ڪروڌ ۽ ٻھ ماڻھو
آئون سوچيندو، واساما کائيندو، پبلشر وٽ پھچان ٿو. منھنجو پرابلم سؤ روپئي جو نوٽ آھي ۽ پبلشر کي پوليٽڪس تي ڪھاڻي گھرجي، جنھن ۾ نھ عشق ھجي نھ سيڪس. آئون اھڙي ڪھاڻي لکي ويندس، واھيات ئي سھي، لکي ويندس. پوليٽڪس تي، فرمائشي ڪھاڻي، سؤ روپئي نوٽ لاءِ. سؤ روپيو مون کي پيٽ لاءِ نھ، اھنسا پرابلم لاءِ گھرجي. ساري..... پيس پرابلم لاءِ ۽ پروفيشنل ڳالھھ ٻولھھ ڪرڻ کان پوءِ، صبح جو ٻارھين وڳي ڪھاڻي ڏئي، سؤ روپيو وٺي، دوستاڻي چانھھ واري ڪچھريءَ کان پوءِ اپي خان ٿي وڃڻ جي ڳالھھ ڪري، آئون گھر پھچان تھ ناني مئي پئي آھي. ٨٠-٩٠ سالن جي ناني. زندگي!...... موت!....... سؤ روپيو، ڪھاڻي، اھنسا پرابلم. موت ڪيڏي تھ ان نيچرل شيءِ آھي. ھاڻ تھ موت تي ڪنٽرول ڪرڻ گھرجي. آخر کربن جي تعداد ۾ جنريشن ٽو جنريشن، ماڻھو ڪيستائين مرندو رھندو؟ ڇا اھو تمام وڏو سوال نھ آھي: ڪنٽرول آن ڊيٿ؟ ان دي ورلڊ آف سائنس، ڪنٽرول آن ڊيٿ، از ناٽ اين امپاسيبل مشن. آئون ناني جي پٿر تي پنج منٽ ويھي ڪھاڻي لکڻ لاءِ ھليو وڃان ٿو ۽ پبلشر جي ڏنل سنڌ جي پراڻي نقشي کي ھڪ گھمرو غور سان ڏسي، ڏونگھي ڪشمش کائيندو، ننڍڙي پٽ عشقوءَ کي آر.سي.سي جاءِ مان وٺي، پنھنجي ننڍپڻ واري ساٺيڪو سال پراڻي ٽيڪاھينءَ جاءِ ۾ اچان ٿو، جنھن ۾ بجليءَ جو بلب ٻن چئن ڏينھن کان لڙڪايل آھي، چوريءَ جي بجلي. ايڏي ٿڌ ڪانھي، پر عشقوءَ جو نڪ بند ڏسي وونڻاٺين کي ميڙي دونھين دکايان ٿو.
عشقو ٽن سالن جو آھي. ڏاڍو تنگ ڪندو آھي. چوندو آھي گانو ٻڌاءِ، لو مي ٽينڊر، لو مي ٽرو. مون کي ھيکل پٽ آھي. آئون سندس ھر ضد پوري ڪندو آھيان. ھو ڳائي ڳائي نچي نچي چوندو آھي گانو ٻڌاءِ، لو مي ٽينڊر ۽ آئون بھ جھومي جھومي ڳائيندو آھيان. ڳائيندو آئون سٺو آھيان ۽ ان تي ناچ راڪ ۽ رول ھو سٺو ڪندو آھي. نيٺ بھ تھ ٽيليويزن جي دور جو ٻار آھي. منھنجي غربت جيڪڏھن کيس ڪا سئنيما اسڪوپ فلم نھ ڏيکاري سگھي آھي تھ ڇا ٿيو، ٽيليويزن تھ سڄي ڳوٺ ۾، گھر گھر ۾ آھن. مون کي سندس ناچ الوز پرسلي جيترو ئي وڻندو آھي ۽ ڳائڻ بھ.
نانيءَ جي موت سبب پنھنجي ٻالاپڻ جي گھروندي ۾ ٽيھارو سال کان پوءِ اچي کن لاءِ سن ۾ اچي وڃان ٿو. ساروڻا سانوڻ جي سنڌوءَ جيان ڊوڙندا ٿا اچن. تيرھن چوڏھن سالن تائين جي ٻالاپڻ جي ساري سانڀر جا ساروڻا.
مٿي، ڪاٺ جڙيل ڇت ڏانھن نھاريان ٿو. ڇت مون کي اوترو ئي سھڻي پئي لڳي، جڏھن مان ٽن چئن سالن جو ھئس، تڏھن ان ڇت جي ھڪ دارسي ۾ رنگين ڪچ موتين جو ٻن – ٻن پکن وارو ھوائي جھاز ٽنگيل ھو، مون لاءِ الا، ڪيڏو نھ سھڻو جھاز ھو! ضرور ڪنھن وڏي آرٽسٽ جو ٺاھيل ھوندو. اھو جھاز ھينئر ڇت ۾ لڳل ناھي تھ ڇا ٿيو، منھنجي ساروڻن ۾ تھ آھي. ڪي ڪي ساروڻا ساڀيان کان وڌيڪ سھڻا ۽ چٽا ھوندا آھن.
وري ھيٺ ڀت ۾ لڳل پيتين رکڻ جي سگھي پيتي تکتي کي ڏسان ٿو، جنھن تي اڄ بھ ٽي وڏيون پيتيون رکيل آھن، پر ساروڻن جون پيتيون ڪيڏيون نھ سھڻيون ھيون! ڪاٺ جون. چون ٿا، انھن مان ھڪ پيتي سدائين منھنجي لاءِ بادامن ۽ ٻي ڊراءِ فروٽ سان ڀريل ھوندي ھئي. مون کي بدامن جو سواد تھ ياد ڪينھين، باقي ننڍپڻ ۾ پنڊ پھڻ ٿيل بادام ياد اٿم، جيڪي ننڍپڻ ۾ فاسلز لڌا ھئم. ان ٻالاپڻ ويلا ۾ مون چرئي چرٻٽ ٻھراڙيءَ جي ٻار کي ڪيھي خبر تھ اھي فاسلز آھن، تمام قيمتي! بس مان تھ تماشي ڏسڻ لاءِ ماڻھن کي انھن پنڊ پھڻ جھڙن بادامن سان ذلبو ڏيئي مزو ماڻيندو ھئس. اھي ٻاويھارو کن بادام مون لاءِ ڏاڍا مزيدار ھئا. مان انھن کي ٽجوڙيءَ ۾ لڪائي رکندو ھئس. ان لاءِ تھ اھي پھڻ منھنجي زندگيءَ جي بھترين ڪليڪشن ھئي.
اھا ٽجوڙي تھ مون وٽ آھي، پر اھي بادام ڪينھن. ٻيون بھ الاھين شيون کٽل آھن. منھنجي ڍڳن جا ڪي جنسار رھجي ويا آھن. سوچجي تھ زندگيءَ ۾ ڪيڏي نھ ھڪجھڙائي آھي. ڪيڏي نھ سسٽميٽڪ آھي زندگي! اڳي بھ آئون ڪليڪٽر ھئس ۽ ھينئر بھ ڪليڪٽر آھيان. منھنجي پسند بھ ھوائي جھاز رانديڪو ھو ۽ منھنجي پٽ جي پسند بھ ھوائي جھاز رانديڪو. منھنجي گھر ۾ ھينئر بھ روسي ميراج جھاز جو رانديڪو نھ بلڪ ڊيڪوريشن پيس رکيل آھي، جنھن سان صبح ساڻ اٿي، منھنجو پٽ راند کيڏندو آھي ۽ وري پنھنجي جڳھھ تي رکي، گانو ڳائيندو آھي، آل دي اسٽارز، آل دي استارز.
پر ترسو، اوھان سمجھيا ھوندا تھ آئون ڪو وڏو امير ماڻھو آھيان، منھنجي گھر ۾ دنيا جو بھترين رانديڪو رکيل آھي. آئون مڃيان ٿو تھ اھو موجودھ دنيا جو سڀ کان بھترين رانديڪو آھي، پر مون اھو خريد نھ ڪيو آھي. ھڪ آرٽسٽ دوست مون کي پٽ لاءِ پنھنجي ٽين ايج جو ٺاھيل ماڊل سوکڙي ڪري ڏنو ھو. (پاڻ گھري ورتو ھيومانس)
آئون چوان ٿو ساروڻا بھ ڇا آھن، ماڻھوءَ کي ڪٿان جو ڪٿان وڃيو ڪڍن. ٻاھر نڪري سامھون ننڍي ڀاءُ جي ستر ھزارن ۾ ٺھرايل اڌوگابري وڏي جاءِ ۾ نھاريان ٿو. اڳي اتي منھنجي ڳئن، مينھن، ٻڪرين ۽ رڍن جا واڙا ھئا ۽ ھاڻ رڳو ھڪ ڪتو، ٻيو ان ڪتي جي گلرن جو ھڪ جوڙو آھي.
ساروڻا بھ ڪيڏا نھ سلوڻا آھن. جڏھن اچن، ماڻھو ذھن جي اننت پاتارن جي ٽوٻار ۾ ھليو وڃي. مون وٽ تھ ڀلوڙ ڍڳن جو جوڙو بھ ھو. ھڪ ڍڳو تھ موھن جي دڙي جي سيل واري وڏي ٿوري واري ڍڳي کان بھ سگھارو، وڏن سڱن وارو. ڍڳو ناھي تھ ڇا ٿيو، ان جي چھري جي جڙاو جو ڀرت ڀريل ساڄ تھ مون وٽ ٽجوڙيءَ ۾ موجود آھي. الوءِ، ڏسي ڪيڏي نھ اربيلي نرواڻ جيھي سانت ملندي آھي. ھر ڪا شيءِ پنھنجي اندر م ڪيڏي نھ ڪھاڻي آھي. ڇا منھنجي ڍڳن جي اڄ تي ڪھاڻي نٿي لکي سگھجي؟ ٽجوڙين ۾ تھ سون ۽ روپيو رکبو آھي، نھ ڍڳن جا پراڻا ساڄ. گھر آھي ڪين فرانس جي الري ميوزيئم جو ڪو ننڍڙو خانو.
ھون – ڪھاڻي ......، پاليٽڪس تي ڪھاڻي. نو رومانس، نو سيڪس، آرڊر از آرڊر......
ھان – ڇا آج مان ھن گھر ۾ اچي ڏاڍو رومانٽڪ ٿي ويو ھيس. چاھيم پئي تھ زال سان سيڪس انجواءِ ڪريان، پر ھوءَ ويچاري اٻوجھھ، ھن کي ڪھڙي خبر تھ وھانءَ ويل پھرين رات اسان ان گھر ۾ ھني مون ملھائي ھئي ۽ اڄ رات، چوويھن پنجويھن سالن کان پوءِ، ان ساڳئي گھر ۾، ان ساڳي ڇت ھيٺان ايڏي نويڪلائي!
جڏھن تھ سڀ ماڻھو پوڙھي نانيءَ جي مرتبي تي ويا ھجن. جيون ۾ چوويھن – پنجويھن سالن کان پوءِ ساڳي کٽ، ساڳيو جنڊيءَ جو ھندورو. بس ڪا شيءِ واڌارو آھي تھ اھو چئن سالن جو سڪيلڌو ننڊ ۾ الوٽ ۽ الوپ ٻار. ايڏو نويڪلائي ۽ تن چئن سالن جي پٽ جي ورکائون ڏيندڙ نرواڻڪ آسيس. منھنجي زال نانيءَ جا ڏک ۽ ڏنجھھ کنيو ويٺي آھي. چوانس پيو تھ گڏھ، ھن جا تھ پير بھ ھاٿي روڳيءَ جيان سڄي پيا ھئا. نھ ويڄ نھ طبيب. ھن کي تھ پاڻ نوي سالن کان پوءِ نرواڻ ملي آھي. اج دل ٿي چوي نانيءَ تي ڪھاڻي لکان، الا، اھا منھنجي لائيف جي بھترين ڪھاڻي ھوندي. چوي ٿي:
”ٻوٿ، ڪھاڻيون..... ھڏ تھ سڪائي ڇڏيا اٿئي پنھنجا، ڇڏ انھن کي، چريو تھ نھ ٿيو آھين.“ آئون ڳراٽي ٿو پايانس.
”مئا ڌيان ڪر، شرم ڪر، ھندن ۾ بھ ٽي – چار ڏينھن مئي جو ادب ڪندا ھوندا.“ ھوءَ ڪاوڙجي بِر ٿي نڪري ٿي وڃي.
”پوڙھي...... حرامزادي.....“ آئون گاريون ڏيندو رھجي ٿو وڃانس.
ڪھاڻي..... ھون ڪھاڻي، ناني تھ وڏي ڪھاڻي ھئي. پر نو سيڪس، نو لو، اونڪلي پوليٽڪس، پيور پوکيٽڪس. سوچيان ٿو پيور پوليٽڪس تي ڪھاڻي لکڻ ڪھڙي وڏي ڳالھھ آھي، پر اڄ جي رات تھ موت تي ڪھاڻي لکڻ جي آھي، جڏھن تھ سائنس جي دنيا ۾ ڪنٽرول آن ڊيٿ از نات امپاسيبل مشن تھ پوءِ مانھو مرن ڇو پيا؟ جڏھن تھ سائنس جي دنيا ۾ نيوٽران بم اچي ويو، پر ڏاٺ جي سور لاءِ اڃا تائين ڪابھ سٺي دوا نھ ٺھي سگھي آھي. اڃا تائين ڏندن تي ريسرچ جاري آھي. موت تي تھ ڪنٽرول جي ڳالھھ ئي پري ٿي. ان جا ڪنھن سبب سوچيا آھن، ان تي ڪنھن ريسرچ ڪئي آھي؟ ۽ اوھان جي چئو تھ موت تي قبضو ڪري سگھجي ٿو تھ ماڻھو اوھان تي کلندا. ريسرچ ھا، جاري آھي. شيم..... شيم...... شيم......
ٺيڪ آھي، آج ڪھاڻي نٿو لکان، ڏسان سڀاڻ منھنجو مٿو ڪيئن ٿو ڀڃي. ڇا مان پراڻي ليٿو مشين آھيان، جنھن کي جڏھن گھمائيندا وڃو ۽ ڪھاڻيون ڌڙا ڌڙ نڪرنديون اينديون..... ٺيڪ آھي، سڀاڻي چوندوسانس پيور پوليٽڪس معنيٰ پيور ڪوڙ. دس از ناٽ دي ٽائيم آف پاليٽڪس. اِٽس اوور، آل اوور. نائو اٽ از ٽائيف آف آرٽ، پيور آرٽ، نٿنگ ايلس. ٽوڊي دي يونيورس نيڊس ٽالسٽاءِ، ھرمن ھيس، پرل ايس بڪ، ٽئگور، شاھ، سچل، ھٽلگر، گوبل، چرچل، ڊيگال، اسٽالن، خروشچيف، ڪينڊي. دي آر ان وانٽيڊ پيپلز نائو. نو پاليٽڪس، نو ويپنس، نو مور آرگيومينٽس، جنٽلمين!
ھون – ٺيڪ آھي، ائين چئي ٺيڪ ڪري ڇڏيندوسانس. سؤ روپيو جيڪي مون کي ڏيندو، ان جي مون کي بھ خبر آھي. باقي سنڌ جو نقشو مون کي گھر ۾ چوريءَ جو ئي سھي، رکڻ جو حق ناھي ڇا؟ آئون ساڳي ڪھاڻي ڇو نھ لکان؟ ۽ آئون پنھنجي مرضيءَ جي ڪھاڻي لکي، لت کوڙي سمھي رھان ٿو.