تاريخ جي ڪاغذن مان سبق حاصل ڪرڻ کپي
بهرحال پورچوگال جي بادشاهه جي حڪم تي هي شاهي گهراڻي سان واسطو رکندڙ پيڊرو ڪابرل تيرهن جهازن جو فِليٽ وٺي، ائٽلانٽڪ سمنڊ ٽپڻ لاءِ اولهه جو رخ ڪيو ۽ ڏکڻ آمريڪا جي اڄ واري وڏي ۾ وڏي ملڪ برازيل ۾ اچي ٺڪاءُ ڪيو ۽ مڪاني ريڊ انڊين ۽ ٻين کي ڏڪائي ڌمڪائي هن ملڪ تي قبضو ڪيو ۽ اڄ ڏينهن تائين برازيل ۽ ٻيا قبضي ۾ ڪيل ملڪ پورچوگال جي اثر هيٺ ائين آهن جيئن آسٽريليا، نيوزيلينڊ ۽ ڪئناڊا وغيره انگلينڊ جي هٿ ۾ آهن. يا آئس لئنڊ ڊئنمارڪ وارن جي قبضي ۾ آهي.
ڪابرل برازيل مان مال: ٽامو، پتل، سون، چاندي، مصالحو وغيره سان ڀريل جيڪي هڪ ٻه جهاز هئا، اهي لسبن (پورچوگال) موڪليا، جيئن پورچوگال جي بادشاهه کي آٿت ۽ خوشي ٿئي ته ڪامياب ٿي موٽيا آهن. باقي ڇهه ست جهازن کي وٺي هُو انڊيا پهچڻ لاءِ ڪيپ آف گڊ هوپ جو رخ رکيو جو ڪيپ ٽپڻ بعد ئي هندي وڏي سمنڊ ۾ داخل ٿي سگهجي ٿو. اها ڳالهه آهي ته ڪابرل سان گڏ جيڪي ٻيا جهاز هئا انهن جا ناکئا به وڏا قابل ۽ همت وارا هئا. اهو ئي سبب آهي جو هنن سڙهه جي ٻيڙين ۾ ههڙا خطرناڪ سمنڊ پئي اورانگهيا. ان جو مثال حضرت عمر رضه ٻئي خليفي ۽ امير معاويه جي ڏينهن جي عرب ناکئن ۾ ملي ٿو جن چند سالن ۾ ميڊيٽرينين جي قبرص، مالٽا جهڙن ٻيٽن، آفريڪا کنڊ جي اتراهن ملڪن، ويندي يورپ جي اولهه وارن ملڪن: پورچوگال ۽ اسپين تي قبضو ڪري ورتو.
ڪابرل جي ٽولي جا جهاز ڪاميابيءَ سان ڪيپ آف گڊ هوپ ڪراس ڪري ويا پر هڪ جهاز ٽولي کان وڇڙي گم ٿي ويو جيڪو “مئڊا گاسڪر” ٻيٽ تي وڃي پهتو ۽ هنن مئڊاگاسڪر کي به قبضي ۾ ڪري ورتو. ڇا ته ڀلارا ڏينهن هئا جو ڀلجي ڪنهن ملڪ ۾ ٿي پهتا ته اهو ملڪ سندن ٿي ويو ٿي! مئڊاگاسڪر پهچڻ وارو پورچوگالي ديوگو (Diogo Dias) هو. مئڊاگاسڪر بعد هي پهريون هو جيڪو بحر احمر (Red Sea) تائين وڃي پهتو. ڏسو ته صحيح چند سالن ۾ هي يورپي ڪٿي کان ڪٿي تائين نه رڳو وڃي پهتا پر انهن ملڪن تي قبضو به ڪيائون. بهرحال دياگو ان بعد ڪاليڪٽ (انڊيا) پهتو جتي سندس ليڊر ڪابرل باقي جهازن سان گڏ گهڻو اڳ پهچي چڪو هو.
هتي هڪ ڳالهه ڌيان ۾ اچي ٿي جيڪا پڙهندڙن لاءِ کڻي چئجي ته Food for thought سمجهي وڃي. پورچوگال ۽ اسپين تي 700 سال کن عربن جي حڪومت رهي. اهي به سٺا ناکئا هئا، سپاهي هئا، همت وارا هئا هو عربستان جي وارياسن پٽن تان، جتي سندن وڏن فقط اٺ تي سفر ڪيو، مضبوط نيوي ٺاهي، سٺا جهازران ٿي نه فقط پنهنجي ملڪ کي بچايو پر ڏورانهن ملڪن تي به قبضو ڪيو. اڄ اسان يورپين کي وڏو هوشيار، طاقتور، محنتي ۽ ڊسيپلينڊ ٿا سمجهون پر ڏٺو وڃي ته تن ڏينهن ۾، يعني حضرت عمر، حضرت عثمان، ويندي معاويه خلافت جي شروع وارن سالن ۾ اهي گڻ عربن ۾ هئا جو يورپي هنن اڳيان ڄٽ هئا ۽ اهو سلسلو هلندو هلي ها ۽ اسپين جي آخري خليفي امير محمد ٻارهين کي ذليل ٿي پنهنجي حڪومت ۽ غرناطا کي ڇڏڻو نه پوي ها جيڪڏهن اسان جا آخري مسلمان حاڪم گڊگورنس ڇڏي عياشيءَ ۾ غافل نه ٿين ها. ڏٺو وڃي ته جتي ڪولمبس، واسڪو ڊاگاما، بارتولو ميو، ڪابرل ۽ جان دوم ۽ مئنيوئل اول جهڙن ناکئن ۽ بادشاهن محنت ڪري آمريڪا، انڊيا، ملاڪا ۽ ملوڪو (انڊونيشيا) تائين نوان نوان ملڪ ۽ نيون سامونڊي راهون هٿ ڪري ورتيون، اتي اسانجا اندلس ۽ آئيبيريا جا مسلمان حاڪم پنهنجن عرب ناکئن کي اهڙين مهمن تي موڪلي ڇا ڪاميابي نٿي حاصل ڪري سگهيا؟ بلڪل ڪري سگهيا ٿي. پر هنن ان ڏي نه ڌيان ڏنو ۽ نه ضرورت محسوس ڪئي. هنن کي عياشيءَ لاءِ شباب ۽ شراب پئي مليو، هو ان ۾ ئي خوش هئا. هو عيش عشرت ۾ اهڙو مگن هئا جو هنن پنهنجي بچاءَ لاءِ به نه ڪا سٺي فوج ٺاهي ۽ نه رعيت جو خيال ڪيو ۽ پوءِ جڏهن ڌرتي سندن پيرن هٿان نڪري وئي .... بغداد سڙڻ لڳو ۽ کين هلاڪو خان جي گهوڙن جي سنبن هيٺان چچريو ويو، سندس شاهي خاندان کي دهليءَ جي گهٽين ۾ ڪٺو ويو ۽ ڏٻري بادشاهه کي ڏيهه نيڪالي ڏئي رنگون موڪليو ويو، غرناطا جو تخت و تاج کسي کيس موراڪو ڏي ڀڄايو ويو ته ان وقت سڀني بادشاهن روئي ڏنو. ويندي مصر جي فاروق ۽ ايران جي محمد رضا شاهه پهلويءَ، صدام ۽ قذافيءَ پڻ عوام کي مسڪين بڻائي ڇڏيو ۽ سندن گڏ ڪيل دولت جا سڀ انبار ٻين حوالي ٿي ويا. اڄ هو مڻين مٽيءَ هيٺان بنا کيسن جي ڪفن ۾ دفن ٿيل آهن. وڏي همت واري چئبي اها عورت جنهن پنهنجي بادشاهه پٽ محمد ٻارهين کي ٻيڙيءَ ۾ غرناطا ڇڏي طنج ڏي ويندي، پنهنجي تخت غرناطا کي ياد ڪري اوڇنگارون ڏئي رئندي ڏٺو ته هن کيس حقيقت کان آگاهه ڪيو ته “هاڻ رنن وانگر مِيڪڻ ڇڏ، جڏهن توکي مرد ٿي حڪومت ڪرڻ نه آئي”.
اهو سوچي مون کي پنهنجي ملڪ جا حاڪم ٿا ياد اچن. اڄ جي دور ۾ جڏهن تعليم لاءِ اعليٰ کان اعليٰ ڪاليج ۽ يونيورسٽيون ٿي پيون آهن ته اسان جا حاڪم ۽ انهن جو اولاد ڇو نٿا اعليٰ تعليم حاصل ڪري ماهر انجنيئر، ڊاڪٽر، بزنيس مين، شپنگ مئگنيٽ ۽ ڪارخانا هڻي پاڻ به پئسو ڪمائين ۽ پنهنجي تر جي غريب عوام کي به سکيو ستابو بنائين؟ .... ڪنهن خوب جواب ڏنو ته هو ائين هرگز نه ڪندا. هو ائين ڪن به ڇو جو هو هر صورت ۾ وزير مشير رهندا، ان بعد سندن اولاد، ان بعد ان اولاد جو اولاد .... ۽ جڏهن هو عوام جي پئسي تي گهر ويٺي عيش ڪندا رهن ٿا ته پوءِ ڇو اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ جدوجهد ڪن ۽ ڊاڪٽر، انجنيئر، آءِ ٽي ايڪسپرٽ ٿين. هنن لاءِ ته مئٽرڪ ۽ بي اي جو امتحان به ٻيا ٿا ڏين. هنن لاءِ ڏينهن جو ٻارهين کان اڳ اٿڻ به مشڪل ڪم آهي. هو اهو ئي سوچين ٿا ته قدرت هنن جي نصيب ۾ عيش عشرت رکي آهي. عوام بکيو رهندو ايندو، ايڊس جو شڪار ٿيندو رهندو، عوام ڇتن ڪتن جا چڪ کائيندو رهندو، عوام جا ٻچا اغوا ٿيندا رهندا، ٺلهي ٻاجهر جي ڍوڍي کائڻ لاءِ واجهائيندا رهندا، پر قدرت هنن جي مقدر ۾ عيش جي زندگي رکي آهي .... هنن لاءِ شراب ۽ شباب رکيو آهي، اڻ پڙهيل هجڻ جي باوجود اعليٰ سرڪاري پوسٽون رکيون آهن جن تي براجمان ٿي عوام جي ٽئڪس تي موجون ماڻڻ هنن جو حق آهي، هو طاقتور آهن ۽ ڪو به هنن جو نالو نٿو وٺي سگهي ڪو به هنن جي مخالفت نٿو ڪري سگهي. يارو اهڙي سوچ رکندڙن لاءِ چتاءَ جا ٻه اکر اهي ئي ته اهائي سوچ بهادر شاهه ظفر، اسپين جي محمد شاهه ٻارهين، عباسي سلطنت جي المعتسم باالله، شهنشاهه ايران کان مصر جي شاهه فاروق رکي ٿي. اها ئي سوچ قذافي، صدام ۽ ٻين رکي ٿي جن جي طاقت کي ڏسي هر هڪ ڪنبيو ٿي ۽ پوءِ هنن سان سندن ئي ڪمزور ۽ ناتوان عوام ڇا ڪيو... ڪالهه ئي جي ته ڳالهه آهي. ايترو جلد وسارڻ ته نه کپي. تاريخ جي ڪاغذن مان سبق حاصل ڪرڻ کپي.