انڊيا جي سڀ کان پراڻي مسجد
هيءَ مسجد ان تي لکيل سن مطابق جيڪڏهن 629ع ۾ ٺهي آهي، ته معنيٰ هيءَ مسجد مڪي جي فتح ٿيڻ کان اڳ جي آهي. حضور صلعم جن مڪي کان مديني (يثرب) 622ع ۾ هجرت ڪئي ۽ ان کان اسان مسلمانن جو هجري سال شروع ٿئي ٿو. ان جو مطلب آهي ته هيءَ مسجد هجرت بعد ستن سالن کانپوءِ ٺاهي وئي. هن مسجد جو اڄ تائين چيرامن پيرومل جو اولاد خيال رکندو اچي ۽ ضروري مرمت ڪرائيندو اچي. مسجد کي نمازين لاءِ جيتوڻيڪ وڌايو ويو آهي ۽ هاڻ 3000 ماڻهو هڪ ئي وقت نماز پڙهي سگهن ٿا پر ساڳي وقت مسجد جا ڪيترا حصا اڄ به اهي شروع وارا قائم رکيا ويا آهن. مسجد ڏسڻ لاءِ نه فقط مسلمان پر انڊيا جا هندو به اچن ٿا.
ڪيرالا جو هي بادشاهه چيرامن پيرومل اڄ به هتي جي ماڻهن جي دلين تي آهي ۽ هتي جي ٻوليءَ ۾ هن کي “مڪاتو پويا پيرومل” سڏين ٿا يعني “اهو بادشاهه جيڪو مڪي روانو ٿيو”. انگريزن جي وڃڻ بعد انڊيا نوابي رياستن جي نوابپائي ۽ راڄ ختم ڪري ڇڏيو. نه ته جيستائين ڪيرالا جا مهاراجا ٿيندا رهيا ته هو قسم کڻڻ واري حلف برداري Ceremony ۾ اهو جملو به چوندا هئا ته “آئون هي شاهي خنجر (Sword) پاڻ وٽ حفاظت سان رکندس جيستائين اسانجو انڪل جيڪو مڪي ويو آهي اتان موٽي اچي”.
دنيا جي هيءَ آڳاٽي مسجد چيرامن جامع مسجد جيڪا ڪوڊ غلور شهر ۾ آهي، اتي پهچڻ لاءِ توهان کي ڪيرالا رياست جي شهر ڪوچي (ڪوچين) ۾ اچڻ کپي. جتان ڪوڊ غلور (Kodungallur) شهر 30 کن ڪلوميٽرن جي فاصلي تي نئشنل هاءِ وي 66 تي پيري يار (Periyar) نديءَ جي ڪناري تي آهي، جتي اها ندي ملبار ڪناري عربي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. ڪوڊ غلور پاڻ ته ريلوي اسٽيشن ناهي، پر 28 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي الووا (Aluva) نالي ريلوي اسٽيشن آهي. اتان ٽئڪسي يا بس ۾ ڪوڊ غلور شهر ۾ هيءَ 629ع جي پراڻي مسجد “چيرامن جامع مسجد” جيڪا جمعا مسجد به سڏجي ٿي، ڏسڻ لاءِ اچي سگهجي ٿو. مسجد اسان جي نبي ڪريم صلعم جن جي اصحابي مالڪ بن دينار ڪيرالا جي هندو مهاراجا جي اجازت سان ٺهرائي.
ڪن جو اهو به چوڻ آهي ته هيءَ مسجد پيءُ جو خط ڏسي ان جي حڪم موجب هن جي مهاراجا پٽ 629ع ۾ ٺهرائڻ ضرور شروع ڪئي ۽ مسجد تي ان وقت جو اهو ئي سن لڳل آهي، پر هن کي گهڻو بعد ۾ مالڪ دينار 680ع ۽ 700ع جي وچ ۾ مڪمل ڪرايو ۽ مالڪ دينار صحابي نه پر تابعين مان هو. يعني هن حضور صلعم جن کي نه ڏٺو هو پر هن جي اصحابين کي ڏٺو. ان ۾ وڌيڪ حقيقت لڳي ٿي جو مالڪ دينار جي وفات جو سال 748 آهي. سندس ڄم جي سال جي خبر نٿي پوي پر حسن بصري جي ڄم جو سال 642ع هو جنهن جو مالڪ دينار شاگرد هو. هونءَ به مالڪ دينار جي وفات جي سال 748ع جي جڏهن پڪ آهي ته هن جي عمر اسان کڻي 100 سال ٻَڌون تڏهن به هن جي ڄم جو سال 648ع ٿيندو ۽ حضور صلعم جن جي وفات جو سال 632ع هو. سو مالڪ بن دينار اصحابين مان نه پر تابعين مان چئي سگهجي ٿو.
ٻي ڳالهه ته مالڪ دينار عربستان جو عرب نه هو، پر ڪابل جي هڪ فارسي ڳالهائيندڙ غلام جو پٽ هو. مالڪ دينار پنهنجي روزگار لاءِ بصري ۾ قرآن مجيد هٿ سان لکي ماڻهن کي ڏيندو هو. مالڪ دينار نالي نه فقط “مالڪ دينار اسلامڪ اڪيڊمي” آهي پر انڊيا جي شهر “ڪاسرا گود” (Kasaragod) ۾ مالڪ دينار مسجد به آهي جيڪا 730ع ڌاري جي ٺهيل آهي. هتي مالڪ دينار جي مزار به آهي جتي هر سال انڊيا جا مسلمان محرم جي مهيني ۾ مالڪ دينار جو انڊيا ۾ اچڻ جو عروس ملهائين ٿا، جيڪو مهينو کن هلندو رهي ٿو، جنهن ۾ آيل ماڻهن کي مزار جي زيارت ڪرائي وڃي ٿي، قبر تي پڙ چاڙهيو وڃي ٿو ۽ نئون جهنڊو کوڙيو وڃي ٿو.