ٻٽا ٽيڙو
ھڪ واٽھڙو ٻاٽ ۾ درياھ جو بچاءُ بند وٺيو، ھلندو بيھندو، واساما ۽ ڏوجھرا کائيندو ٿو وڃي ۽ تارن ڀريل آڪاس ۾ رکي رکي تارا ٽلڪندا ٽمڪندا ٿا رھن. ڪڏھن آڪاس ۾ تھ ڪڏھن آرسيءَ جيان ٽڪ ٻڌل سنڌوءَ ۾ ۽ ٻيا آھن ساروڻن جا، سپني ماتر ترورا ترورا، ڌنڌلا ڌنڌلا اولڙا....
]اولڙا، جي ذھن جي آڪاس ۾ ور ور ٽلڪي ٽمڪي ٻڏندا اپڙندا ٿا وڃن[
”ٻڌ؟....“ ڄڻ رڃن مان ٻاڪاريندڙ تئونس ڀريل آواز، الائي ڪٿان ويڻا جيان وڄي وڃي ٿو.
”ھون......“ ھو دور ٻڏندڙ سنڌيا جي فلارجندڙ رنگن روپن تان نھار ھٽائي، پنھنجي ننڍڙي سينڌيءَ جي پيرن، پير ڪڙن، ريشمي پڙي جي گھيراو، سنھڙيءَ ننگي چيلھھ، سون ڦلڙي جڙيل دن کان مٿي پولڪا ۾ لڪل ارھن، ھسليءَ ڀريل ڳچيءَ، چيڙن، سونيءَ نڪ بولڙيءَ ۽ چيلھھ کان ھيٺ ڇمڪن سان لڙڪندڙ سڳين ۾ گھارا وجھندڙ نھار سان نھاري ٿو ۽ اٻاڻڪن نيڻن جي منڊ ۾ ڦاسي ٿو وڃي. ھون.... کان اڳتي اکر اجھنس نٿا. آواز نڙي ۾ ئي ڄڻ گھٽجي ڦاسي ٿو پويس. ھو رڳو ڇوڪريءَ جي ڪڙي تيل لڳل مٿي تي کاڏي رکي، وارن مان ايندڙ سڳنڌ ۽ ڪڙي تيل جي تيک تي پاڻ کي لوڙھي ڇڏڻ لاءِ روئي ٿو پوي ۽ وري وڏي ڦٿڪاٽ سان ڇوڪريءَ جي سڳين مان، گھوڙي جي رينن جيان جھلي، گونگن نيڻن سان منجھس نھاريندو ٿو رھي.
]نيڻ!...... جن ۾ لڙڪ نھ ھوندي بھ ڄڻ ڪارا سمونڊ ڇلندا ٿا رھن[
”وري ڪڏھن؟.....“ ڇوڪري دانھين ٿي.
”جڏھن..... جڏھن امتحان پورا ٿيندا.“
”ڇا تڏھن؟.....“ ڇوڪري راڙو ٿي ڪري.
]کن لاءِ لوڙھيندڙ ٻوڙيندڙ ماٺارو[
”اون – ھون – نھ ونءُ، ڦيل ڇو نٿو ٿين.... تھجو سوڳنڌ آئون سڄي ڄمار ٻٽيون تگاريون کڻي توکي عينش ڪرائينديس. ڦيل ٿي پئھ نھ. ڇاکان ٿو ڊڄين؟......“ ”...........“
ھلندي ھو آڪاس ۾ ٽيڙو ٿو ڳولي. ھو سدائين ٽيڙو ڳوليندو آھي. چوندا آھن تھ جڏھن آڪاس ۾ جاڙا ٽيڙو ڏسڻ ۾ ايندا آھن تھ جڳن جا وڇڙيل پريمي پنھنجي ماڳ تي مڙي ايندا آھن. ھو دور دور آڪاس ڦلھوڙيندو ٿو رھي ۽.......
۽ اڪاس ۾ ٽيڙو ڪٿي ڪينھن. تارا، ڪتيون، گيرڌارا، آڪاس ۾ گھوماٽيون کائيندا ڦرندا ٿا وڃن. ڪنن ۾ ساروڻن جا اڀامندڙ سڏڪا، رنڀون، راڙا، پڙاڏجندا ٿا وڃن. ”نھ.... نھ..... ايڏي سڪرات ۾ ٿيندي آھي ڇا؟......“
(۽ تارا، تارا ھن جي نيڻن جي سرڪلز ۾ ڦرندا، ڌنڌلجندا، اونداھو ڪن بڻجندا ٿا وڃن)
کن لاءِ ھن جي اکين آڏو اونداھيون اچيو وڃن. پوءِ وريو ننڍڙا ننڍڙا نکيتر، لئي ۾ ڦاٿل ماڪ ڦڙن جيان، ٽلڪندا ٽمڪندا اجاگر ٿيو، ڪاريءَ رات ھاڻو سارو ويو منڊل چھچٽو ڪريو ڇڏين.
ھان – شايد ٿورڙي ڀنواٽي اچي وئي ھئي. توبھن...... جي امتحان ۾ فيل ٿي پوان ٿا تھ ڪيڏو نھ سٺو ٿئي ھا. ھينئر ڪھڙو پي. ايڇ.ڊي آھيان يا بيچلر آف سائنس جو تارا ويٺو ڳڻيان..... مون کي تھ ايتري بھ خبر ڪانھين تھ آڪاس ۾ ڪڏھن جاڙا ٽيڙو بھ اجاگر ٿيندا آھن.
”جاڙا ٽيڙو؟..... شايد منھنجي نظر گھٽ ٿي وئي آھي.“ ھو ٿاٻڙجي گھوماٽي کائي، بند تي ويھي ٿو وڃي ۽ کن لاءِ لڙڪ ڀريل نيڻ مھٽيندو ٿو رھي.
ٻيو کن
سگريٽ.
(اندر توڙي ٻاھر دونھن ڀريل کن)
کن.
پل، کن پل ۾!....
چيزنگ، وڏي ويڙھاند:
”ٻڌ، اڄ آئون توسان کلي ڳالھائڻ ٿي گھران؟“
”چئھ، ڀلا مون توکي ڪڏھن نھ ٻڌو آھي، ڪڏھن؟....“
”مون..... مون اھو پئي چوڻ چاھيو تھ مان توکي ڪڏھن بھ ايڏو ھلڪڙو، خسيس ۽ رواجي ماڻھو ڪين سمجھي ھيس!.......“
”ڇا؟.....“
”تون ڀل پاڻ کي اوٽول کان وڏو ايڪٽر سمجھندو ھج، آئون بدتميزي برداشت نھ ڪندي آھيان.“
”بدتميزي؟!... الا- مان نھ سمجھيس. مان ماڻھو آھيان، ٿي سگھي ٿو مون کان ڪنھن کي تڪليف پھتي ھجي. تون ڇو پئي مون کي ايڏو ڇنڀين! ڇو ڀرجي ويو آھي تو ۾ ايڏو ڪروڌ؟....“
”تون ڪير ٿيندو آھين واري واري سان منھنجي در تي ناڪ ڪرڻ وارو؟ ڪير ٿيندو آھين ماڻھن کان منھنجون پڇائون ڪرڻ وارو؟“
”عجب آھي!... ڀلا توکي وشواش اچي ٿو تھ مون ائين ڪيو ھوندو؟ توکي ويساھ ڪيئن آيو؟ ڪيئن؟!...... ايڏو نرلڄ، ڪڌو ۽ غنڊو تھ آئون ڪڏھن ڪين آھيان.“
”نھ تو ائين ڪيو آھي.“
(ڪروڌ..... الميا ۽؟......)
”او – ف، تون ڇا پئي چوين؟... تو تھ چيو ھو ٽن مھينن کان پوءِ ملنداسين. مون کي ..... مون کي تھ ايتري بھ ڪل ڪانھي تھ اھي ٽي مھينا ڪڏھن ختم ٿيندا؟ ڀلا وڇوڙي جا پل بھ ڪڏھن ختم ٿيندا آھن ڇا؟ شاھ جو سوڳنڌ، مون کي خبر ڪانھي، ڪڏھن ختم ٿيندا اھي ٽي مھينا!......“
”!.......“
”تون چپ ڇو ٿي وئي آھين؟ ٻڌاءِ نھ، ڪڏھن ٿيندي پڄاڻي، انھن مھينن جي؟....... ڪڏھين..... ڪھڙين تاريخن تي....... ھان؟.....“ ۽ پوءِ کن لاءِ ٻئي ھڪ ٻئي ۾ منجھاڻل نيڻن سان نھاريندا، جدا ٿيو ٿا وڃن.
پلپٽيشن.
ڀچيل چپن سان، دل تي ھٿ.
اندر ڄڻ ڪٺل ڪڪڙ ٿو ڦٿڪي.
سھڪو..... وڏا ساھ ۽ ڏکڻ کان ھير ڀريل ھوائن جو ٿھمر:
ھان – ھيءَ عورت آھي؟ ...... ڪني، ڪروڌ ڀريل. چڱو ٿيو آئون پنھنجا لڙڪ پي ويس، پنھنجي اندر جو سارو روڄ راڙو ماتام آڏس لڪائي ويس – نھ تھ چوي ھا واھ جو ڀاڙيو ڪيومانس، ھونھن..... ڀلا عورتن اڳيان بھ ڪو روئبو آھي ڇا؟ عورتن اڳيان تھ کلبو آھي، ٽھڪ ڏبا آھن. ويچاري ڏاڏي چوندي ھئي، ماڻھو کي سدائين مساڳ ھڻي کلڻ گھرجي!.... مساڳ ھڻي....
١...... ھونھن وڏي ڪلاسيڪل وليجر عورت ٿي سڏائي، خانداني ڪلاسيڪل ڳائڻي. گريجوئيٽ انٽليڪچوئل عورت، آٿر، شارٽ اسٽوري رائٽر. آئون ٽپ ٻھراڙيءَ جو ٻروچ ماڻھو، مون کي ڪھڙي خبر ماڊرن رومانس جا ايٽيڪيٽس ڪھڙا ٿيندا آھن؟ مون تھ مئٽرڪ جو منھن بھ نھ ڏٺو آھي. ھيڏي وڏي ڪھاڻيڪار! گھٽ ۾ گھٽ ايترو تھ سوچي ھا تھ مون سان گڏ منھنجو پٽيوالو دوست بھ آھي. ڇا ڪنھن ماڻھوءَ کي ائين لٻوئبو لتاڙبو آھي. جيڏن سرتن اڳيان. ايڏي ڊاڊش....... ......... ......
ھان – مان.... مان کيس پري کان ڏسي ڪيڏيءَ نھ سڪ ۽ موھ مان ڏانھس وڌيو ھئس. توبھن..... ڪيترن ڏينھن کان پوءِ ڪنھن مارڳ تي مڙيا ھئاسين!...... ڄڻ ڪارونجھر مٿان ڪڪر ڪري پيا ھئا.
ڇا ڇا نھ درشن ٿيا ھئا!.....
ھان – برين واش؟...
ٿي سگھي ٿو؟
ڪاليج ۾ پڙھيو ناھيان تھ ڇا ٿيو. مون کي خبر آھي تھ ماڻھو جو برين واش ڪيئن ڪبو آھي؟
(کن لاءِ ماٺار)
ھا – ڪجھھ مڙئي آھي.. وڙھي پئي يا تڙپي ٿي.... ڀلا آئون ڇا سمجھا، مون کي تھ وساھ نٿو اچي.
واھ – پنھنجو پاڻ تي ٽڏان ڇو نھ، منھنجي ڳولا ڪا جھڙي تھڙي آھي ڇا؟ توبھن، ڪروڌ ۾ اچي ڳالھائڻ ويل منھنجي چوڌر شينھڻ جيان ڪئين ٿي گجگوڙون ڪندي ڦري ۽ گري. ٿڙڪي پئي جولان مان! چڱو ٿيو، ڏاڏيءَ جي ڳالھھ ڳنڍ سان ٻڌي پاڻ ۾ مشڪڻ جي عادت وجھي ڇڏي اٿم. نھ تھ؟..... لپاٽ سان جي لئوڻي ڦير لپاٽ لڳيس ھا تھ ڇا ڪاري قيام نھ اچي وڃي ھا؟ اھڙا ڳرا ھٿ تھ ڪھاڙين سان ڪپي ڇڏبا آھن، پر ھوءَ ڇا ڄاڻي انھيءَ ٻاروچي ٻوليءَ مان. الا – گھگھي ۾ ڪيڏي نھ پياري لڳندي، ھيڏو وڏو ڦرو، ڀل نئون ڄاول ٻار ڦري ۾ پيو ھجي. توبھن...... انھن رائيٽر ۽ انٽليڪچوئل عورتن سان ڪيئن پڄجي. ھن وٽ اٺ ڪتابن جا ۽ آئون اوٺار. مان تھ کيس پنھنجي ڇوٽڪاري لاءِ ھڪ پل بھ ترسائي نھ سگھيس! ائين آئي، ائين وئي، جھڙي اڏام کٽولي واري شھزادي. الائي ڏھ ڏينھن گذريا آھن، پندرھن يا ڏيڍ مھينو؟ ڀلا اھي ٽي مھينا پورا بھ ٿيندا يا نھ!... ھان......
ا.... پر نھ.... مون تھ کيس روڪڻ لاءِ الاھين جتن ڪيا ھئا، پر ٻڌڻ کان ئي پڙ ڪڍي بيھي رھي. ڇيومانس تھ تنھنجي ماءُ مون کي ذھني مريض ٿي لڳي. ھي سائنس جو زمانو آھي. مان تنھنجي در تي ناڪ ڇو ڪريان، سنئون سڌو توکي ٽيليفون نھ ڪريان. مان تھ سنئون سڌو وڏي عظيم رورليشن جو ماڻھو آھيان. مون وٽ ايتري واندڪائي ڪٿي آھي جو ويھي ”شاھ جو رسالو“ اڳيان رکي، ڪنھن کي ويھي رومانٽڪ خط لکان، الائي ڇا ٿي ويو اٿس؟
وڏي ڳالھھ تھ اسان جي وچ ۾ نظرياتي ٽڪراؤ بھ تھ ڪونھي! ائين ٿي وڇوڙا ڪري، ڄڻ وري وري جنم وٺنداسين، وري وري ساڳئي اسٿان تي ملنداسين. ڄڻ جھان ڇڏڻو ئي ڪينھين. ماڻھوءَ کي جي مرڻو ئي آھي تھ پوءِ ايڏو ڦٿلاٽ کڻي ڇو مري؟ حياتي ڏاڍي ننڍڙي آھي، ماڻھوءَ کي جيئن اچي تيئن ڪجي.
اندر ۾ ڦٿڪاٽ.
سڏڪا ۽ ھڏڪيون.
اندر جو ڪٺل ڪڪڙ پساھ ڇڏي نٿو.
.... ۽ مان ...... مان تھ ھينئر بھ مشڪان پيو. ”پوڄا ڏنم پير“ الا – ڪيترن ڏينھن کان پوءِ ڏٺومانس، ڄڻ جنب لنگھي ويا ھئا. ھلي تھ ڪيئن ٿي، ڄڻ ڊيل ٿي ٽلي. منھنجيون تھ ڄڻ سڀني جنمن جون آشائون پوريون ٿي ويون. ڪڌاتوري، ڪڏھن سپن ۾ بھ ڪانھ اچي ۽ ھينئر..... ھينئر دل ۾ سور محسوس ڪندي بھ آئون پاڻ کي ڪيڏو نھ فريش پيو محسوس ڪريان.
(ھان!.........)
جٽائون؟
الا –
ڄڻ گھنگھور گھٽائون.
(او-ف .... ڦيري.... آئون ان مٿي جي ڦيريءَ تي ڪيڏو نھ ھرندو ٿو وڃان)
ھان – ڀلا ڇو نھ؟ ننڍڙي ھوندي کان جو ھريل آھيان. ننڍڙي ھوندي ماتا مريادا ڪيڏو نھ ڦيرائيندي ھيم ۽ سندس وڏي وڏي گھيردار پڙي سان گڏ زمين ڪيئن نھ تکي تکي ڦرندي ھئي.....!
ھان ماڻھو ڪيڏا نھ ڪ ساکيا ٿيندا آھن. ماءُ جي ڪولھياڻي ھجي تھ جھانن کان لڪائيندا، ڄن ڪولھاڻيون مائرون ٿين ئي ڪونھ! ڄڻ ھي بھ ڪو ٻانڀڻ راڄ وارو ڪال آھي. ڪي ديوتا، ڪي کٿري، ڪي ٻانڀڻ تھ ڪي شودر. ھونھن.... شودر؟ اڪال اڪالن کان ماڻھوءَ کي شودر بڻايو اچي.
۽ ھن ايمريڪن اسڪالر ڇا پئي چيو؟
”جن کي موٽر ۾ ھلڻ گھرجي، سي ماني لاءِ موٿاج آھن ۽ جن کي مانيءَ لاءِ موٿاج ھئڻ گھرجي، سي مرسڊيز ۾ چرس، گانجا پيو، ستن سالن جي ڪا ٻارڙي ريپ ڪرڻ لاءِ ڪارون پيا ڊوڙائين. اوھان جي سوسائٽي تھ الائي ڪھڙي مخلوق جي سوسائٽي آھي. اسان وٽ بھ ريپ جا ڪيس ٿيندا آھن، پر جواڻ ڇورين سان.“
ويچارو، ھڪ ئي خبر سان ڪيئن چڪرائجي ويو ھو.
ڪ ساکيا،
الڇڻا،
آدم جو اولاد!.....
اسلام!......
پاڪ وطن، پاڪ ماڻھو!.....
ھون – ماڻھو ڪيڏا نھ ڪ ساکيا ٿي ويا آھن. ڇا ”ڪ ساکيا“ اکر ٺيڪ نھ آھي! ڪنھن جو بھ ڪنھن ۾ ويساھ نھ رھيو آھي. ڀلا ان کان مٿي ڌرتيءَ کي ٻيو ڪھڙو ڌوڏو ايندو جو ماڻھو ستن سالن جي ٻارڙي کي زوري کڻي، پنج ڏينھن بکن ۾ پاھ ڪريو، پيا کيس ريپ ڪن ۽ يتيم خاني اڳيان اڇلائين! ڀلا آئون ان ايمريڪن کي ڪوڙو ڪيئن ڪريان؟ سچي بھ ائين تھ جانارن پکين ۽ پسن ۾ بھ ناھي. گھنڊ نر پاڏي اڳيان بھ جڏھن ڪچڙي ٽيھاڻ ڪڏڪارون ڪندي آھي تھ ويجھو پوڻ بدران ٿوناري ڪڍندو اٿس تھ مري پوندين. ٽي – ويءَ واري علڻ فقر جيان:
(قران، ھن ملڪ ۾ تھ زپ کولي، پينٽ اڇلائي نانگو ٿي ھلجي)
اڙي بابا، قيامت اچي وئي. ھيڏڙيون تِر جيڏڙيون ڪيئن ڳچيءَ ۾ پئجيو وڃن. لخ لعنت آ ڪراچيءَ کي. مائٽن کي بھ شابس ھجي، نياڻيءَ ذات کي نھ ساڃھھ ڏين نھ مٿي تي گندي. بس ٽي – وي تي حج مبارڪ ٿيو، اصل ڌڻ ڪتاريو ڇڏين. قرآن ھيڏڙيون سوپارين جيڏيون بُبڙيون. توبھھ آھي موليٰ علي جي در تي، بابا گيسارا. اصل ٻئي ھٿ!...... بس بابل ماٺ ڀلي آھي.“
ھا – ماٺ ڀلي آھي.
ڀڳت جي ويران باغ ۾ وڃي، ڇو نھ ماٺ مٺيءَ سان سوچيان؟
ڀلا سوچڻ کان سواءِ دنيا ۾ ٻي ڪھڙي شيءِ ڀلي آھي جا مون کي پراپت ٿي سگھي ٿي، ڏوڪڙن کان سواءِ؟
(ھو درياھ جي اڀڪپري تان اٿي، ويران باغ ڏانھن وڃڻ ٿو لڳي)
”توبھن....“
ھي شھر آھي،
يا خدائي قھر آھي؟....
”الا – ڪڏھن ھي شھر ڪيڏو نھ وڻندو ھئم! ڪير چوندو ساڳيو شھر آھي!.....“
.ھان.... ڪير چوندو ساڳيو آھي آھي؟ اڌ کان مٿي ماڻھو تھ چرس ۽ گانجي چريا ڪري ڇڏيا آھن.
شھر، سپنن جو شھر، فتح مبارڪ جو شھر، ٿير جو شھر.
ٽيون کن:
”ھلا ٿي، لينڪيو ڏونگي کاتو ھي.“
”ڀاڳي زا....“
”ڏونگي کاراءِ نھ؟....“ (منٿ، ايلاز)
”کنگھھ ٿينديئي ڀڄي وڃ.“
”ٻوٿ ڀڄي وڃ.“
”آ....“ (وارن کي زورائتي ڇِڪ)
”ٿو ماني سوڏھي....“
کي کي کي ........ ھي ھي ھي
(سنگيت ئي سنگيت)
دل دھڪو....
ھانو تي ھٿ.
اندر جو ڪٺل ڪڪڙ ڦٿڪي پيو.