اسپين ۽ پورچوگال ست صديون عربن حوالي هو!
۽ يارو دنيا جون سلطنتون ڏسو، جڏهن به حاڪم سست ٿيا، عياش ٿيا ۽ رعيت جو خيال ڪرڻ ڇڏي ڏنائون ته ان ئي رعيت کانئن به پاسو ڪري ڇڏيو ۽ وڏيون وڏيون سلطنتون تر پٽ ٿي ويون.
آئيبيريا اپٻيٽ (يعني اسپين ۽ پورچوگال) واري پاسي جي ماڻهن لاءِ سوچيان ٿو ته قدرت هنن کي واهه جا عيش ڪرائي ڇڏيا. ست صديون حڪومت ڪرڻ وارا عرب عياشيءَ ۾ اچڻ بعد تباهه ٿي ويا. جنهن شان شوڪت سان هنن اسپين تي قبضو ڪيو، ان جي مقابلي ۾ ڪو ڇا به چوي، سچ اهو آهي ته هو ذليل ٿي اسپين مان نڪتا ۽ اسپين ۽ پورچوگال وارا طاقتور ۽ امير ٿي اڀريا.
حيرت جي ڳالهه آهي ته 1500ع کان ڏهه پنڌرهن سال اڳ ۽ ڏهه پنڌرهن سالن بعد واري عرصي ۾ اسپين ۽ پورچوگال کاهيءَ مان ڄڻ مٿي اچي ويو. يورپ جا هي قابض ۽ غريب ملڪ طاقتور ۽ ڌن دولت جا مالڪ ٿي ويا. اڄ جي نوجوان کي اها ڳالهه ڌيان ۾ رکڻ کپي ته عربن جي يورپ تي حڪومت وارن ڏينهن ۾ توڙي بعد ۾ به، ڪافي عرصو اسپين ۽ پورچوگال هڪ ئي اپٻيٽ (Peninsula) جو حصو هئا ۽ هي اُپٻيٽ آئيبيريا سڏيو ويو ٿي. ٻنهي ملڪن جي ماڻهن جي هڪ ٻئي سان مٽي مائٽي هئي ۽ ملائيشيا ۽ انڊونيشيا جي ملڪن وانگر پورچوگال ۽ اسپين جي ماڻهن جي ٻولين ۾ ڪو اوڻهينءَ ويهينءَ جو فرق آهي. عربن جي مٿن حڪومت هجڻ ڪري هو دٻيل رهيا ٿي. ذرا سوچيو ته انگريزن ننڍي کنڊ تي ڪي ٻه صديون کن حڪومت ڪئي ته اسان جو ڇا حال هو. آئيبيريا ۾ ته عربن سٺ صديون حڪومت ڪئي. عربيءَ جا ڪيئي لفظ سندن ٻوليءَ ۾ جذب ٿي ويا آهن. سندن شهرن ۽ ڳوٺن جا نالا عربي، آهن ۽ اڄ به ٿوري ڦيرڦار سان انهن نالن سان سڏيا وڃن ٿا. 711ع ۾ طارق بن زياد سمنڊ ٽپي جبرالٽر (جبل الطارق) وٽ پهچي ڏکڻ اولهه يورپ جي هن اپٻيٽ تي قبضو ڪيو ته آخري عرب مسلمان بادشاهه/ ”امير محمد ٻارهين“ 1492ع ۾ غرناطا (جيڪو هاڻ (Granada) ٿو سڏجي، مان ٽپڙ کنيا. اسلامي دنيا کي ضرور ڏک رسيو، پر مقامي ماڻهن، پورچوگالي ۽ اندلسي (Spanish) ڇا ته خوشيون ملهايون ۽ مسلمانن مان باهيون ڪڍيون. ايتريقدر جو سندن گورا اسپيني ۽ پورچوگالي جيڪي پنهنجن ڏاڏن پڙ ڏاڏن کان مسلمان ٿي چڪا هئا انهن کي به ماريو ڪٽيو ويو يا ڏيهه نيڪالي ڏني وئي. هنن نٿي چاهيو ته سندن ملڪ ۾ ڪو مسلمان هجي. خاص ڪري عرب نسل جو جيڪو وري سندن ملڪن تي قبضو ڪري.
مون سان گڏ جهاز ۾ سفر ڪندڙ، دنيا جي هن حصي مان لنگهڻ وقت جهاز جي ڊائيننگ سئلون (ميس) ۾ ماني کائيندي وقت يا جهاز جي ڊيڪ تي ڪچهري ڪندي ڪئڊيز ۽ سُوٽا جي لائيٽ هائوسن جي چمڪاٽ ڏيندي روشني ڏسي، يا ڏينهن جي وقت اندلس ۽ جبرالٽر جون ٽڪريون ۽ عمارتون ڏسي هن ملڪ تي عربن جي راڄ جون اڪثر ڳالهيون ڪندا آهن ۽ پوءِ جتي انهن جي دورِ حڪومت جي شان جي ڳالهه ڪندي گد گد محسوس ڪندا آهن اتي عربن جو اسپين مان خوار ٿي نڪرڻ جو ڏک به ڪندا آهن ته قدرت مسلمانن سان هيءَ حالت ڇو ڪئي؟ ان سوال جو جواب ته ڪو مفتي مولوي يا عالم ڏئي سگهي ٿو پر منهنجي ٿوري علم موجب آئون اهو ئي سمجهان ٿو ته قدرت نه پر اسان پاڻ پنهنجي حالت ٺاهيون ۽ ڦٽايون ٿا. جيستائين ۽ جتي به - چاهي سلطنت عثمانيه هجي، مغل سلطنت هجي يا عربن جي اميه، عباسيه يا ٻي سلطنت، جيستائين حاڪمن کي رعيت جو اونو رهيو، هنن غريبن جو خيال رکيو، Good Governance قائم رکي، هو شان سان رهيا. پر پوءِ جڏهن قدرت طرفان مليل هن trust يعني مال ملڪيت، شان، حڪومت ۾ گهوٻيون هنيون، شراب ۽ شباب جي نشي ۾ غلطان ٿي ويا ته پوءِ اميه سلطنت جي آخري امير محمد ٻارهين وانگر روئندي ملڪ ڇڏيائون. اهو ئي حال شاهه فاروق، شهنشاهه ايران، آخري عباسي خليفي المعتسم باالله، بهادر شاهه ظفر ۽ ٻين جو ٿيو.
بهرحال آئيبيريا (پورچوگال ۽ اسپين) جيڪو يورپ ۾ سڀ کان وڏو عرصو غلام رهيو، غريب رهيو، ڏکيو رهيو، ان کي قدرت نه فقط غلاميءَ مان آزاد ڪيو پر کيس سڄي يورپ ۾ امير ترين ملڪ بڻائي ڇڏيو. کيس آمريڪا جهڙا نوان ملڪ ۽ ايشيا ۽ آفريڪا جي ڪيترن ملڪن تي قابض بڻايو ۽ اهو سڀ ڄڻ اک ڇنڀ ۾ ٿي ويو. ڏهه ويهن سالن ۾ اسپين ۽ پورچوگال ڇا مان ڇا ٿي ويو.