ڪيپ آف گڊ هوپ سمند يورپين کي روڪي رکيو

يورپ جي ملڪن جا خلاصي (Seafarers)، خاص ڪري اسپين، پورچوگال، اٽلي، برطانيا، هالينڊ وغيره جا، جيتوڻيڪ سخت جان ۽ قابل ناکئا هئا، پر دنيا جي ڄاڻ، يعني نقشو نه هجڻ ڪري هنن هندي سمنڊ ڳولڻ ۾، اونداهه ۾ تير پئي هلايا. هنن کي آخر ۾ اهو به شڪ ٿيو ته هيڏانهن هوڏانهن وڃڻ بدران آفريڪا جو الهندو ڪنارو وٺي ڏکڻ ڏي وڃجي .... ٿي سگهي ٿو انڊيا کان وڃي نڪرجي. پر هنن کي آفريڪا کنڊ جي هيٺين ڇيڙي تائين پهچڻ ۾ ئي ڪئين سال لڳي ويا. هونءَ آفريڪا کنڊ کي قدرت ابتي ٽڪنڊي (اهرام) وانگر ٺاهي ها ته هنن يورپي ناکئن کي هيٺين ڪنڊ (ڪيپ ٽائون) تائين پهچڻ ۾ سهولت ٿئي ها، اڄ اسان وٽ نقشا آهن ۽ اسان يورپ جي بندرگاهن مان موٽڻ بعد پورچوگال ۽ موراڪو وٽان جهاز کي آٽو تي ڏکڻ اولهه ڪنڊ تي رکون ٿا ته ڇهه ست ڏينهن بعد اچيو ڪيپ آف گڊهوپ تائين نڪرون، پر اڳئين زماني جي ڪمزور ڪاٺاڻن جهازن لاءِ هڪ ته اتر توڙي ڏکڻ ائٽلانٽڪ سمنڊ جي جبل جيڏين ڇولين کان بچڻ ڪرشمو هوندو هو ۽ ٻيو ته هنن کي خبر ئي نه هئي ته ڌرتي (زمين) ڪيتري آهي ۽ ڪٿي ختم ٿي ٿئي. آهستي آهستي ڪري ڪئين سالن بعد، جن ۾ ڪيترائي جهاز طوفانن ۽ سامونڊي ڇولين جو کاڄ ٿي ويا، هو مس مس سيراليون تائين پهچڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. هو پورچوگال کان ڏکڻ وٺي آفريڪا جي اولهه ڪناري کي فالو ڪرڻ لڳا. موراڪو وٽان لنگهيا، اڄ وارو ويسٽرن صحارا ملڪ آيو، موريطانيا آيو. ان بعد سينيگال... هو ڏکڻ ڏي وڌندا رهيا..... اڄ وارو گئمبيا ملڪ جو ڪنارو شروع ٿيو، ان بعد گني بسائو ۽ پوءِ گني ۽ آخرڪار سيراليون. سيراليون بعد به هنن جيتوڻيڪ ڏکڻ جو رخ قائم رکيو پر ڪي ڏينهن گذرڻ بعد ڪو ڪنارو نظر نه اچڻ ڪري هو ڊپ ۾ پويان پير کڻي موٽي آيا. دراصل سيراليون بعد آفريڪا کنڊ جي ڌرتي پهرين واري سڌائيءَ ۾ وڃڻ بدران اتي ختم ٿي وڃي ٿي. ان بعد لائبيريا، آئوري ڪوسٽ (Cote Di Ivory)، گهانا، ٽوگو، بينن، نائيجيريا ۽ ڪئمرون تائين، سڀ ملڪ اوڀر طرف ٿا اچن. ان بعد گئبن، ڪانگو، ائنگولا ۽ آخر ۾ نميبيا، شروع وارن آفريڪي ملڪن وانگر هڪ ٻئي پويان ڏکڻ طرف اچن ٿا، جن بعد ڪيپ ٽائون (اڄ وارو ڏکڻ آفريڪا) ملڪ اچي ٿو، جتي ائٽلانٽڪ سمنڊ اڀرندي طرف وهندڙ هندي وڏي سمنڊ سان ملي ٿو.
بهرحال ڪئين سالن جي محنت، ائڊوينچر ۽ Risk (جوکم) کڻڻ بعد، جنهن ۾ ڪيترائي جهاز ۽ انهن ۾ سوار سمنڊ حوالي ٿي ويا، يورپي آفريڪا کنڊ جي هيٺين ڇيڙي تائين يعني ائنگولا بعد نميبيا تائين پهتا. ايتري قدر جو پورچوگالي جيڪي ٻين يورپين کان وڌيڪ تيز ثابت ٿيا، انهن ائنگولا ۽ نميبيا تي قبضو ڪري ورتو. جيئن انگريزن، ننڍي کنڊ کي، ڊچن انڊونيشيا کي، فرينچن ويٽنام کي بعد ۾ Colonized ڪيو.
نميبيا تائين پهچي سڀ يورپي اسٽاپ ۾ اچي ويا ٿي. آهستي آهستي سڀ سمجهي ويا ته هاڻ انڊيا وڃڻ لاءِ آفريڪا جي هيٺين ڇيڙي (جتي ڪيپ ٽائون شهر آهي) وٽان اوڀر طرف هندي وڏي سمنڊ ۾ داخل ٿيڻو پوندو، پر اهو هنڌ جتي “ائٽلانٽڪ سمنڊ” ۽ “هندي وڏو سمنڊ” ملن ٿا سيارو هجي يا اونهارو، پاڻيءَ ۾ اهو جوش رهي ٿو جو اسان جا لوهي آفت جيڏا، وڏي طاقت وارين انجڻين وارا جهاز به هيءَ ڪيپ (Cape of Good Hope) ڪراس ڪرڻ وارا ٻه ڏينهن لڇندا رهن ٿا. رکي رکي ڪنهن ڏينهن، ڪجهه گهڙين لاءِ سمنڊ جو ڪجهه حصو ماٺو به ٿيندو هوندو پر مون کي ته ڏهه کن سالن ۾ هتان لنگهندي ڪڏهن به سمنڊ ماٺو نه مليو ۽ شروع وارن سالن ۾ مون کي گهٽ ۾ گهٽ ٻه ڏينهن اهڙي Sea Sickness ٿيندي هئي جو آئون چوندو هوس ته مون کي “خليج بنگال”، “بي آف بسڪي” انگلينڊ پهچڻ کان اڳ وارو سمنڊ يا هي” ڪيپ آف گڊ هوپ” وارو سمنڊ سامونڊي نوڪري ڇڏرائيندو. اهڙن سمنڊن تي مون کي هر وقت پنهنجي ڳوٺ جي پرائمري اسڪول جو ڪلاس ميٽ محمد ياد ايندو هو، ته هو خوش نصيب آهي جو ننڍي هوندي ئي پڙهائي ڇڏي هاڻ هالا جي پرائمري اسڪول ۽ طارق روڊ تي صبح جو ڇولا ۽ شام جو پڪوڙا وڪڻي سڪون جي زندگي پيو گذاري. سو جڏهن اسان جي ماڊرن ۽ آفت جيڏن انجڻ وارن لوهي جهازن جو ئي اهو حال هو ته واسڪو ڊاگاما يا ڪولمبس جي ڏينهن جي ڪاٺاڻن، ننڍن ۽ سڙهن ذريعي هوا جي زور تي هلندڙ ٻيڙن سان ڇا ويڌن هوندي. جيڪو ٿي هن ڪيپ آف گڊ هوپ واري سمنڊ ۾ گهڙيو اهو اڇلجي ٿي ويو. جهاز ڀور ڀور ۽ سوار سمنڊ داخل ٿي ويا. سالن جا سال اهو ڪم هلندو رهيو پر يورپي: ڊچ، انگريز، پورچوگالي، هسپانوي رکي رکي پنهنجي پَر ۾ ماڊرن ۽ مضبوط جهاز ٺاهي، اڳتي وڌڻ جي ڪوشش ڪندا رهيا ته ڪنهن طرح ڪيپ آف گڊ هوپ لتاڙي هندي وڏي سمنڊ ۾ داخل ٿي انڊيا جي ملبار ڪناري، جاوا، سماترا ۽ چين پهچجي.

الطاف شيخ ڪارنر

پھتا ات پانڌيئڙا