ڪھاڻيون

منهنجون ڪهاڻيون

سائين علي بابا سِنڌ جو اُهو اُداس رُوح آهي، جيڪو گامَ گامَ، گليءَ گليءَ، بَنَ بَنَ مَنجهه اُنهيءَ سِنڌ کي ٿو ڳولهي، جا مَهاراجا شَهيد راجا ڏاهر جي دَورَ واري سِنڌ هُئي. ۽ شهيد دُولِهه درياهه خان جي وقتَ واري شانَ، شوڪتَ ۽ بَختَ واري سِنڌ هُئي. سائين علي بابا اُنهيءَ سِنڌو درياهه جو مُتلاشي آهي، جنهن جي ٻِنهيُن ڪنڌِيُن تي ٻيلا هُوندا هُئا، ۽ جنهن جو پاڻي آبِ حياتِ هُوندو هُيو. سائين علي بابا هميشه پنهنجي قلمَ منجهان جيڪي لِکڻِيُون تَخليِق ڪَيُون آهن، اُنهن جا ڪردارَ به ”سِنڌ جا سُورِما!“ آهن! آهن. ۽ نه ئي وري مايُوسِ ٿي ڪَري پاڻ کي مياري ثابِت ڪندا آهن.! سائين علي بابا جي لِکڻِيُن منجهه اُهي سَڀِ معيارَ موجُودِ آهِن، جيڪي عالمي اديبن جي لِکڻِيُن منجهه هُوندا آهن. اِهو ثابِت ڪَرڻ جي لاءِ ڪِهڙي وضاحَتَ پِيش ڪَري سَگهجي ٿي! سائين علي بابا جي لِکڻِيُن جي مَعيارَ کي اُهو ئي سَمجهي سَگهي ٿو، جيڪو خُودِ سِنڌ ۽ سِنڌهو درياهه جو پُوڄاري هُجي. يعني، ”جَلِ پُوڄاري!“
  • 4.5/5.0
  • 7834
  • 1462
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • علي بابا
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book منهنجون ڪهاڻيون

چار ڏسائون چارئي ڪاريون

آئون ھڪ نعرو آھيان،
جنھن کي ڏاڍ ۽ ڏمر تھ ڇا، موت بھ ختم نٿو ڪري سگھي.
سج لھي ويو آھي. ھو درياھ جو بچاءُ بند ڏيو، مائوزي تنگ جو ڪتاب ڏاڍي موج سان سٿر سان ٺپيندو، ڏاڍي شان سان ھلندو وڃي ۽ وماس جي رات جي ٻاٽ جو گھيرٽ ڦلارجندو ٿو وڃي، ائين ئي جيئن ھن جي ذھن تي مائوزي تنگ جون سدا روشن سٽون:
مون کي موت بھ ختم نھ ٿو ڪري سگھي.....
- ڪيڏي نھ ڪاري ٻاٽ آھي. جڏھن بھ وماس جون اونداھيون ٿرن ۽ برن کي وڪوڙي وينديون آھن تھ روشنيون ڪيترو نھ پري ھونديون آھن؟.......
ھو ڏوجھرا کائيندو، سوچيندو ھلندو ٿو وڃي، مانجھند جي پراڻي سنسان مندر ڏانھن.
اڃا دريا جو بچاءُ بند نئون نئون پيو ٻڌجي. درياھ مٿان مير بحرن جو ٻيڙياتو ڳوٺ آھي. ويچارا ميربحر ڄمن بھ ٻيڙين ۾، مرن بھ ٻيڙين ۾! ۽ باگڙين جا ڇنا ۽ منھن آھن، جي درياھ جي پيٽ ۾ پيدا ٿيندڙ لئي جي لاڪڙ مان کارا ٺاھي پيٽ گذر ڪندا آھن. اھو زميندارن جو مال ٿي ويندو آھي ان ڪري تھ لاڪڙ جا ڌڻي زميندار ھوندا آھن نھ باگڙي. ويچارا باگڙي تھ رڳو ايترو ڄاڻندا آھن تھ لاڪڙ مان ڇا ڇا ٺاھي سگھجي ٿو؟
ويچارا مير بحر بھ سدائين ڊناڻا.
ويچارا باگڙي بھ سدائين ڊناڻا.
درياھ ساھ ۾ ڏينھن ڏٺي بھ بلائون اينديون آھن. وڏيون وڏيون اجگر بلائن کان بھ وڏيون. ڪھاڙين سان، پوليس جي ورديءَ سان، چيلھھ سان ٻڌل ٻن ٻن پستولن سان، ڪي ڦل ماڇيءَ جي روپ ۾ تھ ڪي رئيس گلڻ ڪاڇيءَ جي شڪل ۾. بلائون ڪھڙيون بھ ھجن، بلائون بلائون آھن. پر سڀ کان وڏي ويڌن تھ ھن سان آھي. ھو نئون نئون آھي. مھمان آھي ۽ وڏي مونجھاري ۾ آھي. وڏي ڀوڳنا ڀوڳي رھيو آھي ۽ اڃا دادو ضلعي جو پھريون ڏاڪو آھي ۽ ھو وڏي ذھني پيڙا پيو ڀوڳي:
سائين انھيءَ ويران مندر ۾ متان ويو آھين. انھيءَ ۾ رڳو ھندن جا ڍيڍ اٿئي. ٽنگن ٻانھن کان سڪي پوندين. اھڙا تھ پليت اٿئي جو ماڻھو ڪلمو مبارڪ پڙھندئي تھ رام رام ڪندي. الله نھ ڪنھن کي ڍيڍ جي منھن چاڙھي، ويندي جي ويرم.
ماڻھن جا وات بھ وڏا آھن ۽ ڳالھيون بھ!.....
درياھ شاھ ۾ وڏي لاٺار آھي. ڪير چوندو تھ منجھس مستي بھ ايندي.
- درياھ سڪي ٻيلاٽيون ٿي ويندا آھن. درياھ شھرن جا شھر ٻوڙي ميدان ڪري ڇڏي ويندا آھن.
- ماڻھو تھ آھن ئي ماڻھو.
ماڻھوءَ ۽ درياھ کي ڪا جھل پل بھ آھي ڇا؟......
ھو سوچي ٿو:
- ھيڏو حسناڪ مندر، جنھن ۾ شري ڪنور ڀڳت ڀڳتيون ڪري وڏو ٿيو ھجي، جنھن ۾ علڻ فقير جھڙو سنت ماڻھو ٻھاريون ۽ ڏيئا ٻاري وڏو ٿيو ھجي، ان کان ماڻھو ايڏا ڊناڻا، ايڏا جو ويندا تھ ڄنگھون سڪي ويندين! شايد ماڻھن جون دليون دڪي ٺوٺ ٿي ويون آھن. تمام ننڍڙيون ٿي ويون آھن.
- ڀلا ھي سڀ آھي ڇا؟!...... سوچن جي لڙاٽ
- ھون....... مندر تھ کڻي ھندن جو ٿيو، پر شاھ اويس قرنيءَ جو مزار ويران ٿي ويو. اڳي گھڻو اڳي، انگريزن جي زماني ۾ اتان تھ شاھ اويس قرنيءَ جو واھڙ وھندو ھو، ٻنيءَ ٻاري لاءِ. اھو بھ سڪي ويو. وڏو سوال تھ شاھ اويس قرنيءَ تي لائيش ڇو ڪينھي. شاھ اويس قرني تھ سنڌ سڳوريءَ جو پھريون ۽ سچو مسلمان ھو، پوءِ سندس شھر مٿان اوندھ جو اڇلائي وئي آھي؟......!.......؟
- ڪارڻ؟......
- ....... ! .......
ھو ھلندو سوچيندو ٿو وڃي، ڏوجھرا کائيندو ٿو وڃي.
- ھون، مندر جو ڪارڻ تھ آھي. درياھ شاھ مانجھند جي پراڻي شھر کي پنھنجي مستيءَ ۾ اچي ايئن کڻي ويو جو ھان انھن پڊن تي رڳو لئيءَ جا کيت آھن، ٻيو نالو الله جو. بس رڳو ھڪ ھيکل ويران سنسان مندر جيئن جو تيئن رھجي ويو آھي. ان ڪري تھ مندر جون پيڙھيون ۽ پنڊال ڏاڍا اونھان ٻڌا ويا ھئا، نھ تھ ڪو جادوءَ جي زور سان ڪين بچي ويو ۽ شاھ اويس قرني ٽڪرين تي آھي.
- باقي ماڻھو؟
- ڇا اھي ماڻھو ماڻھو آھن؟
- ڇا اھي ڍور ڍور آھن!......
کن لاءِ ھو پريشان ٿي وڃي ٿو. کن لاءِ ڇا، گھڙيءَ گھڙيءَ پريشان ٿي وڃي ٿو. اھو تھ سنڌ سڳوري جو ڏاڍو ڀلاسو پاسو آھي. اڳيان سن سڳورو، پوءِ لڪي ڌارا تيرٿ، پوءِ سيوھڻ شريف، قلندر جي نگري، سوني دروازي ساڻ، پوءِ دادو ضلعي جو سڀ کان وڏو شھر دادو.
ھو ڏوجھرا کائيندو، وڌندڙ اونداھيءَ ۾ اوجھڙ ٿيندڙ درياھ شاھ تان نھار ڦھلائيندو ٿو وڃي. مير بحرن وٽ گاسليٽ ڪينھي، تنھن ڪري ٻيڙين ۾ اوندھ آھي. پري پري لاڪڙ جي مھاڄار جيھي کيت مان ڪٿان ڪٿان ڪا دونھين ڌوندي ٿي نظر اچي ۽ پارو پلٽي پيو آھي. پوھ لائا لوھ آيو ڪين آيو. سياري جي مھاڙ مچي پئي پر پوءِ بھ درياھ پھرئين پھر جي سونھن کي پنھنجا ڏاوڻ ھوندا آھن. رڳو ڏسندڙ جي اکين ۾ موتئي جو پاڻي نھ پئجي ويو ھجي.
ھو ڏسائن ۾ ٿو نھاري.
اتر،
ڏکڻ،
اڀرندو،
الھندو،
چار ڏسائون
وري آڪاس ۾ ٽيڙو.
وڇون، ڪتيون، کير ڌارا سڀ اوجھڙ اوجھڙ آھن، ڌنڌلا ڌنڌلا آھن، درياھ شاھ جيان. رڳو آڪاس ۾ ڪارا ڪڪر ھاٿين جيان ھلندا ٿا وڃن.
ھو اجرڪ ويڙھي ٿو ڇڏي. ان ڪري تھ اڄ ھن وٽ وقت ڪينھي، نھ تھ ويچارا مير بحر چوندا:
- او مسافر، اڄ ڏاڍي سٺي مڇي آھي. اسان جو بھ ڪڏھن مانيءَ ڳڀو کائي وڃ، ذات ڪانھ گھٽ ٿي پونديئھ.
آواز
تانگھھ
اتساھھ
اڪير
پيار جي پالوٽ – پوءِ ڪير ڀيرو ڀڃندو
ڪڏھن وري باگڙين جون مايون چونديون:
- او سائين، ڪشمور ۾ وڏا وڏا ھنر ھلائي آيا آھيون، ھھڙي سڌي لاڪڙ تھ اسان قيام نھ ڏٺي. رئيس کي اسان جي پارت ڪر تھ ڌوڙ مان ڌن ٺاھي ڏيونس.
پر ويچارن باگڙين کي ڪيھي خبر تھ رئيس کي سون نھ، اڌ تولو آفيم، پنجاھ کن پراڻي نوڙيءَ وٽيل چرس جون سلفيون کپن. پوءِ ڏوڏيءَ جو گلاس ۽ مٿان پاءُ کن ڪچڙي ڀنگ. ويچارن ٻڙن کي آفيم ڳارڻ اچي ڪٿي. تڏا، تؤنريون، لاڪڙ جون خوبصورت چڪون، موڙا ۽ ڀنگا ٺاھڻ کان سواءِ اچين ڇا ٿو. رئيس روز کانئن موچڙا ھڻي اڌ تولي آفيم جي رقم نھ ڇڏائي تھ ٻيو ڇا ڪري؟ ڪٿان آڻي آفيم لاءِ پئسا؟ باقي پستول ڪو نانيءَ جي قبر تي ڊيڪوريشن پيس ڪري ٺوڪڻ لاءِ ورتو اٿس ڇا!
ھو ڪرو جھنگ لتاڙي ويران وندر ۾ آيو آھي. قديم سنڌ جي اڏاوتي ڪم جيان، ھر ڪا شيءِ سندس آڏو ٻھڪندي ٿي رھي. ٻاروچي ٽوپيءَ جيان سونھري ٽائيلز ڄڻ ڏيئن جو ڪم ٿا ڏين. ھيڏي ساري مندر ۾ ڪٿي بھ بت جو ڪوئي نشان ڪينھي. جي ڪو بت آھي تھ ھو پاڻ آھي. جي ڪٿي ڪو ڏيئو ٻري پيو تھ اھا سندس سگريٽ جي لاٽ آھي. ھو ھڪدم موٽ ٿو کائي ۽ نڀ مان تارا ڪتيون ڪڪرن جي ڪارونڀار ۾ ائين لڙھي ويا آھن، ڄڻ ڪنھن ھندو سنت روھڙيءَ جي پراڻي پل متان ٻڪ ٽڪن جا درياھ شاھ ۾ اڇلائي ڇڏيا ھجن.
خون خون...... وارو ڪريو مڙس مئو پيو آھي.
صبح جو سويري امام جي الم ھيٺان وڏو چؤٻول آھي.
- ادا مڙس، مڙسان مڙسيءَ ماريل آھي. مجال آھي جو ڪو لاش سڃاڻي سگھي.
لاش سچي بھ سڃاڻڻ کان ٻاھر آھي. لاش جي سري آھي ئي ڪانھ. رڳو ڳچيءَ وڍيل، ھنداڻي جيان ڳاڙھي، رتو ڇاڻ آھي. ڪلھي تي قلندر جي پائلي جو نشان اٿس. ڪي چون ٿا ڪير آھي، ڪي چون ٿا ڪير آھي. ڪير ٿو ٿي سگھي؟
گھڻا وات آھن، گھڻيون ڳالھيون آھن. پوليس بھ پنھنجي آھي.
۽ ھو صبح جو سويري امام جي پڙ مان ٿيلھو کڻي اڳتي اسرڻ جي ٿو ڪري ۽ سوچي ٿو:
- ڀلا ويھھ ميل بھ ڪو پنڌ آھي. ٻيلو ٻھ وکون ۽ ھو بنان سوچڻ سمجھڻ جي پيرن تي زور ٿو ڏئي.
ڪنڊيون ۽ ٻٻڙن جا جھنگ لتاڙيندو ھو ھلندو ٿو وڃي. جيتوڻيڪ ھن کي خبر آھي تھ ھو ھزارين ماڻھن جي ھشام ۾ رھيو آھي، جتي کيس چڱيءَ ريت سڃاتو وڃي ٿو ۽ ھن کي اتي وڃي جلسي لاءِ اسٽيج سجائڻو آھي، سيٽ لڳائڻو آھي، اتي ھن جا پنھنجا راڄ آھن، باقي ڀاڳن جي خبر کيس ڪانھي، ان ڪري تھ ھو نجومي نھ آھي.
- ۽ ھي ٻيو تڙ آھي.
۽ ٻيڙياتا آھن.
- ۽ ڌوٻي سندس دوست آھي. ساندھ ٻھ ڏھاڙا تھ ھو اسٽيج پنڊال جي سجاوٽ تي سوچيندو رھي ٿو. اھو سمورو ڪم کيس چئن ڏھاڙن ۾ مڪت ڪرڻو آھي.
اڃا پھريون ڏھاڙو مس گذريو اٿس. مھمانن جي ڌوم شروع ٿي وئي آھي. الائي ڪھڙين ڪھڙين ڏسائن جا ماڻھو. ھو پنھنجي ڪمن ڪارين سان ھلندو درياھ جي بچاءُ بند تي آسيس ماڻڻ لاءِ اچي ٿو ۽ ھن کي ڀاسي ٿو تھ مير بحرن ۾ ڪاري قيام متل آھي. ميربحرن جي ٿڃ پياڪ ٻار سان ستل ٻانھن، ڪي شاھينگ بندوق پستولن سان راتو واھ کڻي ويا آھن. عورتن، ٻارڙين پوڙھن، پوڙھين ۾ روڄ راڙو آھي.
- آواز.....
- دل کي چيڀاٽيندڙ آواز، نفرتن جا طوفان. ھو ڪروڌ مان اٿي درياھ جي بند کان لھي وڏي پنڊال ڏانھن ھليو ٿو وڃي جو ڪڏھن ھندن جو ٽڪاڻو ھوندو ھو.
ڀلا ھي سڀ آھي ڇا؟!...... ؟!...... ۽ سياري جو سج شرم کان ڄڻ نڪري ئي نٿو. ھو پوڙھي فلاسافر ڏانھن ڪچھريءَ لاءِ ھليو ٿو وڃي ۽ ھو پوڙھي فلاسافر جي ماٺار کي سمجھي نٿو سگھي. م ڀانءِ اڀري رھيو آھي م ڀانءِ الھي رھيو آھي!
پوڙھو فلاسافر ڄڻ ڀڻ ٿو ڪري:
”تنھنجو ڪم ڏاڍو سست آھي.“
”نھ، اسان جا ماڻھو ڪم چور آھن. ڇو؟ مان ان جو سبب سمجھي نھ سگھيو آھيان.“
ھن جي ڳالھھ تي پوڙھي فلاسافر جي پيشانيءَ تي سوچن جا ھزارين تھھ چڙھي ٿا وڃن. ھو مرڪي ٿو پوي. (ھن ۾ سچ ٻڌڻ جي سگھھ آھي يا نھ؟ ھو ڪوبھ جواب نھ ٻڌي، اٿڻ جي ٿو ڪري.
”ٻيو بھ ڪجھھ چوڻو اٿئي؟“
”ھا، پراڻي ٽڪاڻي ۾ ٻھ سؤ کن ڪتا آھن سبحان شاھ جا، اھي تھ ايندڙ مھمانن کي ڦاڙي ڇڏيندا.“ ۽ ھو ڪجھھ ڪجھھ وڌيڪ ڳالھائڻ بدران وڏي ادب سان اٿي ھليو وڃي ٿو، پنھنجي ڪمري ڏانھن.
۽ ھو پنھنجي ڪمري ۾ اچي سوچي ٿو:
- ھر ماڻھو پنھنجي گھر جي ڀاتين ھٿان ڪتي جو موت مرڻو آھي ۽ اھا سنڌ جي پراڻي ريت آھي.
اچانڪ گولين جا ڌوڙيا ٿي وڃن ٿا. ڪتن جا ڪوڪاٽ ڄن ستين آسمان تائين پڙالجندا ٿا وڃن. ھو ڊوڙندو ٻاھر نڪري ٿو. سندس آڏو پنجن پونگڙن واري مادي ڪتي مئي پئي آھي، جيڪا بيحد کھري ھئڻ جي باوجود ساڻس بھ ھري وئي ھئي.
ڳارھيون ڪتا مار جيپون، ھٿياربند ماڻھن سان ڊوڙن پيون. ھو ڊوڙندو پوڙھي فلاسافر وٽ وڃي ٿو:
”سائين، ھيءَ انقلاب ۾ بدديانتي آھي، ويساھ گھاتي آھي.“
”ڪيئن؟“
”وائيلڊ لائيف ۾ ڪتو بھ ايڏو ئي ڪارائتو جانور آھي، ڪيترو اٺ، گھوڙو، ٻڪري. الاھين ملڪن ۾ ڪتو کاڌو ويندو آھي ۽ ايڪسپورٽ بھ ڪري سگھجي ٿو. سوئرن کان ڪتن کي ۽ ڪتن کان سوئرن کي ڦاڙائڻ بدران اوھين عيسائي ڌنار رکي انھن جي افزائش نسل بھ ڪري سگھو ٿا. آخر ايڏي جھالت ڇو؟“
۽ ھو محسوس ڪري ٿو، دکي پوڙھو فلاسافر ڄڻ دم ٽوڙي رھيو آھي.
مھاڀاري ماٺار...... ماٺار........
”ساري سر، منھنجو خيال آھي، مون کي الاھي ڏھاڙا ٿي ويا آھن. منھنجي عينڪ ۽ گرم ڪپڙا ڪٿي وسري ويا آھن. مان واپس پنھنجي ڳوٺ موٽندس.“
ماٺار...... گھٽيندڙ ماٺار...... ڄڻ سڀني مري ويل ڪتن جي بدبوءِ حويليءَ ۾ ڪاھي پئي ھئي ۽ ھو چپ چپات ۾ نڪري ٿو وڃي ۽ ٿيلھو کڻي رومال نڪ تي ڏئي رتو رت گھٽين مان جلدي کان جلدي نڪرڻ لاءِ ڌڪيندو ٿو وڃي.
”ڪنھن تو سان بد شد ڳالھايو آھي؟“ ھڪ ساٿي سندس رسي وڃڻ تي ڪروڌ مان ڊوڙندو ٿو اچي.
”ڪنھن کي ڄڀ پٽائڻي آھي پيارا سائين! ٿئنڪز.“ ۽ ھو محسوس ڪري ٿو تھ ھي سڀ ماڻھو انھيءَ پوڙھي فيلسوف سان ڪلاپ ڪري رھيا آھن، دوکو ڪري رھيا آھن! سنڌ جا نعرا ھڻي ۽ ھو ڌارا تيرٿ ۾ وھنجڻ ۽ قلندر شھباز جو سونو دروازو ڏسڻ کان اڳ ويگن ۾ ويھي جلدي کان جلدي انھيءَ اونداھي ٽڪري مان نڪري ٿو وڃي.