شخصيتون ۽ خاڪا

سيوهڻ جون ادبي شخصيتون (تحقيق)

هي ڪتاب “سيوهڻ جون ادبي شخصيتون” شاعر ۽ ليکڪ مير حاجن مير جو تحقيقي پورهيو آهي.
هي ڪتاب سچائي اشاعت گهر دڙو پاران 2014ع ۾ ساحل پرنٽرس وٽان ڇپايو ويو. لک ٿورا سائين يوسف سنڌيءَ جا جنهن هن ڪتاب جي سافٽ ڪاپي ڏني ۽ مهربانيون مير حاجن مير جون جنهن ڪتاب سنڌ سلامت تي پيش ڪرڻ جي اجازت ڏني.
Title Cover of book سيوهڻ جون ادبي شخصيتون (تحقيق)

رمضان ڪنڀر (وفات 1999-98ع)

رمضان ڪنڀر ڳوٺ ڳنڀير يا آمڙن جو (هي ٻئي ڳوٺ هڪ ٻئي ڀرسان سيد مراد علي واهڙ جي ڀرسان آهن) رهواسي هو. رمضان ڪنڀر کي ڊاڪٽر دائود پوٽي صاحب سنڌي ادب ۾ متعارف ڪرايو. سندس ڪيتروئي ڪلام ملي ٿو جيڪو ڪافين، مولودن، نعتن، وحدانيت ۽ معجزن تي مشتعمل آهي. رمضان ڪنڀر ڪنڀار ڪو ڪم ڪندو هو. سندس ڳوٺ جي ڀرسان “ٽپٽن” جو مدرسو هو جتي ڪيترائي عالم ۽ فاضل، زاهد، عابد هئا. جن مان ميان عبدالرئوف ميان محمد يوسف ۽ ميان غلام محمد ۽ ميان محمد جا نالا قابل ذڪر آهن، ڊاڪٽر دائود پوٽو صاحب رمضان ڪنڀر جي ڪلام جي رس رچاءَ ۽ ميٺاج جو ذڪر ڪندو رهيو. سندس شاعري ۾ روانگي ۽ لفظن جو خوبصورت استعمال ملي ٿو. علامه دائود پوٽي جي روايت آهي ته “هڪ ڏينهن رمضان ٻنيءَ تي پاڻي ورائيندي، ٿڪجي ڪوڏر ڪنڌ هيٺان رکي سمهي پيو، ننڊ ۾ کيس اوچتو سڏ ٿيو ته “رمضان اٿي ڪجهه چئو” هو ڇرڪ ڀري اٿيو پر نظر ڪجهه نه آيس. هيڏي هوڏي ڏسي وري سمهي پيو، اک مس لڳس ته وري سڏ ٿيس، پر وري اڳ وانگي ڪجهه به نه ڏسي سمهي پيو. هن دفعي خواب ۾ هڪ نوراني شخص ڏٺائين، جنهن کيس ٿڏو هڻي چيو “اٿي ڪجهه چئو” اهي لفظ ٻڌي بيقرار ٿي اٿيو سندس قلب کلي پيو ۽ هڪ ڪافي سندس دل تي تري آئي. رمضان ڪنڀر جي وفات 1999-98ع ڌاري ٿي. سندس شاعري جو نمونو هيٺ ڏجي ٿو:
(1)
ڪيچ وڃڻ جو پهه ڪيو ڪيچين،
پيڙم ساجن جو نه سماءُ،
هي هينئڙو ويراڳ ورهه لئه،
ڏک ڏاڍو برهه بيراڳ برهه لئه،
راتيان ڏينهن روڄ رنجاءُ.
آهي نه سرتيون درد اوهان کي،
مهڻن سان ٿيون ماريون مون کي،
سورن ڪونه چکايو ساءُ.
وقت وڃڻ جي رات به جهڻڪيو،
جاڳيس تان ڪنواٽ ڪڻڪيو،
پيرم ڪونه ڪنين پڙلاءُ.
چوي “رمضان” چليا چت چوري،
ڪنديس ڪوڪون ڏونگر ڏوري،
گهريس گهوري ڪيچ گداءُ.
*

(2)
بي حد حمد حڪيم کي جو آگو عظيما،
غالب، رب، غفور رحيم، آهي رازق رحيما.
پنهنجي قدرت پاڻ ڄاڻي ڪامل ڪمالا،
ڏاتر ڏيهه خلقيا سڀ جملي جهانا،
پيدا پاڻيءَ مان ڪيا موليٰ مخلوقا،
ڪي اٺئي پهر الله جي ڪن وحدت وروها،
ڪي تابع تعريفن ۾ ڪي ڦريا فرمانا،
ڪي عابد عالم اوليا ڪي اُچا افسانا.
ڪي ظالم زور ظلم ۾ ڪي فائق فقيرا،
ڪي دنيا ۾ مغرور ٿيا ڪي لاغر لئيما،
ڪي نقل وڏي سان آدمي ڪي موڳا ملولا،
ڪي گونگا ٻوڙا گرفتي ڪي چريا چلولا،
اهڙا سير الله جا آهن سهين سبيلا،
موليٰ محمد موڪليو سچو سردارا،
جو توفيق تڪيو ضامن ضعيفا،
پير پيغمبر اوليا ملڪ مشتاقا،
ڪيا محبت مرسل ڄام جي مڙيئي مستانا،
ڳالهيون ڳڻ پرين جا آکاڻيون عجيبا،
حيرت جهڙا هوت جا مٺا مذڪورا،
ڪتاب ڪنيزالغرائب ۾ ٿا لکن ڳالهه اها،
ته خاصو دوست خدا جو آهه مرسل مقبولا،
هڪڙي ڏينهن حبيب جي ڪيائون دانهن دعوتا،
هزارين حلوا ٿا چيدا چرانا،
مرغن اچي ميڙ ڪيا چوڻي چڳڻ لا،
مڙئي ماڻهو آئيا عرب اصحابا،
کائي ميڙ خوش ٿيا خاص کاڄ منجهان،
ڪانگي ڪهين ڪل وتي وڏ ٿين واتا،
تنهن ڀريو ڀرپر ڪئي چتائي چنهنجا،
تڏهن ڪامل ڦري ڪانگ ڏانهن ڪيو دانهن ڌيانا،
پڇيو پيغمبر پکيءَ کان خاصي خير وريٰ،
لڪائي لڪما خاني جا ڪڄاڙي لئي ڪانگا،
تڏهن مرغ چيو محبوبه کي اي مرسل مجتبيٰ،
سڻ سٻاجها سپرين منهنجو عرض احوالا،
ته پکي پير مرد آهه هڪ ڪانگو ڪم قوتا،
سير ڪندي سنسار ۾ گذريس ڏينهن گهڻا،
مٿس ناهي موت جي ڪا رضا رحمانا،
جڏو جيئڻ تنهنجو آهي عاجر عليلا،
تر نه ترسي طعام ري ڪري ويچار واڪا،
ڪري آهه اناج لئه جنبي جوش منجهان،
مٿانهن ڪو ٻيلي رهبر ۾ راها،
اوڏو ڪونه عزيز ٿئي هلي همراها،
ٻيا پکي وڃن پهري ڪن طرحين تماشا،
آئون هيڻو تنهنجي هور ۾ هاتڪ حيرانا،
آئون وڃان تنهن لئه شهر ۾ ورنهه وسيلا،
هنر حرفتون جان ڪيان هزارين حيلا،
لڪان ۽ لوڇان گهڻو ڪريان وس وڏا،
آڻيا ڀور اناج جا کسيو ٻارن کان،
ڏيان داغ ظهير کي طعام طلفن جا،
پوءِ وجهان تنهنجي وات ۾ ڦڙا آب سندا،
تڏهن کيانتي دل خوشحالي ٿئي مگر محفوظا،
لنوين ۽ لاتيون ڪري پکي پروازا،
سيد سڻ سردار تون منهنجي حڪايت هرڪا،
تڏهن عجب ٿيو اصحابن کي سڻي ايڏي عبرتا،
پوءِ پيغمبر پکيءَ کي چيو موٽي محبوبا،
سڻ حضرت منهنجي حال جي گويا گفتارا،
ساگ پئي ڪنهن سير تي ويس پر ڏيها،
پر وس ٿيس پرديس ۾ قسمت قيد الماءِ،
شهر شهر ولايت شام ۾ هئي حسن حيرت سا،
پرس تنهن ۾ پاتشاهه هو عادل اميرا،
وڻ ڪنڊو هو ويجهڙو تنهن شهر کي ٻهرا،
وڃي ويٺس تنهن وڻ تي ياحضرت حبيبا،
اتي ٿيس اٻاڻڪو مير محمد شاهه،
وارث ولوڙن جا مٺو محبوبا،
ڪامل ٿيو وطن جي طلب گهڻي تنها،
ڪامل ٿيو قوت جي طالب تنهن وقتا.