مغرب جو رٽائرڊ ماڻھو
ڪيناڊا ۾ نوڪري ڪرڻ جا بنيادي اصول ۽ قائدا هڪ جهڙا آھن. واپار، وهنوار ۽ تجارت ڪرڻ جي معاملي به هر هڪ فرد کي حقوق ۽ مواقع تقريبن هڪ جهڙا حاصل آھن مگر پير جنهن جا جيترا پختا آھن اهو اوترو ميدان ۾ اڳتي وڌي سگهي ٿو. عادي بنيادي فرسٽ نيشن ماڻھون جيڪي قبل از مسيح کان ڏھ پندرهن هزار سال اڳ کان ڌرتي ڄاوا سڏجن ٿا تن کي هڪ جاءِ تي رکي چئي سگهجو ٿو ته فرينچ ۽ برطانوي انگريزن ڪيناڊا کي ڪيناڊا بنايو آھي. سياسي، سماجي ۽ معاشي طور وڏي محنت. ڇڪتاڻ ۽ جاکوڙ کان پوءِ هنن هن سرزمين تي پنهنجو راڄ قائم ڪيو آھي، تنهنڪري سياسي. سماجي ۽ معاشي لحاظ کان اهي ڪيناڊا جو پايو وجهندڙ وڌيڪ طاقتور آھن ۽ سياسي سماجي جوڙجڪ تي به انهن جي گرفت مضبوط نظر اچي ٿي. تنهن ڪري هتان جي سماج ۾ انهن راڄ قائم ڪندڙن ۽ بعد ۾ شامل ٿيندڙ نسلن جي وچ ۾ سماجي ۽ فڪري طور ڪي واضح ليڪا نٿا ڏيکارجن. سماجي روين ۽ فڪر و نظر سان گڏ اٿڻ ويهڻ ۽ ڏيک ويک توڻي ڪم ڪار ۾ سڀني جو انداز هڪ جهڙو ڏيکارجي ٿو. جنهن جي کيسي ۾ ناڻي جو جيترو وزن آھي ان جي منهن تي اوتريون مرڪون آھن ۽ اهو پنهنجي زندگي کي جنهن ليول تي کڻي وڃي بيهاري اوترو بيهاري سگهي ٿو.
سياسي جوڙجڪ جي منظر ۾ ڏسجي ٿو ته سڀ کي ووٽ ڏيڻ ۽ حاصل ڪرڻ جو حق برابر آھي. پارليامينٽ مرڪزي هجي يا صوبائي ٻنهي ۾ هر ڪينيڊين شھري حصو وٺي ملڪي سياسي ڪاروبار ۾ پنهنجو پارٽ ادا ڪري سگهي ٿو. مسٽر محمد حسين اڳين ٽينيوئر ۾ وزير خارجا هو هن ڀيري ڪامياب ٿي ڪنهن ٻي وزارت کي هلائي ٿو.
هتي سک برادري جا ليڊر به ملڪي پارتي جا سربراه آھن .جيتري قدر انساني ۽ شهري حقن جي هڪ جهڙائي جو سوال آھي ان ۾ سڀ ڪينيڊين هڪ جهڙا حق رکن ٿا. رٽائرڊ ماڻھو به هر طرح جي حقن ۾ برابر آھن ۽ پنهنجي زندگي پنهنجي خواھشن مطابق گذارين ٿا. جيئن سڀ ملازم گذارين ٿا. سينيئر شھري هجڻ ڪري انهن کي اڃا وڌيڪ سهولتون ميسر آھن.
ڪيناڊا ۾ هتي جي آب هوا سٺي هجڻ ڪري. گدلاڻ جي ڪنٽرول هجڻ ڪري ۽ ملڪ ۾ ڪوالٽي ڪنٽرول جي سخت ترين ضابطن جي ڪري ماڻھن جي صحت سٺي رهي ٿي. سرڪار نامدار طرفان صحت جون سموريون سهولتون برابر مفت ملڻ ڪري سڀ ماڻھو پريشانين کان پري قرار ۾ آھن، فڪرات کان آجو هجڻ ڪري اهي گهڻي عمر جي حصي تائين صحتمند ۽ سگهارا ڏيکارجن ٿا. ماڻھو جي سراسري عمر به اسي پنجاسي سال آھي. ماڻھون ان عمر ۾ به ڪلب لائف ۾ وقت جو سڦل نموني گذارو ڪندي پنهنجي شوق ورايون رانديون ڪن ٿا. ڪيناڊا ۾ ماڻھو رٽائرمينٽ کان پوءِ شاھاڻي زندگي گذاريندي شوق به شاھاڻا رکن ٿا .ڇاڪاڻ ته هڻ ٻڌي ايي. جي ڪار ڪندي. نون جذبن سان نئين سر ۽ نئين رخ سان زندگي کي ڏسن ٿا تنهن کي گذارڻ لاءِ ڪيترا ماڻھو مختلف اسپورٽس ڪلبن جي ممبرشپ وٺي يورپي اسٽائل ۾ باقي عمر جا مزا وٺن ٿا.
رٽائرمينٽ کان پوءِ ھتان جا ماڻھون چوندا آھن ته پارٽي ته هاڻي شروع ٿي آھي.تنهن ڪري زندگي خوشگوا نموني گذارڻ لاءِ ماڻهو ڪراڙپ ۾ به سير سفر ۽ سياحت ڪن ٿا. يورپي نسل جي ماڻھن جو سياحت ۽ ايڪسپلورنگ ڪرڻ واري عادت وڪٽورين دور کان به اڳ جي رهي آھي. يورپي نسل جي ماڻھن مان ڪولمبس اهڙي قسم جي شوق ۾ ته امريڪا ڳولهي يورپ جي حوالي ڪئي ۽ مسٽر جي. ڪارٽيئي ڪيناڊا جي ساحلن تي پنهنجا بحري جهاز اچي بيهاريا هئا. ۽ نتيجي ۾ هتي برطانوي ۽ فرينچ ماڻھن جو راڄ قائم ٿيو. هنن پهنجا شوق پورا ڪندي دنيا کي نون کنڊن کان متعارف ڪرايو. سياحت ۽ سير تفريح کان علاوع جيڪي شوق هتان جي رٽائر طبقي جا ماڻھون ڪن ٿا. انهن ۾ اسپورٽ جي ميدان ۾ هو گهڻيون سرگرميون ڏيکارين ٿا. هتان جا ماڻھو سمنڊن. دريائن ۽ ڪيناڊا جي جاگرافي تي پکڙيل وسيع ۽ لامحدو پاڻين سان ڀريل ڍنڍن ۾ جهاز راني ۽ بوٽنگ ڪن ٿا. جتوڻيڪ بحري جهازن. ڪروزن ۽ ذاتي ننڍين ۽ وڏين ٻيڙن تي سير سفر وارو شوق هڪ مهانگو شوق آھي پر چوندا آھن ته شوق جو ڪو ملھ ڪونهي تنهنڪري هتي رٽائرنگ لائف جي زماني ۾ ان پاسي گهڻا شوقين وڃن ٿا.
بوٽنگ کي هتي اسپورٽس جو درجو حاصل آھي . چئن سالن جي تجربي دوران مون ڏٺو آھي ته هتي جي ماڻھن جي گهرن اڳيان ننڍيون وڏيون لانچ ڪارون. ياٽس. ۽ تيز رفتار موٽر بوٽس بيٺا هوندا آھن. جيئن اسان جي ملڪن ۾ گهرن اڳيان گاڏيون بيٺل نظر اينديون آھن. انهن بوٽس جي نقل ۽ حرڪت لاء ماڻھون. S U وهيڪل خريد ڪندا آھن جيئن گهر کان پاڻين تائين پنهنجيون ٻيڙيون نيئي سگهجن. ڪجھ ماڻھون اتي وڃي ڪيمپنگ ڪندي ڏينهن جا ڏينهن تفريح ڪندا آھن . ڪيئمپنگ لاءِ وڏا خرچ ڪري هو C.V ڪئمپنگ وهيڪل خريد ڪندا آھن. سي. وي ۾ رات. ٽڪڻ ڪرڻ ۽ ڪئپنگ ڪرڻ جو سمورو سامان ان گاڏي ۾ کڻي وڃي سگهجي ٿو. ان گاڏي ۾ جوڙي يا فيملي جي سمهڻ ڪرڻ جي لاءِ هنڌ بسترا ۽ کاڌي پيتي جو سمورو سامان موجود هوندو آھي.
ڪينيڊين ڪلچر ۾ ڪيترا اهڙا به شوقين آھن جيڪي رٽائر لائف جو گهڻو وقت گهرن کان ٻاهر هنڌ هنڌ ۽ شھر شھر جو سير ڪري پنهنجي دل جي تسڪين خاطر سمر سيزن گذاريندا آھن. اهي ماڻھون هوٽلن تي پنهنجو وقت گذاريندا ناهن مگر قدرتي ۽ فطرتي ماحول وارين جاين تي گوشه نشين ٿي پر سڪون زندگيءَ جي لمحات کان لطف اندوز ٿيندا آھن. اهڙي مقصد کي حاصل ڪرڻ لاءِ هو H.M.V ڌاريندا آھن. هوم. موٽر. گاڏيون وڏيون ڪشاديون هونديون آھن. انهن موٽر هومس جي اندروني اڏاوت به هڪ ننڍي گهر جهڙي هوندي آھي. هڪ گهر جي ضرورت جو سمورو سامان. بنيادي طبي سهولتن. تفريح لحاظ کان راندين ۽ ٽيلي فلم ڏسڻ جون سهولتون ميسر هونديون آھن. عام اسپورٽس ڪلبن جهڙوڪ گالف. آئيس هاڪي. بيس بال وغيره لاءِ ڪلب ڪلچر جوائن ڪندڙ جهونا وري ننڍين C..R.V ڪيريئر گاڏيون رکندا آھن جن ۾ اسپورٽس ڪٽ کي کڻي راندين جي ميدان تائين ويندا آھن.
ڪينيڊين رٽائرڊ ماڻھن کان سواءِ ٻيا عمر رسيده ۽ جهونا ماڻھو به پنهنجي عمر عزيز جو فالتو وقت اهڙين سرگرمين ۾ صرف ڪندا آھن. وڏي خوشي جي ڳالھ آھي ته ھو پنهنجي محنت جو ڪمايل سرمايو پنهنجي صحت جي ڀلائي ۽ ڪارآمد سرگرمين ۾ خرچ ڪندا آھن ۽ پنهنجي نجي توڙي خانداني زندگي کي مثبت طرقي سان گذاريندا آھن. هتي ويچار ڪرڻ جي هڪڙي ڳالھ هي آھي ته ھي سماج گهڻ اولاد پيدا ڪندڙ ڪلچر جو حامي ناهي. تنهن ڪري ٿوري اولاد وارن جوڙن کي زماني ۾ ذميواريون ۽ بار به گهٽ کڻڻا پون ٿا. ٻيو رشتن جو گنجان معاملا ۽ گنڀير مسئلا به هن سماج ۽ ڪلچر ۾ ڪونهن. اڌ تي سماج ۾ بواءِ فرينڊ ڪلچر جي ڇڙواڳ ڳانڍاپن ڪري زندگي بيپرواهي وارن روين هيٺ لڙھڪندي رهي ٿي. تنهنڪري سماجي طور رشتن ۾ اها مضبوطي نٿي اچي جيڪا باقاعدي قانون. ڪليسا مسجد. سائنيگاگ يا مٺ ۽ مندر جي ڇانوري ۾ ٿئي ٿي. اهڙن سماجي لاڳاپن ۾ رڳو ٻڌ ڇوڙ وارو رشتو رهي ٿو. نپٽ آزادي ڪري هڪ کان گهڻن لاڳاپن ۾ اچڻ ڪري هڪ هنڌ تي اچي ڌريون ڊپريشن جو شڪار ٿين ٿيون. پوءِ سک جي زندگي جا سڀئي موقعا هوندي به ماڻھو جي زندگي جنجال ٿيو پوي. اھڙن حالتن ۾ هتي جي اهڙي ڪلچر ۽ روين سان ٻڌل ماڻھون زندگي جا مزا ماڻي نٿا سگهن .
اسانجي جي ديسي سماج توڻي ڪلچر ۾ رشتا ناتا مذھبي پابندين ۽ اصولن جي بنياد تي ٻڌجن ٿا . اسان جا لاڳاپا مضبوط آھن مگر ڏکڻ ايشيائي ملڪن ۾ غربت ۽ گهڻي اولاد وارو ڪلچر پڻ هڪ جنجالي ڪلچر جو روپ ٿو ڌاري. جنهن ۾ عيش و آرام ۽ مزي ڪرڻ جا سڀ موقعا مفقود ٿيو وڃن. سماج ۾ سک نصيب ٿئي ٿو مگر ٿورن ماڻھن کي. سير تفريح جا موقعا به سماج جي سرندي واري کي نصيب ٿين ٿا. تنهن ڪري هتي جي ملڪن جي سماجي اسٽرڪچر ۾ ۽ ڏکڻ ايشيائي ملڪن جي سماجي جوڙجڪ وارن ملڪن جو پاڻ ۾ جيئن ڪو رشتو ناتو ڪونهي تيئين ڪو ميل مقابلو يا موازنو به ڪونهي.
اسان جي ڏکڻ ايشيا جي ملڪن جا پنهنجا ريتي رواج آھن. سنڌ هند جي پنهنجي هڪ جداگانا رنگ ۽ روپ واري تهذيب ۽ ثقافت آھي .غم خوشي جو تعلق هروڀرو پيسي ڏوڪڙ يا اميري سان ناهي پنهنجي وت آھر پنهنجي پيسي پنجڙ مطابق ۽ پنهنجي روين ۽ رواجن هيٺ مزا ماڻي سگهئون ٿا. بس هن معاملي ۾ اسانکي اهو ڌيان ۾ رکڻ کپي ته غم ۽ خوشن جي ملهائڻ يا عيش ۽ آرام جي مدي تي اسانجو ڪنهن سان مقابلو بنھ ڪونهي.
پنهنجي ڳوٺ وڻن ۾ رهي پنهنجي ثقافت پنهنجي رواج هيٺ ۽ پنھنجي کيسي آھر اڳي به صدين کان موج مزا ڪندا آيا آھيون. بلڪه سنڌ هند جو ڪلچر پنهنجي خوشي جي ڏڻن ۽ موقعن جي ملهائڻ جي ڪري گهڻو سگهارو رهيو آھي. عيدون. موسمن مطابق ملهائڻ وارا ڏينهن. فصلن پوکڻ. پچن ۽ لهڻ وارا ڏينهن. اسان وڏي خوشي ۽ ڌوم ڌام سان صدين کان ملهائيندا پيا آچئون. هوليون . دسهڙا ۽ شو راتريون اسان جي هند سنڌ جا امير غريب جاتين وارا هندو ماڻھو وڏين خوشيڻ سان پيا ملهائين ٿا.
سنڌ ۾ ته پيرن فقيرن جي درگاهن تي ميلا لڳن ٿا. جن تي هر ڪو وڃي موج ڪري ٿو. هاڻي ته اتي ٽي ٽي ڏينهن گڏجاڻيون . ڪانفرنسون سميلن پيا ٿا ملهائجن. جنهن ۾ غريب غربو چار ڏوڪڙ کيسي ۾ وجهي اولاد سوڌو وڃي شرڪت ڪري هڪ نه ٻه نه پر ٽي ٽي ڏينهن خوشيون ملهائي گهر موٽي ٿو. سنڌ جي ثقافتي ماحول ۾ ته مزائي مزا ۽ سرهائيون ئي سرهائيون آھن. گذريل صدي ۾ اسان غربت جي حالتن مان گذرندي به اهڙا شادمانه ڪياسي جو وسريو نٿا وسرن.
لاڙڪاڻي ۽ سکر ۾ رهندي پنج گلي. لب مهراڻ ۽ ساڌ ٻيلي وڃي روهڙي جي پل جا دلنشين نظارا ڪرڻ ڀلا وسارڻ جهڙا آھن. لاڙڪاڻي ۾ رهندي گهاڙ پل جي مٿان ڇيرون پائڻ . گهاڙ جي ڪپن تي جيڏن سان وڃي پڪنڪون ملهائڻ رائيس ڪئنال ۽ پنج پلي جي پاسن ۾ وڻراءَ هيٺان مٽن ۾ برف سان ٿڌا ڪيل انب. ڏوڪا ۽ گدرا هنداڻا کائڻ سان گڏ سنڌي پلاءَ ۽ قيمي ڀريل افراٽن جا اهڙا مزا ڀلا ٻئي ڪنهن هنڌ ملي سگهن ٿا ڇا. انسان کي پنهنجي ڳوٺ وڻن ۽ ماحول ۾ جيڪو لطف ۽ راحت ملي ٿي ان جو ڪو نظير ٿي نٿو سگهي. اسانجي غريب وڏن جن جا کيسا به خالي هوندا هئا انهن اسان کي اهي وٽون ۽ مزا ڪرايا آھن جن کي ڪنهن پل وساري نٿو سگهجي.
گذريل صدي جي پهرين ڏهاڪن ۾ سنڌ جي ڪلچر ۾ رهندي جيڪو سڪون. جيڪي راحتون ۽ جيڪي موج مستيون اسان جي وڏن. وڏن ڪٽنبن هوندي ڪيون انهن جو ذڪر منهنجو والد مونکي جنهن منظر ڪشي ۾ ٻڌايو. تنهن جي هتي هڪ جهلڪ پيش نظر ڪريان ٿو. عاقل خالد ڳوٺ سنڌوءَ جي ڪپ تي آھي ان زماني دريا بادشاه ڇڙيو وهندو هو. ”ان جي بي انت بيڪران بحر جي پاڻي تي ڀاڄيون. هنداڻا .گدرا ٻيو ميوو ايترو پيدا ٿيندو هو جو باغائن ۽ واڙين جي مالڪن وٽ ڪو ڳوٺاڻو وٺڻ ويندو هو ته کانئس پيسا ڪونه پڇندا هئا. بابا ٻڌايو هو ته. ”سانوڻ ۾ رات جي پهر ۾ چنڊ جي ٿڌي روشني ۾ چار جوان گڏ ٿي دريا جي سير تي نڪري پوندا هئاسي.
پهريون ڏير جا ٻوٽا پٽي انجي ٻيڙي تيار ڪندا هئاسي. واڙين مان ورتل گدرا ان جي مٿان رکي دريا ۾ نڪري پوندا هئاسي. جڏهن گدرا پاڻي ۾ پسي ٿڌا ٿيندا هئا تڏهن وڍي کائيندا هئاسي ۽ ميلن جا ميل دريا سان گڏ وهندي جيڪو لطف ۽ راحتون ورتيون سي وسرڻ جهڙيون ناھن“ اهي سڀ خوشيون موج مزا. لطف ۽ راحتون مفت ۾ هيون جن جي مون هڪ جهلڪ پيش ڪئي.
**