ڪرونا وائرس جي ڪري ڪهڙيون سماجي تبديليون اينديون؟
هينئر عالمي شعور گهر ڪري ٿو ته سمارٽ بم، جنگيون ۽ ميزائل اهم آهن يا اسپتالون اهم آهن؟ ملڪن جون بجيٽون نه پر ويڪسين ۽ صحت جون بجيٽون اهم آهن. بندوقون اهم نه آهن، پر انساني وسيلا، سالميتون ۽ عوامي بهبود اهم آهي. انساني سماجن کي طبقن ۾ بدلائڻ، ظالماڻا نظام، منافعو، لالچ ۽ حوس ۽ دولت جي پوڄا اهم نه آهي پر انسان اهم آهن. ڪرونا وائرس رياست جي لياقت کي کولي پڌرو ڪري ڇڏيو آهي. حڪمرانن جي لياقتن تي سوال ڪرڻ شروع ڪيو آهي، عقيدن، درگاهن، مذهبن، مندرن، ڪليسائن، ڪعبن، قبلن ۽ ڪربلائن کي چئلينج ڪيو آهي ته انساني سماج جو حل سائنسي ايجادن ۾ آهي، ليبارٽرين ۽ يونيورسٽين ۾ آهي. ڪرونا وائرس عالمي ضمير کي جنهجهوڙي ڇڏيو آهي ته هي نظام وقت جي حالتن سان ٺهڪندڙ نه آهي. انسان دشمن نظام آهن، جابرانا، آمراڻا ۽ استحصالي آهن، جيڪي چند گروهن جو فائدو چاهين ٿا. عالمي طاقتون ناڪاره، فرسوده ۽ دولت ۽ حوس جون پوڄاري آهن. سياسي، سماجي ۽ معاشرتي سڀ تبديليون هينئر ان نقطي تي متفق ٿي پهتيون آهن ته ڪيئن انساني سالميت جو گڏيل بچاءُ ڪجي ۽ ڪيئن وسيلن ۽ دولتن جو هڪ هنڌ گڏجڻ، چند هٿن ۾ هجڻ، عياش حڪمرانن، منافع خور سرمائيدارن ۽ جنگين تي لڳائڻ اهم نه آهي پر انسانن جي ڀلائي ۽ گڏيل ملڪيت ۽ حصو آهن.
اٽليءَ جي فليٽن ۾ ڳايل گيت ۾ ووهان جي اسپتالن مان نڪتل طبي عملي کي گارڊ آف آنر (سلامي) ڏيڻ ۽ ڪيوبا، چين ۽ روس جا طبي امدادي جٿا اٽلي، ايران ۽ چين ۾ لهڻ جا منظر انسانيت ۾ سالميت ۽ يقين جي جذبي کي مضبوط ڪن ٿا. ٻئي طرف پوري آمريڪا ۾ مرڪزي بئنڪون ٽرلين ڊالر جا فنڊ قائم ڪرڻ تي بحث ڪري رهيون آهن ۽ G-7جا ملڪ سعودي عرب جي ميزبانيءَ هيٺ وڊيو ڪانفرنسون ڪري رهيا آهن. ان ڳالهه ڏانهن درحقيقت، اشارو ڪري رهيا آهن ته هو ڪيترو نه حقيقت کان ڏور بيٺل آهن. چين ۽ ٻيا ملڪ جلد ڪرونا وائرس مان ڪامياب ٿيندا، جيئن چيني “عوامي جنگ” ۾ سوڀارا ٿيا آهن، پر اڃان بحران ختم نه ٿيو آهي. ڪرونا وائرس وڏي بي رحميءَ سان معاشي ۽ مالي مارڪيٽن جي تباهي ڪئي آهي ۽ ڪيترن ئي خدائي بتن کي ڪيرائي وڌو آهي، ڪيترين ئي ڏند ڪٿائن کي ڀڃي ڀور ڪري ڇڏيو آهي ۽ ڪيترين ئي حڪومتن جا پول کولي ڇڏيا آهن.
ان سان هڪ ڳالهه عالم آشڪار ٿي آهي ته ڪرونا وائرس جي نتيجي ۾ عالمي لبرل معيشت جو نظام، عالمي مالياتي نظام ۽ ڦرلٽ تي ٻڌل سرمائيداراڻي نظام جو مستقبل اونداهو ٿي ويو آهي. عالمي معاشي نظام کي وائرس جي شڪل ۾ هڪ سرڪٽ بريڪر لڳو آهي. ڪرونا وائرس ان کي هڪ تمام وڏو معاشي بريڪ هڻي بيهاري ڇڏيو آهي. جتي نه ته ڪو نظام، نه ڪو نجي شعبو، نه ڪي بئنڪون، واپار، صنعت، سياست ۽ سماجيات جواب ڏيئي چڪي آهي، جتان ئي دنيا هڪ ٻئي منظر ۾ داخل ٿيندي.
هينئر ڏسڻ ۾ هيئن اچي ٿو ته زبردست انساني ۽ معاشي قربانين ۽ سالميت جي نتيجي ۾ دنيا جو عالمي نظام مشيني انداز ۾ ٻيهر ري اسٽارٽ/ ري بوٽ ٿيندو، پر سڀ کان وڏو سوال هي آهي ته ڇا سڄي دنيا جا طاقتور ۽ دولتمند طبقا، سڄي دنيا تي ڪنٽرول ڪري، پنهنجي اُن ڪنٽرول کي جاري رکي ۽ چين سان جنگ ڪري پنهنجو تسلط قائم ڪري سگهندا؟ دنيا کي نيٺ تبديل ٿيڻو آهي. تبديلي اڻٽر آ. ٺڳيءَ جي ٺاهن کي ڊهڻو آ ۽ پنهنجو وارو ورڻو آ.