پٿرن مان پيار جون صدائون
ڪووڊ 19 جي درد پنهنجي گهيري ۾ وٺي سڄي دنيا کي تاراج ڪيو آهي. هن وقت سڄي انسان ذات ڪورونا وبا جي هاڃيڪارين جي نتيجن اڳيان مڪمل طور تي لاچار ۽ بي وس نظر اچي ٿي. هن کان اڳ پڻ انساني جان ۽ مال جي تباهڪارين جا وڏا داستان انسانن جي وچ ۾ لڳل جنگين ۽ قهر ٿي مٿان ٽٽندڙ وبائن جي صورت ۾ انساني تاريخ جي هڪ درناڪ تاريخ رقم ٿي چڪا آھن. ڏسجي ٿو ته اهڙين هاڃيڪارين جي اگرن نتيجن سان انساني سماجي تاريخ جو ادب ڀريو پيو آھي. دنيا ۾ يونانين. رومين ۽ چنگيزين جون انسانن جي مٿان ڪوپ جي هزارين درد ڀرين ڪهاڻين جي ڪتابن سان دنيا ڀر جون لائبريريون ڀريون پيون آھن جن جو مطالعو انسان کي رت جي ڳوڙھن هارڻ تي مجبور ڪري وجهندو آھي.
ويهين صدي ۾ جڏهن انسان پنهنجي سماجي ارتقا ۽ سائنسي تاريخ ۾ غيرمعمولي ترقي ڪري چڪو هو تڏهن هن جي حرص و هوس ۽ غلط سوچ جي بنياد تي ٿيندڙ فيصلن جي بنياد تي ويهين صدي جي ٻئي ڏهاڪي ۾ پهرين عظيم جنگ لڳي. ان جنگ جي بدترين تباهڪارين جي حوالي سان دنيا نئين ڏک سان نئين دور ۾ داخل ٿي. هن دور جي جنگ جي دکدائڪ نتيجن کان دنيا جو هڪ وڏو حصو متاثر ٿيو هو ۽ انهن اسبابن انساني تاريخ جي دردناڪين واري گهڻ رخي ادب کي نپجڻ جو موقعو فراهم ڪيو. ان زماني جو ادب پڙھي ڏسبو ته اسانکي ڪئين ڪهاڻيون ۽ هزارين داستان بارود جي ڪارهن ۽ انساني رت سان تحرير ٿيل دنيائي ادب جي تاريخ جو حصو بڻيل ڏسڻ ۾ ايندا.
پهرين مهاڀاري جا درناڪ قصا اڃا پورائي ڪونه ٿيا هئا ته 1918۾ هڪ اسپينش سوائن فلو جي نالي سان يورپ ۾ جنگ کان واپس ورندڙ فوجين جي بيرڪن مان منهن ڪڍيو جنهن ۾ اٽڪل ڇھ لک پنجهتر هزارن کان مٿي انساني جانيون درناڪ عذاب ۾ مبتلا ٿي پنهنجي انت کي پهتيون. هي فوتگيون جنگ عظيم پهرين جي فوتگين کان الڳ شمار ٿيل آهن. اهڙي طرح انساني تاريح ۾ هڪ وڏي الميي جنم ورتو جنهن ويهين صدي جي شروعات ۾ انساني تاريخ کي خون آشوب ڪري ڇڏيو.
پهرين مهاڀاري ۽ اسپينش فلو دنيا ۾ انساني درد. دردن جي احساسن ۽ انساني روين تي ٻڌل ادب جي هڪ وڏي انگ کي جنم ڏنو. جنهن جي نتيجي ۾ دنيا ۾ ناول نگاري ۽ شارٽ اسٽوريءَ ڪئين نوان رخ اختيار ڪيا ۽ انهن جي بنياد تي دنيا ۾ اڻ ڳڻيون ادبي تحقيقي ۽ سائنسي بنيادن تي ڊاڪيومينٽريون ٺھيون ۽ فلم پراڊڪشن پڻ لڳاتار نون لاڙن سان دنيا جي ادب کي متاثر ڪيو. اسپينش فلو جي وبا کان پوءِ ايڪويهين صدي جي شروعات فبروري 2003 جي پهرين ٻن ڏهاڪن ۾ صدرن چائنا مان انساني زندگي جي خلاف سوائن فلو ڊيٿ وارنٽ کڻي هانگ ڪانگ ۽ سنگاپور کان منهن ڪڍي هوائي رستن جي ذريعي دنيا ۾ پکڙجڻ لڳو. تنهن کان پوءِ جلدئي اها وبا جي شڪل اختيار ڪندي انسان جي مٿان موت جي سايي وانگر لامارا ڏيندي رهي. جنهن کي سارس جو نالو ڏنو ويو. ان مرض جي تيزي سان پکڙجڻ جي ڪري ڪيترا ماڻھو. هيلٿ ورڪر ۽ علاج ۾ مصروف ڊاڪٽر موت جي منهن ۾ هليا ويا جنهن جي نتيجي ۾ ورلڊ ھيلٿ آرگنائيزيشن ويانا مرڪز ۾ ۽ دنيا جي ڪيترن ملڪن ۾ سارس وبا جي هاڃيڪارين جي ڏهڪاءَ هڪ ٿرٿلو مچائي ڇڏيو. دنيا ڀر ۾ سارس وگهي مرندڙن ۽ امراض ۾ مبتلا ٿيندڙ افراد تي ميڊيڪل دنيا ۾ تفتيش ۽ تحقيق تي ڊاڪيومينٽريون ٺھيون. ظاهر آھي ته سارس الميي جي حملي ۾ جيڪي فوتگيون ٿيون ان جي افسوسناڪين تي ڪيترا ادب پاره تخليق ٿيا هوندا. ان زماني جون جيڪي تفتيشي ۽ تحقيقي فلم ۽ ڊاڪيومينٽريون ٺهيون تن جو مطالعو ڪجي ٿو ته ان ۾ انسان ذات جو وڏو ڏک ۽ درد نظر اچي ٿو.
هن سال فبروري جي شروع وارن ڏينهن ۾ آئون صبح جو سوير ستين بجي برفيلي ٽورنٽو ۾ ٽرام جون پٽڙيون ڪراس ڪندي اميگريشن بورڊ ڪيناڊا جي دفتر ۾ داخل ٿي بورڊ جي ويٽنگ هال ۾ دفتري ڪم ڪار جي شروع ٿيڻ جو انتظار ڪندي پنهنجو سوٽ ڪيس ڪارنر ڊيبل تي رکيو ۽ اوور ڪوٽ لاهي قريب هينگر ۾ ٽنگي ڪرسي تي ويهندي کٻي ۽ سڄي پاسي ويٺل ماڻھن جي چھرن ڏانهن ڏٺو ته ماڻھن جي چھرن تي مايوسي جا آثار نمايان نظر آيا.
مون ھيٽ لاهي ڀرسان پيل خالي ڪرسي تي رکي ڪمري ۾ هلندڙ ٽي وي جي خبرن ۽ پٽي تي جاري هيڊ لائن تي نظر وڌي ته معلوم ٿيو ته چائنا جي شھر ووهان ۾ انفليوئنزا جي شديد مرض جي وائرس ڪورونا نالي سبب فوتگيون ٿي رهيون آھن ۽ هي هڪ وچڙندڙ مرض آھي. جيڪڏهن ان جي ڦھلاءَ کي روڪڻ ۾ ترت ۽ ڪارائتا اپاءَ نه ورتا ويندا ته دنيا وڏي ڏک سان دوچار ٿي سگهي ٿي. مارچ اپريل جي مهيني جي پهچڻ تائين چائنا، اٽلي، برطانيه، امريڪا، اسپين، ايران پاڪستان مطلب ته ايشيا، يورپ امريڪا ۽ آسٽريليا ڪم و بيش دنيا جي سموري آبادي ڪورونا وائرس وبا جي ور چڙھي وئي، جنهن دنيا جي تمام وڏين طاقتن جن ۾ جي سيون ملڪ شامل آھن جيڪي دنيا تي پنهنجو آرڊر هلائڻ جي پوزيشن ۾ هما وقت ڪم ڪري دنيا جي وڻج واپار ۽ معشيت کي پنهنجي ڪنٽرول ۾ رکن ٿا. مگر ڪورونا جي ڀيانڪ نتيجن هن وقت انهن جي هٿن ۽ پيرن ۾ به لرزش طاري ڪري ڇڏي آھي. اسان جهڙن ملڪن جي سرواڻن جي هٿن ۾ هن وقت ڪشتو جهليل آھي. سڄي دنيا جي اڪانامي جو گراف تڪڙو تڪڙو هيٺ جهڪي رهيو آهي، ۽ ڪورونا وگهي مرندڙن جو انگ ٻن لکن ڏانهن گامزن آھي. دنيا جي تباهڪارين ۽ انساني اموات جون نيون تاريخون رقم ٿي رهيون آھن. اهڙو ڪو موضوع. اهڙو ڪو شعبو ۽ اهڙو ڪو ڪم ڪار جنهن ۾ يڪثر تبديليون نه آيون هجن سو سوچ جي دائري کان ٻاهر نظر ٿو اچي.
هتي ويسٽ ۾ رهندي اسانکي گهڻو ڪجھ تڪڙو تڪڙو تبديل ٿيندي نظر اچي ٿو منهنجي نظر ۾ جيئن دنيا جي بين الاقوامي تاريخ نون اثرات جي ڪري نون موضوعات سان گڏ اقتصادي ۽ سماجي معاملن ۾ ردوبدل جو شڪار ٿيندي نظر اچي ٿي تيئن زندگي جا انيڪ شعبا ۽ ادارا . طرز زندگي ۽ هر قسم جو گذر سفر ۽ دردن جي داستانن جا موضوع نوان پاسا وٺن ٿا. ڏسجي ائين ٿو ته هر ملڪ سان گڏ دنيا جي علم-ادب جي کيتر ۾ پڻ جداگانه فڪري ۽ نظرياتي راهون کلنديون پيون وڃن ۽ ان سان گڏ بين الاقوامي طور دنيا تڪڙو تبديلين سان دوچار ٿيندي پئي وڃي.
ڪيناڊا ۾ اڃا سرد هوانن جو راڄ قائم آھي صبح جو پهر گذاري سج جي روشني ۽ تڙڪي جو سهارو وٺندي ڪالھ گهر اڳيان سر سبز پڪرنگ گهاٽي جي گالف گرائونڊ جي چوڌاري فٽ پاٿ جو سير ڪرڻ نڪتس ته پندرهن فٽن جي فاصلي تي لڳل وڻن جي پاڙن جي مٿاڇري تي رکيل رنگين پٿرن جي ننڍن ٽڪرن تي گهر کان ويندي هر طرف ۽ هر پاسي ۽ ماڻهن جي گهرن اڳيان تحرير ٿيل ادب پاره ڏٺم، جن تي انساني روين جي هڪ نئين تاريخ رقم ٿيل نظر آئي. ڪلاڪ کن جي واڪ ۾ ڪتاب جي ٽن چئن ورقن جيترو محبت، همت، انساني همدردي. صبر و تحمل. انساني سڀاءَ ۽ جيئڻ جي اميد جو لٽريچر پڙهي ورتم. مونکي ڪالھ سير سفر کان موٽندي ائين محسوس ٿيو ڄڻ پٿر مونسان ڳالهائي رهيا هئا ۽ پڻ ائين لڳو ته واڪ ڪندي مون انساني جذبات ۽ احساسات ۽ پيار جي هڪ نئين قسم جي ادب جون ڪجھ نڪور ڪهاڻيون پڙھي ورتون آھن. هي پهريون ڀيرو هو جو مون پٿرن ۾ انساني پيار جي واشگاف خوشبو محسوس ڪئي.