بمبئي جي حاجي عليءَ جو حج جو سفر
هن حاجي علي درگاهه تي هڪ ته مسجد آهي ۽ ٻيو مقبرو، جنهن ۾ چوڏهين صديءَ جو صوفي درويش “بابا حاجي علي” (سڄو نالو: پير حاجي علي شاهه بخاري) دفن ٿيل آهي. حاجي علي ازبڪستان جو هڪ امير سوداگر هو جنهن ممبئي ۾ اچي ايمان ۽ علم جي زور تي ڪيترائي ڪرامتن جا ڪم ڪري ڏيکاريا. هن ڪيترن ئي غريبن جا ڪم ڪيا ۽ ماڻهن کي دين جي ڄاڻ ڏني. هن لاءِ مشهور آهي ته هي جڏهن حج تي روانو ٿيو ته پنهنجو سڀ مال ملڪيت غريبن ۾ ورهائي ويو. حج بعد هو اتي گذاري ويو ۽ وسيعت موجب هن جي پوئلڳن هن کي اتي دفن ڪرڻ بدران سمنڊ حوالي ڪيو. هن جي ڪفن جي پيتي ترندي اچي ممبئي جي هن ننڍڙي ٻيٽ تي پهتي جتي هن کي دفن ڪيو ويو. بعد ۾ هي مقبرو ۽ درگاهه ٺهرائي وئي. مسلمان توڙي هندو ۽ ٻين مذهبن جا ماڻهو روزانو هتي اچن ٿا، خاص ڪري جمعي ڏينهن ۽ جمعي رات قواليءَ جو به بندوبست رهي ٿو.
مون مٿيون قصو فقط ان ڪري لکيو آهي ته اسان جي ننڍي کنڊ جا ماڻهو هاڻ هوائي جهازن ذريعي حج لاءِ وڃن ٿا ۽ ان کان اڳ، صدي ڏيڍ، ڪَلَ وارن جهازن (آگبوٽن) ذريعي سفر ڪيو ٿي. پر ان کان به اڳ سڄو ٽائيم هنن سڙهه وارن ڪاٺ جي جهازن (Sailing Ships) ۾ سفر ڪيو. ممبئي جو هي پير “بابا حاجي علي” به امير سوداگر هجڻ جي باوجود هڪ اهڙي ئي سڙهن واري ڪاٺ جي جهاز ۾ سعودي عرب ويو هوندو، جو هن جي دور ۾، يعني چوڏهين صديءَ ۾ ته ڪَل جا جهاز ته اڃا ايجاد نه ٿيا هئا پر آمريڪا کنڊ به نه ڳوليو ويو هو. ڪولمبس سئو ڏيڍ سئو سالن بعد 1492ع ۾ اسپين جي بندرگاهه پالوس (Palos) کان آمريڪا ڏي نڪتو هو ته هن جا ٽئي جهاز: سانتا ماريا، نينا ۽ پنٽا به اهڙائي ڪاٺ جا هئا، جن ۾ ممبئي ۾ رهندڙ ازبڪستان جو امير سوداگر حج تي روانو ٿيو هو. اڄ ڪلهه مختلف شيون: ڪارون، هوائي جهاز، موبائيل فون، آءِ پئڊ وغيره ڪيڏو تيزيءَ سان تبديل ٿينديون رهن ٿيون. آئون اهو ئي سوچيندو آهيان ته هڪ پاڻيءَ جا جهاز هئا. جيڪي سالن، بلڪه صدين تائين حضرت نوح جي طوفان کان وٺي، ڏسجي ته اهي ئي ڪاٺ جا ئي رهيا، جيڪي چپوئن ۽ ڪپڙي جي سڙهن ذريعي هلندا رهيا. پوءِ وڃي ڪوئلو ۽ تيل ايجاد ٿيو ۽ ٻاڦ تي هلندڙ انجڻ ۽ جهاز، ڪَلَ تي هلڻ لڳا.