مسافرن لاءِ انشوئرنس پاليسيون
“… The US does not have socialized medicine. All costs of health care are paid by the patient.”
۽ جيئن شروع ۾ ٻڌائي چڪو آهيان ته دوا درمل ۽ علاج لاءِ هر هڪ کي هيلٿ انشورنس پاليسي خريد ڪرڻي پوي ٿي ۽ انشورنس ڪمپني اهو ئي چاهي ٿي ته دوا درمل ۽ ڊاڪٽر جي فين تي جيڪو خرچ اچي اهو پهرين توهان پنهنجي کيسي مان ادا ڪيو ۽ پوءِ انشورنس ڪمپنيءَ کان Claim ڪريو جيڪا Deductible رقم ۽ توهان جي حصي جو Co- Pay ڪٽي باقي پئسا توهان کي جلدي جلدي ته به ٻن ٽن مهينن بعد ڏئي ٿي.
آمريڪا جي Non- Immigrant ويزا تي اچڻ وارا- يعني سياح، شاگرد، نوڪرين وارا وغيره، جيڪڏهن افورڊ ڪري سگهن ته آمريڪا پهچي پنهنجو پاڻ کي صحت جي معاملي ۾ ضرور انشورنس ڪرائين. آمريڪا جون جيڪي وڏيون ۽ نالي واريون انشورنس ڪمپنيون آهن، اهي رڳو آمريڪا جا شهري ۽ گرين ڪارڊ وارن کي (يعني Immigrant ويزا وارن کي) انشورنس ڪن ٿيون. بهرحال ٻيون ننڍيون ننڍيون ڪمپنيون آهن، جيڪي ٽوئرسٽن کي انشوئر ڪن ٿيون. پر اهي به وڏي عمر جي سياحن کي انشوئرنس ڏيڻ کان ڪيٻائين ٿيون ۽ ٻين کي به انشوئر ڪندي شرط شروط وجهن ٿيون، جهڙوڪ اهڙيون بيماريون جيڪي ٽوئرسٽ کي پهرين آهن، انهن جي ڪري هنن کي ڪو نقصان ٿي پيو ته هو ٻڌل نه رهندا، وغيره، غوطا خوري، جبلن تي چڙهڻ، جانورن جي شڪار لاءِ جنگلن ۾ وڃڻ يا ٻي ڪنهن اهڙي شوق پٺيان ٽوئرسٽ کي نقصان رسندو ته ان جي به هي انشورنس ڪمپنيون ذميواري نه کڻن. مطلب ته انشورنس ڪرائڻ بعد، ڪجهه ٿيڻ تي به، انشورنس ڪمپنين کان ڪجهه هڙ حاصل ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. ڪيترين حالتن ۾ هنن سان قانوني جنگ وڙهڻ لاءِ وڪيل ئي ڪرڻو پوي ٿو. معنيٰ ان لاءِ فالتو وقت ۽ وڌيڪ پئسو هجي. ڇو ته اها به ڳالهه آهي ته آمريڪا ۾ انشورنس ڪمپنين کي ڦرڻ لاءِ جتي ٺڳ موجود آهن. اتي ٽپتائي ۽ واندا وڪيل به ڪنهن نه ڪنهن هڪ ڌر جو فائدو ڪرڻ ۽ پنهنجي ڪميشن حاصل ڪرڻ لاءِ تيار ويٺا آهن، جيئن اڄ ڪلهه وڪيلن جي هڪ ڪمپني طرفان اخبار ۾ اشتهار ايندو رهي ٿو ته توهان کي ڪنهن پاڙي واري جي ڪتي ڏاڙهيو ته ناهي؟ اسان توهان پاران ڪورٽ ۾ ڪيس وڙهڻ لاءِ تيار آهيون. توهان کي اڳواٽ في ڏيڻ جي به ضرورت ناهي. توهان کي جڏهن ڪتي جي مالڪ کان ٻڪ ناڻي جا وٺي ڏينداسين ته پوءِ ان مان ڪميشن (جيڪا گهڻو ڪري ويهه سيڪڙو ورتي وڃي ٿي) ڏجائو.
اهو اشتهار پڙهي واشنگٽن ۾ رهندڙ اسان جو ڳوٺائي نجم ميمڻ مون کي سندس فلئٽ تي هچڻ واري لفٽ ۾ ڪتي سان گڏ چڙهندڙ آمريڪن عورت کان پري پري ٿي بيهڻ کان هميشه جهليندو هو. چوندو هو: ”سائين ڪتي جو توهان فڪر ئي نه ڪريو. آئون ته هر وقت ان اميد سان هوندو آهيان ته ڪڏهن ڪتي جو دماغ خراب ٿئي ۽ منهنجي ٽنگ ۾ ڄاڙي وجهي ته مالڪياڻيءَ کان پنجاهه هزار ڊالر (ٽيهه لک رپيا) حاصل ڪريان.“ ياد رهي ته هتي ڪتي پالڻ واري کي پنهنجي ڪتي کي هر وقت ڪنٽرول ۾ رکڻو پوي ٿو. سندس ڀونڪڻ تي پاڙيوارو پوليس کي شڪايت ڪري سگهي ٿو. ويندي ننڊ ڊسٽرب ڪرڻ تي مالڪ کي ڏنڊ ڏيڻو پئجيو وڃي ۽ جيڪڏهن ڪتي ڪنهن کي چڪ هنيو ته مالڪ جو سر ويو ۽ چڪ لڳڻ واري جي ڄڻ ته لاٽري نڪتي.
انشورنس ڪمپنين، وڪيلن ۽ ٺڳ ماڻهن جون، هتي آمريڪا ۾، عجيب عجيب ڳالهيون ٻڌبيون آهن. ڪي ته عجيب کل جهڙيون هونديون آهن. هڪ مزيدار ڳالهه جيڪا اڄ ئي ٻڌي اٿم پڙهندرن جي دلچسپيءَ لاءِ هتي لکي رهيو آهيان. ۽ اهڙيون ڳالهيون هتي آمريڪا ۾ ئي ٿي سگهن ٿيون.
ٽيڪساز رياست جي شهر ڊالاس جي هڪ وڪيل هڪ خاص قسم جي مهانگن سگارن جي دٻي ورتي ۽ پنهنجين ٻين شين سان گڏ باهه جي بچاءَ خاطر ڪنهن انشوئرنس ڪمپنيءَ وٽ انشوئر ڪيا.
اڃا مهينو به نه ٿيو ته هن پنهنجا قيمتي سگار روزانو هڪ هڪ ڪري ڦوڪي پوءِ انشوئرنس ڪمپنيءَ کان انهن جي رقم وصول ڪرڻ لاءِ آيو. دٻليءَ ۾ بند اهي قيمتي 24 سگار هن 15000 ڊالرن (نو لک رپين) ۾ انشوئر ڪرايا هئا.
ڪليم ۾، وڪيل اهو بيان ڏنو ته هن جا قيمتي سگار ننڍڙين ننڍڙين باهين ۾ سڙي رک ٿي ويا. ظاهر آهي انشوئرنس ڪمپنيءَ ان سبب ڪري، سگارن جي ختم ٿي وڃڻ جو ڪليم، ڏيڻ کان انڪار ڪيو. ڇو جو اهي سگار وڪيل صاحب نارمل طريقي سان ڇڪي مزو ماڻيو هو.
توهان کي يقين نه ايندو، وڪيل صاحب ٺوڪي کڻي ڪيس ڪيو... جج وڪيل جي فائدي ۾ Judgement ڏني ۽ وڪيل ڪيس کٽي ويو.
جج Ruling ڏيندي وقت انشورنس ڪمپنيءَ جي جيتوڻيڪ اها ڳالهه مڃي ته اهو ڪليم ڪرڻ جوڳو ناهي. پر بهرحال وڪيل انشوئرنس ڪمپنيءَ کان پاليسي خريد ڪئي، جنهن ۾ انشوئرنس ڪمپنيءَ هن جي سگارن جي وارنٽي کنئي ۽ هن ڪمپنيءَ سگارن کي خاص طور باهه کان بچائڻ جي گئرنٽي مهيا ڪئي هئي.
هيٺين ڪورٽ جي ان فيصلي خلاف مٿين ڪورٽ (هاءِ ڪورٽ) ۾ اپيل ڪرڻ پٺيان پئسو ۽ وقت وڃائڻ بدران انشوئرنس ڪمپنيءَ جج جي حڪم جي پوئواري ڪئي ۽ وڪيل صاحب کي سندس سگريٽ سڙڻ جو ڪليم پنڌرهن هزار ڊالر ڀري ڏنو.
۽ هاڻ هن ڪهاڻيءَ جو باقي ۽ بهترين حصو.
انشوئرنس ڪمپنيءَ کان وڪيل ڪليم جو چيڪ وٺي جيئن ئي ڪئش ڪرايو ته انشوئرنس ڪمپنيءَ پوليس ۾ رپورٽ درج ڪرائي وڪيل صاحب کي ان ڏوهه ۾ ٻڌرايو ته هو چوويهه ڀيرا Arson (آتش گردي) ڪري چڪو آهي. ڪنهن جي گهر يا ملڪيت کي باهه ڏيڻ کي Arson سڏجي ٿو.
ڪورٽ ۾ جڏهن ڪيس هليو ته انشوئرنس ڪمپنيءَ انهن چوويهن ”باهين“ جي ثبوت ۾ ادا ڪيل انشوئرنس ڪليم ۽ گذريل ڪيس جي Testimony هن جي خلاف ڏيکاري. وڪيل کي جج صاحب مجرم قرار ڏنو. اهو ان ڪري جو هن ڄاڻي واڻي انشوئرنس ٿيل ملڪيت کي باهه ڏني. هن ڏوهه جي سزا ۾ هن کي چوويهه هزار ڊالر ڀرڻا پيا ۽ چويهه مهينا جيل ڪاٽڻو پيو.
ڪن ڪن هوائي اڏن تي انشوئرنس ڪمپنين وارا هوائي جهاز ۾ سفر ڪرڻ وارن مسافرن کي اڏام جي سلامتي خلاف انشوئرنس وڪڻندا نظر اچن ٿا. ان انشوئرنس کي دراصل “Flight Accident Insurance” سڏجي ٿو، جيڪا جهاز جي حادثي ٿيڻ تي فوتيءَ جي وارثن کي انشوئرنس جي رقم جيڪا، اڄ ڪلهه ويهه ٽيهه لکن کان پنجاهه لک آهي، ڏني وڃي ٿي. يا گهٽ ۾ گهٽ ڏيڻ جو وعدو ڪيو وڃي ٿو. بهرحال ههڙي انشوئرنس مان وڏي خوشحالي نصيب ٿئي ٿي. يعني انشوئرنس ڪمپنيءَ کي.
توهان پاڻ سوچيو ته هر هوائي جهاز ۾ ٽي چار سئو مسافر چڙهن ٿا، انهن مان جيڪڏهن هڪ سئو مسافر به هڪ هڪ هزار رپين جو پريميم ڏيئي ڏهه ڏهه لکن واري انشوئرنس خريد ڪن ته هڪ اڏام ۾ انشوئرنس ڪمپنيءَ جي کيسي ۾ في الحال هڪ لک رپيا ته اچي ويو ۽ ڪراچيءَ جهڙي منڊي ٽنڊي ايئرپورٽ تان جيڪڏهن چوويهه ڪلاڪن ۾ پنجاهه اڏامون به وڃن ٿيون ته معنيٰ انشوئرنس ڪمپنيءَ جي ڪمائي روزانو اڌ ڪروڙرپيا ۽ مهيني جي ٽيهن ڏينهن ۾ 15 ڪروڙ رپيا ٿيا ۽ سال ۾ پوڻا ٻه ارب رپيا کن ٿيا ۽ هاڻ ٻڌايو ته سال ۾ ڪيترا هوائي جهاز آهن، جيڪي ڪراچي يا ڪنهن ٻئي هڪ ايئرپورٽ تان اڏامڻ بعد حادثي جو شڪار ٿين ٿا؟ پر جي سراسري هڪ جهاز سال ۾ تباهه ٿو ٿئي ۽ سڀ مسافر مريو ٿا وڃن ته به انشوئرنس ڪمپنيءَ کي ڏهه لکن جي حساب سان هڪ سئو ماڻهن کي فقط ڏهه ڪروڙ رپيا ڏيڻا پيا. باقي بچت سندن کيسي ۾.
سچي ڳالهه ته اها آهي ته حادثي بعد ڪمپنيءَ مان اهي پئسا ڪڍڻ لاءِ به سندن وارثن کي ڪمپنيءَ پويان مهينا ڊوڙڻا پون ٿا. رسيدون ڏيکاريو Affidavit لکرائي اچو، حقيقي وارث ڪهڙا آهن ۽ کين قانون موجب ڪيترو حصو ملڻ کپي، ڪورٽ مان لکرائي اچو... وغيره وغيره.
1969ع يا 1970ع ۾ مون به اسپين جي هڪ ڪَناري ٻيٽ لاس پاماس کان لنڊن هوائي جهاز رستي سفر ڪيو هو. آئون بيمار ٿي پيو هوس سو اسان جو پاڻيءَ وارو جهاز هن ٻيٽ جي هڪ اسپتال ۾ مون کي لاهي انگلينڊ روانو ٿي ويو هو. مهيني سوا بعد هاڻ پنهنجو جهاز Join ڪرڻ لاءِ اسپين جي هڪ هوائي ڪمپني Iberia جي هوائي جهاز ۾ لنڊن وڃي رهيو هوس. لاس پاماس جي هوائي اڏي تي ”فلائيٽ ائڪسيڊنٽ انشوئرنس“ وڪامي رهيون هيون، مون سان گڏ سفر ۾ هن ٻيٽ جو رهاڪو منهنجو هم عمر، هندو سنڌي پڻ هو. هن جي صلاح سان اسان ڏهه ڏهه آمريڪن ڊالر ڏيئي پاليسي خريد ڪئي. انهن ڏينهن ۾ ڊالر پاڪستان جي چئن رپين برابر هو. ۽ حادثي جي صورت ۾ رسيد تي انشوئرنس ڪمپنيءَ جي طرفان پنج هزار ڊالر ملڻ جو واعدو درج ٿيل هو. جڏهن جهاز اڏاڻو ۽ اڌ کان وڌيڪ سفر ڪري چڪو ته مون سان گڏ سفر ڪندڙ هن اسپيني هندو سنڌيءَ چيو ته جهاز جو حادثو نه ئي ٿئي ته سٺو جو حادثي بعد هي انشوئرنس جا پئسا پاڻ کي ملندا ئي ڪونه.
”ظاهر آهي پاڻ کي ڪيئن ملندا؟“ مون چيو مانس، ”پاڻ ته حادثي ۾ الله کي ئي پيارا ٿي وينداسين.“
”ها.“ هن کلندي چيو،“ پر افسوس جو انشوئرنس جا پئسا پنهنجن مائٽن کي به نه ملندا.“
”اهو ڀلا ڪيئن؟“ مون پڇيو.
”اهو ان ڪري جو هنن ٺڳن کان انشوئرنس وصول ڪرڻ لاءِ نه پنهنجن مائٽن کي خبر آهي ۽ نه هنن وٽ رسيد.“
سو اهڙي طرح ڪيترا انشوئرنس جا ڪم ڪڏهن ڪڏهن فقط پنهنجي دل کي خوش رکڻ جا سانگ ثابت ٿين ٿا.
ٽريول ايجنٽ جن کان توهان ٽڪيٽ خريد ڪريو ٿا اهي ڪڏهن ڪڏهن ”ٽريول پروٽيڪشن پلانس“ يا Trip Cancellation Insurance به وڪڻن ٿا. اهي انهن پاليسين تي توهان کي سفر جو خرچ ڀري ڏين ٿا، جيڪڏهن ڪنهن سبب ڪري توهان کي وئڪيشن ختم ڪرڻي پوي يا جنهن ڪم لاءِ وڃو پيا اهو پورو ڪرڻ بنا موٽڻو پوي ۽ اهي سبب مختلف ٿي سگهن ٿا، جيئن ته حادثو، يا وڏي ڪا بيماري يا ڪو ٻيو. پر ياد رهي ته اهي انشوئرنس پاليسيون توهان جي علاج يا دوا درمل کي Cover نٿيون ڪن.
جيڪڏهن توهان اهڙي ڪنهن انشوئرنس پاليسيءَ جي ڳولا ۾ آهيو جيڪا سفر دوران پرديس ۾ توهان جي دوا درمل، علاج ۽ آپريشن وغيره جو ذمو کڻي ۽ ان تي آيل خرچ جو وڏو حصو توهان کي ڀري ڏئي ته اها پاليسي International Medical Insurance آهي. ان قسم جي پاليسي توهان جي سفر دوران يا ولايت ۾ رهڻ دوران هر اگهائي جي علاج، دوا درمل، ڊاڪٽرن جي فين ۽ اسپتال ۾ رهائش جي خرچ جي پوئواري ڪري ٿي. پر ان قسم جون انشوئرنس پاليسيون ايڏيون ته مهانگيون آهن جو ڪڏهن ڪڏهن توهان جي هوائي جهاز جي ڀاڙي کان به وڌيڪ پريميم ڏيڻو پوي ٿو. خاص ڪري جي مسافر جي عمر 45- 40 کان مٿي آهي، جسماني طرح ڪمزور آهي ۽ ڊائبٽيز ۽ بلڊ پريشر جهڙيون پراڻيون بيماريون اٿس.