شخصيتون ۽ خاڪا

سيوهڻ جون ادبي شخصيتون (تحقيق)

هي ڪتاب “سيوهڻ جون ادبي شخصيتون” شاعر ۽ ليکڪ مير حاجن مير جو تحقيقي پورهيو آهي.
هي ڪتاب سچائي اشاعت گهر دڙو پاران 2014ع ۾ ساحل پرنٽرس وٽان ڇپايو ويو. لک ٿورا سائين يوسف سنڌيءَ جا جنهن هن ڪتاب جي سافٽ ڪاپي ڏني ۽ مهربانيون مير حاجن مير جون جنهن ڪتاب سنڌ سلامت تي پيش ڪرڻ جي اجازت ڏني.
Title Cover of book سيوهڻ جون ادبي شخصيتون (تحقيق)

ديوان ننديرام مير چنداڻي ميراڻي سيوهاڻي (ولادت 8001ع کان پوءِ)

ديوان نندي رام مير چنداڻي سيوهاڻي جي ڄمڻ جي تاريخ نه ملي سگهي آهي. سنڌي نثر جي تاريخ ۾ سنڌ جي نامياري ٻولي جي ماهر ڊاڪٽر غلام علي الانا لکيو آهي ته ديوان ننديرام مير چنداڻي سيوهاڻي سيوهڻ جي عالمن مان هو. سندس ولادت اوڻيهن صدي جي شروعات ۾ ٿي هئي. ننديرام پهريون سنڌي عالم هو جنهن جو سرڪاري ٻاراڻو ڪتاب “باب نامو” 1853ع ۾ ڇپيو. ٻيون ڪتاب تاريخ سنڌ 1854ع تاريخ معصومي جو ترجمو آهي. تنهن دور جي حڪومت ان تي کيس انعام ڏنو هو. ايسپ جون آکاڻيون 1854ع تي ننديرام ۽ ايلس انگريز مان ترجمون ڪري ڇپايو. چٽ جي پاڙ 1854ع ننديرام ۽ ڪا ننداس ڊرائينگ جي سکيا بابت گڏجي لکيو. ليکي جي پيڙهه 1855ع ۾ ننديرام مير چنداڻي سيوهاڻي انگي حساب جي بابت لکيو. ڌرتي نروار. 1 ڌرتي نروار، 2 1855ع ۾ ننديرام ۽ ڪاننداس پئماشي حساب جي نالي سان لکيو. سيکائتو نروار 1856ع ديوان ننديرام سنڌي سيکارڻ جو ڪتاب لکيو. ليکي جو ڪتاب (1) ليکي جو ڪتاب، (2) 1856ع ديوان ننديرام سيوهاڻي ۽ ڪاننداس انگي حسابن جون سمجهاڻيون جي حوالي سان لکيو. جج و مقابله 1856ع ننديرام ۽ وشنو ناٿ آلجبرا جي بابت لکيو. سنساري نروار 1861ع ديوان نندي رام مطالع فطرت بابت لکيو. جغرافيه جديد-(1)، جغرافيه جديد-(2)، 1861ع ديوان ننديرام ۽ مهاديو دنيا جي جاگرافي تي لکيو. سنڌي ٻولي جو پهريون درسي ٻاراڻو ڪتاب ديوان ننديرام مير چنداڻي سيوهاڻي جو آهي، جيڪو سرڪاري اسڪولن لاءِ ٻاراڻي ڪتاب طور ڇپيو. باب نامون انگريز جي اوائلي دور ۾ عربي سنڌي صورتختي لکڻ، پڙهڻ ۽ سکيارڻ جي شروعات “باب نامي” يعني ٻاراڻي ڪتاب سان ٿي.
لکڻي جو نمونو هيٺ ڏجي ٿو:

آکاڻي چنڊ ۽ ماڻس جي

هڪڙي چنڊ، سندس ماءُ کي چيو ته منهنجي لاءِ ڪو اهڙو ڪوٽ ٺاهي ڏي جو ٺهڪي اچيم، “ماڻس جواب ڏنو” ابا! تولاءِ ٺهڪڻ جهڙو ڪوٽ ڀلا ڪهڙي طرح ٺاهي سگهبو، جو تون ڪڏهن ننڍو ته ڪڏهن وڏو، ڪنهن ڏينهن بلڪل وڏو، ته ڪنهن ڏينهن صفا چٽ!
نصيحت: جيڪو ماڻهو پنهنجيءَ طبيعت ۾ يڪسان نه آهي ۽ ڪڏهن تمام نرم، ڪڏهن تمام گرم، ڪڏهن بلڪل ڪنجوس، ڪڏهن نهايت سخي، ڪڏهن بلڪل محنتي، ڪڏهن بنهه سست، ڪڏهن انجام پاڙيندڙ، ڪڏهن ڪپت ڪندڙ، ته اهڙي شخص لاءِ ڪڏهين به ڪاهڪڙي لاءِ قائم ڪري، مٿس ڀروسو ڪري ڪونه سگهبو. ان ڪري، انسان کي گهرجي ته پنهنجي طبعيت کي سدائين هڪ رنگ ۾ رکي، ته ان ۾ سندس ئي فاندو آهي.
(ڪتاب ايسپ جو آکاڻيون مان کنيل ٽڪرو)