنجي ڪنهن نه ڪنهن ڪتاب جي ڳالهه ٻڌائيندو رهيو ٿي ته توهان فلاڻي ملڪ جي فلاڻي ڳالهه واه جي لکي آهي، توهان جي فلاڻي ڪتاب واري هيءَ ڳالهه مون پنهنجن اڙدو ۽ پنجابي ڳالهائڻ وارن دوستن کي به ٻڌائي آهي. ۽ فلاڻي ڳالهه.........“
آئون دل ۾ سوچڻ لڳس ته چڱو جو عرفان جماڻيءَ جهڙو ڪو پرستار شروع ۾ نه مليو نه ته ليکڪن جو هي قدر ڏسي آئون جهاز هلائڻ يا ڪا ٻي نوڪري ڪرڻ بدران سفرناما ئي لکندو رهان ها. پر اها به ڳالهه آهي ته جي جهاز نه هلايان ها، ملائيشيا، جپان ۽ سئيڊن جهڙن ملڪن ۾ نوڪري نه ڪريان ها ته پوءِ سفرناما ڪيئن لکي سگهان ها.
واشنگٽن ۾ پهريون دفعو هفتو ٻه رهي چپڙي ڪري نيو جرسي موٽي اچي عرفان کي فون ڪيم ته هاڻ ته ڳوٺان اچي نڪتو آهيان.
”سائين مڙيئي خير آهي. بالٽيمور ۽ فلڊلفيا ته ايندو رهان ٿو، اتان نيو جرسي آهي ئي ڪيترو پري. رڳو حڪم ڪريو ته توهان کي اتان وٺي اچان ۽ پنهنجي رياست ورجينيا ۽ اعجاز شيخ جي ميريلئنڊ توهان کي گهمايان“ عرفان هڪ دفعو وري وڏي خلوص ۽ پيار مان چيو. فون تي خبرون چارون ڪرڻ دوران اها به خبر پئجي ويئي ته عرفان ڪو ڌاريون نه پر اسان جي ننڍپڻ جي ڪلاس ميٽ شوڪت جماڻيءَ جو به ويجهو مائٽ آهي. ساڳي وقت گهر (نيو جرسي) پهچڻ تي گهر جي سڀني ڀاتين اهو ئي چيو ته واشنگٽن ۾ هوندي مون کي سهڻي (اعجاز شيخ جي زال شائسته وسطڙو) وارن جي گهر ضرور وڃڻ کتو ٿي، جيئن حيدرآباد ۾ سهڻي جا ماءُ پيءُ (پروين ۽ شهاب وسطڙو) پڇن ته اسان جي ڌيءَ سان مليا ئو ته انهن کي ڪهڙو جواب ڏجي. ان بعد هفتي ٻن کانپوءِ جيئن ئي منهنجو واشنگٽن وڃڻ جو وري پروگرام ٺهيو ته مون يڪدم عرفان کي فون ڪيو ته يار هن دفعي تو سان ۽ اعجاز سان ضرورملبو.
”اعجاز به مون کي اهو ئي پئي چيو ته الطاف اچي ته وٺي اچجانس“ عرفان ٻڌايو ۽ اسان هڪ ڏينهن مقرر ڪيو ته عرفان ان ڏينهن تي صبح جو مون کي واشنگٽن مان وٺي هلندو.
ڪجه ڏينهن بعد آئون واشنگٽن آيس. پروگرام موجب صبح جو پوري نائين وڳي عرفان جماڻي ۽ ان سان گڏ اعجاز شيخ به هو، مون کي وٺڻ لاءِ واشنگٽن جي ڏکڻ اوڀر واري علائقي جي ستين گهٽيءَ ۾ آيا، جتي L’Enfant پلازا واري ميٽرو اسٽيشن ڀرسان فلئٽ ۾ ترسيل هئس.
”ڪريو خبر ٻئي اچي نڪتا آهيو“، مون خاص اعجاز کي چيو جيڪو ڪافي پري کان آيو هو. عرفان جماڻي ته وري به هتي ويجهو پوٽو مئڪ نديءَ جي ٻئي ڪناري تي ورجينا رياست ۾ ٿي رهيو. ”توهان اجائي تڪيلف ڪئي آئون عرفان جماڻيءَ سان هليو اچان ها.“
”تڪليف بلڪل ناهي،“ اعجاز شيخ چيو، ”منهنجو پنهنجو به هن پاسي ڪم هو ۽ هونئن به هتي آمريڪا ۾ ڊرائيونگ ايڏو نٿي ٿڪائي. هن ٻن رياستن کي پار اڪرڻ ڄڻ ته روز جي ڪمن ۾ شامل آهي.“
اعجاز جي اها ڳالهه حقيقت تي مبني آهي. آمريڪا ۾ هر هڪ کي ڏاڍي ڊرائيونگ ڪرڻي پوي ٿي. گهر کان آفيس، گهر کان دڪان، گهر کان اسڪول، گهر کان دوستن جي گهر ۽ هر شيءِ ڏور اوڀر جي ملڪن (سنگاپور،هانگ ڪانگ، جپان وغيره) وانگر هڪ ٻئي جي ويجهو ۽ ڳتيل هجڻ بدران ميلن جي پنڌ تي آهي. ڪو توهان کي چوي ٿو ته هن جو گهر ويجهو آهي ته به راڻيپور گمبٽ جيتري فاصلي تي هوندو ۽ نه وري آمريڪا ۾ اسان جي ملڪ وانگر يا ملائيشيا، ٽوڪيو، لنڊن، اسٽاڪهوم وانگر بس سروس آهي. هيڏي وڏي آمريڪا جي صرف ڪجهه شهرن (نيويارڪ، واشنگٽن، بالٽيمور، سئن فرانسسڪو) ۾ بس سروس آهي سابه شهر جي محدود علائقي اندر. هرهڪ پنهنجي گاڏيءَ ۾ سوار نظر ايندو ۽ هر شي فاصلي تي هجڻ ڪري رستن تي پنڌ ته ڪو ورلي نظر اچي ٿو تڏهن ته هڪ هنڌ لکي چڪو آهيان ته آمريڪا ۾ هر وقت رستن تي ايتريون ته موٽر ڪارون نظر اچن ٿيون جو لڳي ٿو ته گهر ۾ ته ڄڻ ڪو آمريڪن رهي ئي ڪونه ٿو، ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن پل مٿان يا ڪنهن مٿاهين ليلول تان رستن ڏي نظر ڪبي ته نظر کٽڻ تائين ڪارن جون چار چار يا ڇهه ڇهه ۽ ڪٿي ته اٺ اٺ قطارون اينديون ۽ وينديون نظر پيون اينديون ۽ اهي ڪارون ائين لڳنديون آهن ، ڄڻ ماڪوڙن جون اڻ کٽندڙ قطارون هجن.
بهرحال آمريڪا جي ڊرائيونگ جي هڪ ڳالهه آهي ته آمريڪا ۾ قاعدو قانون سخت آهي، رستا ويڪرا ۽ بهترين آهن، گاڏي هلائيندڙن جي سهولت لاءِ جتي ڪٿي روڊ ۽ ايندڙ شهرن، ساهي وٺڻ لاءِ هوٽلن ۽ هاءِ وي تان لهي مقرر exit ڏي رخ ڪرڻ لاءِ چٽا ۽ وڏا بورڊ لڳل آهن، جيڪي ڪار هلائيندڙ کي هر وقت خبردار ڪندا رهن ٿا ۽ ممڪن خطري جو چتاءُ ڏيندا رهن ٿا. ان ڪري آمريڪا ۾ ڊرائيونگ ٿڪائڻ واري هجڻ بدران وڻندڙ ۽ مزيدار لڳي ٿي. ان کان علاوه هتي جي رستن تي هلندڙ ڪارون به هڪ کان هڪ اعليٰ، مضبوط، وڏيون ۽ طاقتور آهن. جپان ۾ ڏهه سال کن اچڻ وڃڻ ۽ رهڻ دوران خبر نه پئي پر هتي آمريڪا ۾ اچي خبر پوي ٿي ته جپان ايڏيون وڏيون ۽ نموني نموني جون ڪارون به ٺاهي ٿو. ظاهرآهي هوڏانهن جپان توڙي ڏور مشرق جي ٻين ملڪن ڏي نه آهن آمريڪا جهڙا رستا ۽ نه ماڻهن وٽ پئسو جو اهڙيون ڪارون afford ڪري سگهن.
عرفان جماڻيءَ ٻڌايو ته قاعدي قانون ۽ ان تي سختيءَ سان عمل هجڻ ڪري هر هڪ پنهنجي ليڪ اندر تيز رفتار سان گاڏي هلائيندو رهي ٿو ۽ حادثو ڪو ورلي ٿئي ٿو.
”۽ جڏهن ٿئي ٿو“، اعجاز چيو، ”ته به ڊرائيور کي خبر نٿي پوي.“
”بلڪل صحيح ٿوچوين“ مون اعجاز جي ڳالهه سمجهي مرڪيو. باوجود سخت قانون جي ڪڏهن ڪڏهن ڪو نشي جي حالت، يا موبائيل فون تي ڳالهائڻ دوران غلطي ڪري ٿو وجهي، يا ٽائر برسٽ ٿيو ٿو پوي ته پوءِ گاڏيءَ يا ان جي هلائڻ واري کي ٿوري گهڻي رهنڊ يا dent نٿو لڳي. هڪ ٻئي پويان تيز رفتار گاڏين ڪري، غلطي ڪرڻ واري جي گاڏيءَ سان گڏ درجن کن ٻيون گاڏيون به چپجيو ۽ چيڀاٽجيو، Scrap ٿيو وڃن ۽ انهن ۾ ويٺل ڪو ورلي بچي ٿو جيڪو پنهنجي ڀڳل هڏ گڏ جي دانهن ڪري سگهي.
بهرحال مسلمان آمريڪا ۾ به آهن پر هتي شايد اسان جهڙا تعميري ڪمن جو پئسو ڦٻائڻ وارا وزير، رشوت کائيندڙ انجنيئر ۽ ڪميشن وٺڻ وارا ٺيڪيدار نه آهن نه ته هتي آمريڪا ۾ به سنڌ جي ڳوٺن جهڙا رستا هجن جيڪي مينهن جي پهرئين وسڪاري تي ئي تباهه ٿيو وڃن ۽ انهن مٿان هلندڙ ڪارن جي ستيا ناس ٿيو وڃي. اڳئين دور جي حڪومت جي هڪ وزير وڏي فخر سان پئي ٻڌايو ته هن ٽي ڪروڙ چاليهه لکن جي لاڳت سان جيڪو هن پنهنجي تر جي علائقي ۾ رستو ٺهرايو ان تي اڄ تائين ڪو حادثو ته ڇا پر ڪنهن ڪار کي هلندي جهانڪو (لوڏو) به نه آيو آهي ۽ پوءِ هو پنهنجا اڻ Scale ٿيل هئڊا ڏند ڪڍي کلڻ لڳو.
محفل ۾ ويٺل ان جهڙي ٻئي بشني عوامي نمائندي ڳجهارت سمجهي اسان کي چيو ته ”هي ڀوتار صحيح ٿو چوي. اڍائي ڪروڙ پاڻ رکيا هئائين، باقي پئسو انجنيئرن ۽ ٺيڪيدارن حصا پتيون ڪيو، رستو ٺهيو ئي ڪونه حادثا وري ڇا تي ٿين.“
رياستن جي ماءُ- ورجينيا
واشنگٽن جو شهر ڇڏڻ لاءِ عرفان ستين گهٽيءَ جي ڏاکڻي ڇيڙي تان Maine ايونيو تي آيو، جنهن تي ميل ٻه اڳيان هلي چوڏهين گهٽيءَ واري روڊ وٽان ڦري پوٽومئڪ ندي اڪري ٻئي پاسي ورجينا رياست پهچڻ لاءِ آئرلينڊ وليمس پل تي چڙهيو. واشنگٽن شهر جي مختلف هنڌن تان ورجينيا رياست وڃڻ لاءِ وچ ۾ وهندڙ پوٽو مئڪ ندي لتاڙڻي پوي ٿي ۽ جيئن سنڌو نديءَ مٿان سکر بئراج، مورو دادو پل، ڄامشورو واري بئراج، ڪوٽڙي برج وغيره آهن، تيئن پوٽو مئڪ نديءَ مٿان به ڪيتريون ئي پليون آهن، جهڙوڪ: فرانسز اسڪاٽ ڪي برج، ٿيوڊور روزويلٽ برج، آرلنگٽن ميموريل پل، جارج مئسن پل، Rocheambeau برج وغيره. اهي پليون هتي جي اهم ماڻهن نالي آهن ۽ واشنگٽن ڊي سي سڄي آمريڪا جي گاديءَ جو شهر هجڻ ڪري سڄي آمريڪا USA جي رياستن جي نالن تان هتي جي رستن جا نالا آهن، جيئن ته وائيٽ هائوس وٽان لنگهندڙ پينسلوانيا ۽ نيويارڪ ايوينيو، يونين اسٽيشن وٽ اچي لڳندڙ مئساچوسيٽس، لوزيانا ۽ ڀر ۾ نيوجرسي ايوينيو. Dupont سرڪل وٽ اچي ملندڙ ڪنيڪٽيڪٽ، هئمپشائر ۽ ٿورو اڳيان پاسن کان وهندڙ فلوريڊا ۽ روڊي آئلنڊ ايونيو، وغيره. اعجاز شيخ ٻڌايو ته هُن هِن ئي هفتي مئريلينڊ مان شفٽ ٿي پينسلوانيا ۾ رهائش اختيار ڪئي آهي.
”خير ته آهي؟ آئون آمريڪا اچي رهيو هوس ته تنهنجي سَسُ (پروين) ٻڌايو ته توهان آمريڪا جي رياست اوهيو OHIO ۾ رهو ٿا. مهينو کن اڳ جڏهن سنڌي شام ۾ ملاقات ٿي ته توهان ٻڌايو ته مئريلينڊ جي علائقي سلور اسپرنگ ۾ رهون ٿا ۽ هاڻ وري پينسلوانيا شفٽ ٿي ويا آهيون.“
”سائين بلڪل صحيح ٿا چئو“ اعجاز کلندي چيو“ ۽ هاڻ انشاء الله اتي ئي رهنداسين جو اهو گهر خريد ڪيو اٿئون“
”۽ پهرين وارن گهرن ۾ مسواڙ نه ڏيڻ ڪري مالڪ مڪان لوڌي پئي ڪڍيو ڇا؟“ مون چرچي طور چيو.
”ڳالهه اها آهي چاچا“ اعجاز چيو، ”مون ڄاڻي واڻي هيستائين گهر نه پئي ورتو. ٿئي ڇا ٿو جو گهر خريد ڪرڻ کانپوءِ ماڻهو ڄڻ ته ان رياست سان ٻڌجيو وڃي ۽ پوءِ ٻين سٺن هنڌن جي ڳولا ڪرڻ بدران فقط پنهنجي گهر جي چوڌاري محدود ٿيو وڃي. ان ڪري آئون گذريل ٽي سال کن مختلف رياستن ۾ رهي بزنيس جو جائزو وٺندو رهيس. هاڻ فائنلي هتي پينسلوانيا ۾ ٻه کن پئٽرول پمپ ورتا اٿم ۽ گهر به انهن جي ئي ويجهو ورتو اٿم، جيئن اچڻ وڃڻ ۾ مون کي سهولت ٿئي. ٻارن جو اسڪول به رستي تي آهي، ڪم تي وڃڻ وقت ٻارن کي اسڪول ڇڏيندو ويندو آهيان. رڌ پچاءُ جو ڪم لاهي پوءِ زال کين موڪل مهل اسڪول مان وٺندي ايندي آهي.“
”چئبو ته هينئر پاڻ سڌو پينسلوانيا رياست هلنداسين“ مون اعجاز کي چيو. اهڙي خبر هجي ها ته نيوجرسيءَ کان هڪ سئو ڊالرن جي ٽڪيٽ وٺي هتي واشنگٽن اچڻ بدران چاليهه ڊالرن جي ٽڪيٽ وٺي رستي تي فلڊلفيا (پينسلوانيا رياست جو وڏو شهر، بندرگاهه ۽ ريلوي اسٽيشن) تي لهي پوان ها، جتان پوءِ اڌ ڪلاڪ اندر گرين ڪئسل پهچي وڃون ها، جتي تو گهر ورتو آهي.“
”پر ريل جي سفر ۾ اهو مزو ناهي جيڪو باءِ روڊ پاڻ ٻهراڙي وارو علائقو وٺيو ٿا هلون“ عرفان جماڻيءَ چيو ”چاچا هتي ٿوري دير منهنجي فليٽ تي هلي پوءِ اعجاز کي سندس پراڻي واري گهر (مئريلينڊ) ۾ لاهيون ٿا، جتي سندس پڪ اپ گاڏي بيٺل آهي، جنهن ۾ هو باقي بچيل سامان ڀري پنهنجي نئين گهر ڏي هلندو ۽ پاڻ هن گاڏيءَ ۾ هلنداسين.“
اسين ڪڏهوڪو پوٽو مئڪ ندي ٽپي ورجينيا رياست جي رستن تي هلي رهيا هئاسين. اسان کي هن رياست جي اليگزنڊرا Alexandria علائقي ۾ وڃڻو هو، جتي عرفان ٻڌايو ته هو ٻن ٻين دوستن سان مسواڙ جي هڪ فليٽ ۾ رهي ٿو. هتي اهو ٻڌائيندو هلان ته آمريڪا USA ۾ ورجينيا نالي ٻه رياستون آهن ۽ ٻئي هڪٻئي جي ڀرسان آهن. هڪ هيءَ پوٽو مئڪ نديءَ جي هن پار واري جتي هن وقت اسين ڊرائيو ڪري رهيا آهيون ۽ ٻي هن رياست ورجينيا جي کاٻي پاسي ۾ يعني اولهه ۾ ورجينيا رياست آهي، جيڪا ويسٽ ورجينيا West Virginia سڏجي. هتي هر رياست جو پيار جو به نالو آهي، جيئن نيو جرسي رياست Garden State سڏجي ٿي، تيئن ويسٽ ورجينيا رياست Mountaion رياست سڏجي ٿي (۽ ورجينيا رياست Old Dominian State سڏجي ٿي).
ويسٽ ورجينيا رياست جي چوڌاري جيڪي رياستون آهن، اهي هن ريت آهن: اتر ۾ پينسلوانيا، اتر اولهه واري ڪنڊ کان اوهيو، بلڪل اولهه ۾ ڪنٽڪي، اتر اوڀر ڪنڊ کان مئريلينڊ ۽ اوڀر ۽ ڏکڻ کان ورجينيا رياست. ڪجهه حصن کان پوٽو مئڪ ندي ۽ اوهيو ندي به بارڊر ٺاهي ٿي. ويسٽ ورجينيا سڄي جابلو رياست آهي. هر هنڌ جبل ئي جبل نظر اچن ٿا. آمريڪا جون مشهور اپالا چيان جابلو قطارون (Appalachian Ranges) به هن رياست ۾ آهن شايد ان ڪري هن رياست جو Nickname جابلو رياست پئجي ويو آهي. سندس گاديءَ وارو شهر چارلسٽن آهي ۽ اهو ئي هن رياست جو وڏي ۾ وڏو شهر آهي نه ته آمريڪا جي گهڻين تڻين رياستن جي گاديءَ جا شهر ننڍا رکيا ويا آهن، جيئن نيويارڪ رياست جو نيويارڪ شهر هجڻ بدران Albany آهي، مئريلينڊ جو بالٽيمور بدرانAnnapolis آهي، ٽيڪساز جو هيوسٽن بدران آسٽن آهي ۽ لوزيانا جو نيو اوورلينس بجاءِ بئٽن روج آهي، وغير.
چارلسٽن کان علاوه هنٽنگٽن، پارڪرس برگ، فيئر مانٽ ڪلارڪس برگ پڻ ويسٽ ورجينيا رياست جا وڏا ۽ مشهور شهر آهن. هن رياست ۾ ويانا Vienna نالي پڻ هڪ ننڍڙو شهر آهي، جنهن جي آدمشماري ڪا ٻارهن هزار مس آهي. اڄ ڪلهه Bubble نالي فلم هلي رهي آهي، جنهن جوڪجهه حصو ته اوهيو رياست جي شهر Belpre ۾ فلمايل آهي، باقي هن رياست جي مٿين شهر پارڪرس برگ ۾. ائين ته هڪ پراڻي فلم 1971ع جي Fools Parade ۽ 1991 جي The Silence of Lambs به هن رياست ۾ فلمايل آهي. اعجاز شيخ جيڪو ٽي وي ۽ فلمن جو به شوقين لڳي ٿو، تنهن ٻڌايو ته We Are Marshall نالي فلم اچي رهي آهي، جيڪا هنٽنگٽن شهر ۾ فلمائي ويئي آهي ۽ جنهن ۾ ان شهر جي مشهور يونيورسٽي ”مارشل يونيورسٽي“ جو پس منظر ڏنل آهي. اعجاز ٻڌايو ته شروع وارا ٻه چار مهينا هو ويسٽ ورجينيا جي هن شهر هنٽنگٽن ۾ پڻ رهي ويو آهي. ويسٽ ورجينيا ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ڪناري تي نه هجڻ ڪري اسان جو ڪڏهن به هتي جهاز ذريعي اچڻ نه ٿيو. ڀر واري رياست ورجينيا جي بندرگاهه نور فوڪ Norfolk ڪيترائي دفعا جهاز کي وٺي ايندا هئاسين. اتان پوءِ ڊگهي موڪل تي اوهيو يا ڪنٽڪي رياستن جا شهر باءِ روڊ گهمڻ ويندا هئاسين ته هميشه ويسٽ ورجينيا مان لنگهه ٿيندو هو. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته ويسٽ ورجينيا جا قدرتي نظارا ڏسڻ وٽان آهن. هيءَ جابلو رياست ضرور آهي پر هتي جا جبل لڪي ۽ کير ٿر جبلن جهڙا ٺوڙها ۽ سنسان نه آهن پر سئٽزرلينڊ جي جبلن Alps جهڙا سر سبز ۽ خوبصورت آهن، ان ڪري هن جابلو رياست کي ”آمريڪا جو سئٽزرلينڊ“ پڻ سڏين ٿا. ان کان علاوه هن رياست جو هڪ ٻيو غير سرڪاري نالو Panhandle State پڻ آهي يعني ڪڻڇي Frying Pan جو هٿو. ”ويسٽ ورجينا“ جي نقشي کي ڏسندائو ته اهو بلڪل رڌ پچاءَ جي ڪنهن ديڳڙي Pan جي هئنڊل جهڙو توهان کي نظر ايندو.
اعجاز شيخ ٻڌايو ته ”ويسٽ ورجينيا“ رياست لاءِ چون ٿا ته اها ”ورجينيا“ رياست جو ئي حصو هئي پوءِ آمريڪين سول جنگ ۾ اها الڳ ٿي ۽ 20 جون 1863ع تي رياستن جي يونين ۾ USA سان داخل ٿي. ان ڪري ويسٽ ورجينيا رياست ۾ اڄ تائين اهو ڏينهن 20 جون موڪل ڪيو وڃي ٿو.
دراصل گهڻو اڳ نه فقط ويسٽ ورجينيا ۽ ”ورجينيا“ رياست پاڻ هڪ ئي رياست هيون پر اها ان کان به گهڻو وڏي هئي پوءِ ان جو ڪو حصو ڪينٽڪي رياست ٿي ويو ۽ ڪو انڊيانا سڏجڻ لڳو ته ڪو الينوس Illinois رياست ٿي ويو ۽ آخر ۾ ان جو هڪ حصو ”ويسٽ ورجينيا“ رياست ٿي ويو. ان ڪري هيءَ ورجينيا رياستن جي ماءُ“ (مدر آف اسٽيٽس) به سڏجي ٿي ۽ عرفان جماڻيءَ جي چواڻي سندس رياست (يعني هيءَ ورجينيا رياست جنهن جي اليگزئنڊريا شهر ۾ هو رهي ٿو) آمريڪاجي صدرن جي ماءُ پڻ سڏجي ٿي.
عرفان جماڻي بلڪل صحيح آهي جو ”ورجينيا“ رياست آمريڪا جي اٺن صدرن (جارج واشنگٽن، ٿامس جيفرسن، جيمس مئڊيسن، جيمس مونرو، وليم هينري هئريسن، جان ٽيلر، ذڪاري ٽيلر ۽ وڊرو ولسن) جي جنم ڀومي آهي. ايترا گهڻا صدر ٻي ڪنهن به رياست ۾ نه ڄاوا. ان ڪري ورجينيا Mother of Presidents به سڏجي ٿي.
هڪ بيحد خوبصورت علائقي ۾ پهچي عرفان ڪار جي رفتار گهٽ ڪئي.
”منهنجي خيال ۾ تنهنجو شهر اليگزئنڊريا اچي ويو” مون عرفان جماڻي کي چيو.
”اهو به ويجهو ئي آهي. آئون توهان کي ورجينيا جو هڪ خوبصورت ۽ ماڊرن علائقو Crystal City ڏيکارڻ لاءِ گاڏيءَ کي هيڏانهن موڙي آيو آهيان.“ عرفان چيو. مون نقشو ڪڍي هن علائقي جي Location ڏٺي.ورجينيا رياست جي آرلنگٽن ڪائونٽي جي ڏکڻ اوڀر واري ڪنڊ ۽ واشنگٽن جي ٻهراڙي وارو هي علائقو جيڪو هينئرڪرسٽل سٽي سڏجي ٿو، رونالڊ ريگن واشنگٽن نيشنل ائير پورٽ جي اولهه ۾ سڏ پنڌ تي آهي. اڄ کان پنجٽيهه سال کن اڳ جڏهن اسان جو جهاز هن رياست ورجينيا جي بندرگاهه نور فوڪ Norfolk ۾ اچي لنگر ڪيرائيندو هو، تڏهن هي ڪرسٽل سٽي وارو علائقو ڪراچي جو سائيٽ وارو علائقو يا ڪوالالمپور جي جالان ڪلانگ لاما واري علائقي جهڙو هوندو هو. نور فوڪ کان واشنگٽن باءِ روڊ وڃڻ وقت آرلنگٽن ڪائونٽي جي هن علائقي مان ٿيندو واشنگٽن پهچبو هو. هتي رڳو ڪارخانا، ملون ڪاٺ چيرڻ جا آرا، جنڪ يارڊ ۽ سستي اگهه واريون هوٽلون، موٽلون ۽ گهٽ مسواڙ وارا بي تربيت ۽ سادي ڪنسٽرڪشن جا گهر هوندا هئا. ننڍي ڇت وارا واهيات نالن ۽ نيان سائين وارا بار ۽ ڊسڪوٿي هوندا هئا، جن جي اڳيان هتي جا ڪارا شيدي ٽرڪ ڊرائيور ۽ ڌڪي جا مزور، هسپانوي ڳاڙهي ناسي رنگن وارن شيڊن وارين عورتن سان سگريٽن جا سوٽا هڻندي يا بيئرجي ٺونٺ جيڏي بوتل پيئندي نظر ايندا هئا ۽ هاڻ ٽوڪيو جي شنجوڪو واري علائقي جو هي علائقو Magnified Version لڳي ٿو. چوڌاري وڏيون عمارتون ۽ ڪامپليڪس، ماڊرن ۽ هاءِ ٽيڪ قسم جون آفيسون، سهڻيون ۽ سيبائتيون هوٽلون، پڪچر ڪارڊ جهڙا سهڻا ۽ سليقي وارا پارڪ ۽ رستن تي وڻڪار، ۽ سامهون واشنگٽن جو نظارو هڪ طرف ته ٻئي طرف پينٽاگان جي عمارت، ميٽرول ريل اسٽيشن، نيشنل ايئر پورٽ! عرفان آهستي آهستي ڪار هلائيندو ويو. هڪ روڊ تان ٿي ٻئي تي ۽ پوءِ ٽئي تي. هڪ اڻ کٽندڙ هوٽلن جو سلسلو- بين الاقوامي ۽ مڪاني مشهوري جون هوٽلون. آئون هڪ هڪ جا نالا پڙهڻ شروع ڪريان ٿو ۽ ان سان گڏ دنيا جي مشهور ڪمپنين جي آفيسن ٻاهران انهن جا نالا پڻ پڙهان ٿو...... Booz Allen ۽ هئملٽن ڪمپني ..........Litton لاڪ هيڊ مارٽن .....يو ايس ايئرويز ڪمپني.....ڊي بوئنگ ڪمپني............. وغيره وغيره.
هن ڪرسٽل سٽيءَ لاءِ عرفان جماڻيءَ ٻڌايو ته فقط هتي پنجاهه کان مٿي ته هوٽلون آهن. مارڪيٽون، سپر اسٽور ۽ ڪيتريون ريسٽورنٽون انڊر گرائونڊ هجڻ ڪري سخت سيءَ، مينهوڳي ۽ برف باري جهڙي موسم ۾ به هتي ميلو متل رهي ٿو.
” هن ماڊرن ۽ سهڻي شهر جو نالو ڪرسٽل سٽي هتي جي پهرين وڏي عمارت ڪرسٽل هائوس تان پيو ، “ عرفان جماڻيءَ ٻڌايو، ”چون ٿا ته ان عمارت جي لابيءَ ۾ هڪ وڏو ۽ چمڪندڙ ڪرسٽل شانڊلير به رکيو ويو هو، جيڪو هر لنگهندڙ جي نگاهن جو مرڪز رهيو ٿي. ان بعد ٻيون جيڪي عمارتون ٺهنديون ويون، انهن جا نالا به Crystal سان رکيا ويا،جيئن ته ڪرسٽل گيٽ وي، ڪرسٽل ٽاور، ڪرسٽل اسڪائر، ڪرسٽل مال.... وغيره وغيره. روڊ جي سڀني دڪانن جا نالا ڪرسٽل ٿي ويا ۽ هي نئون اڀرندڙ امير ملڪ ڪرسٽل سٽي جي نالي سان سڏجڻ لڳو.“
واشنگٽن ڊي سي جي سامهون، پوٽو مئڪ نديءَ جي ٻئي پار، ورجينيا رياست جي Arlington ڪائونٽي جي هن ننڍڙي، پر گهرن آفيسن، دڪانن ۽ هوٽلن جي معيار کان بيحد شاهوڪار وستي Crystal city جي آدم شماري ڪا ڇهه هزار مس آهي پر هر روز سومر کان جمعي تائين هتي سٺ هزار ماڻهو ڪم لاءِ اچن ٿا، جيڪي مختلف آفيسن ۽ هوٽلن ۾ ڪم ڪن ٿا. ڪرسٽل سٽي کي پنهنجي ريلوي اسٽيشن به آهي، جتي واشنگٽن جي ميٽرو (بلو ۽ Yellow لائينون) ۽ ورجينيا ريلوي ايڪسپريس جون گاڏيون پڻ اچن ٿيون.