قومن جا سماجي رويا
اڪثر ماڻھن جي سماجي روين جون منفي ڪهاڻيون ۽ قصا سوشل ۽ پرنٽ ميڊيا جي زينت بڻجندا رهندا آھن. ڪجهه پنهجي اکين جا ڏٺل منظر آھن ۽ ڪي وري پنهنجي ويجهن حلقن ۾ زير بحث آيل ڳالهيون آھن جن کي هتي موضوع بڻائڻ مقصود آھي. ڪجه ڏينهن ٿيا جو هڪ دوست ميڊيا تي بينڪن جي هن روين تي افسوس جو اظھار ڪيو ته بينڪ ۾ پئسن ڏيڻ ۽ وٺڻ وارن ڪائونٽر تي ۽ رائيٽنگ ڊيسڪ تي لکڻ لاءِ رکيل بال پين کي به پلاسٽڪ جي خوبصورت زنجيرن ۾ ٻڌي رکيو پيو وڃي ٿو. هڪ لحاظ کان اهو اسان پڙھيل لکيل ماڻھن جي شعور مٿان هڪ ڪاپاري وار آھي. اهڙي قسم جي سوال جو جواب ڏيڻ هڪ اهنجو ڪم آھي. ڪوئي به شعور وند انسان قلم کي پابند سلاسل رکڻ جو جواب ڏئي نٿو سگهي. ڇاڪاڻ ته ان سوال جي پٺيان قوم جي هڪ منفي سماجي رويي جو عمل دخل ڏسڻ ۾ اچي ٿو. اهو اهو ته هڪ ماڻھو پنجاه هزار رپين جو چيڪ ڪيش ڪرائي. ويندي ويندي ٽڪي جو قلم پنهنجي کيسي ۾ کنيو وڃي ٿو. اسانجي سماج ۾ جڏهن ماڻھو اهڙي عمل جي پريڪٽس عام جام ڪندا تڏهن ڇو ڪونه قلمن کي زنجير لڳندا.
ڪورونا وبا دوران وڏن شاپنگ مال ۾ هزارن رپين جي خريداري ڪرڻ وارن گراھڪن جي لاءِ ڪائوٽر تي مفت فيس ماسڪ رکيا ويا. مگر شاپنگ مال جي نگرانن کي جڏهن اهو محسوس ٿيو ته گراهڪ پنهنجي کيسن ۽ پرس ۾ اضافي فيس ماسڪ پاڻ سان کنيو پيا وڃن ٿا، تڏهن شاپنگ مال انتظاميه فيس ماسڪ مفت فراهم ڪرڻ بدران هر هڪ فيس ماسڪ تي پنج ڏھ رپيا قيمت وٺڻ شروع ڪئي. ماڻھن جا اهڙا رويا ۽ اهڙا افعال اسانجي اجتمائي سماجي شعور ۽ روين جي نشاندهي ڪن ٿا ته اهي ڪيترا مثبت ۽ ڪيترا منفي آھن.
هتي هڪ ڀيري ڪيل پنهنجي اسڪول جي استاد جو قول سامهون ٿو اچي. اسان شاگردن يونيورسٽي کان فارغ ٿيڻ کان گهڻو پوءِ پنهنجي اسڪول ٽيچر سان هڪ ملاقات ۾ گفتگو دوران سوال ڪيو سين ته: ”سائين ملڪ ڪڏهن ترقي ڪندو؟“ چيائين: وڃي پنهنجي اسڪول ۾ ڏسو ته جيڪڏهن اسڪول ۾ اهو ساڳيوئي مٽ ۽ اها ساڳي ڪپڙي پئي آھي ته پوءِ ملڪ کي ترقي ڪرڻ ۾ اڃا ورهيه لڳندا.
منهنجي هڪ دوست ڪورونا وبا جي زماني جي هڪ منفي سماجي رويي ڏانهن ڌيان ڇڪايو. دوست ٻڌايو ته: اسانجي ڪمپنيءَ پنهنجي شاپنگ سينٽر جي خريداريءَ وارن ڪائونٽرس تي ۽ گراڪن جي اچ وڃ وارين جاين تي وڏي ۽ ننڊهي پيڪنگ واريون هينڊ سينيٽائيزرس جون بوتلون رکيون. مگر رش جي گهٽ ٿيڻ کان پوءِ سنڀال تي معلوم ٿيندو هو ته ڪجھ سينيٽائيزر جون بوتلون پنهنجي جاءِ تان غائب ٿي وينديون هيون. ماڻھن جون اهي عادتون ۽ رويا اسانجي سماجي منفي سوچ جي نشاندهي ڪن ٿا. جيڪڏهن اهڙن سماجي روين ۾ قومي پيماني تي واڌ ايندي ته قوم جا اعلا قدر ۽ آدرش مليا ميٽ ٿي ويندا. افسوس سان چوڻو پئي ٿو ته مون کي گذريل ڏيڍ سال جي عرصي ۾ ويسٽ جي. جي. سيون ملڪ ڪيناڊا ۾ ڪنهن به سطح تي اهڙن منفي سماجي رويي جي ڪنهن به پهلوءَ جو ڪو ڏيک نظر نه آيو.