صنعتي گند جون هاڃيڪاريون
دنيا ۾ صنعتي ترقي ڪري مٿين ليول تي پهچندڙ ملڪن جي قومن ۾ دولت ۽ ذرائع عيش وعشرت ۽ دولت ڪمائڻ جي حرس و هوس سبب چٽا ڀيٽي جو دور شروع ٿيو. اهڙي واتاورڻ ۾ دنيا جي وڏن ملڪن ۾ مختلف ۽ اتحاد قائم ٿيا. اهڙي طرح دنيا وئي بلاڪن ۾ تقسيم ٿيندي. ان وچ ۾ دنيا جي ترقي ڪندڙ ملڪن ۾ طاقتور بلاڪن جنم ورتو. جن ۾ ويهين صدي جي شروعاتي ڏهاڪن ۾ طاقت جي زوم ۾ ايتري قدر بگاڙ جنم ورتو جو دنيا جي صنعتي ۽ سرمائيداري بلاڪن ۾ هڪ فطرتي امن وارو نظام مٿاثر ٿيڻ لڳو. ساڳي صدي جي ٻئي ڏهاڪي ۾ طاقت جي توازن ۾ ايترو بگاڙ ايو جو 1914ع ڌاري دنيا جي وڏن پيداوري ملڪن جن ۾ نشاط ثانيه جا ڌڪڙ وڃي رهيا هئا پهرين عالمگيري جنگ ڇڙي پئي. ان زماني ۾ دنيا جي صنعتي ملڪن جي جنگي حالتن هيٺ ڪارخانن ۾ رات ڏينهن بارود ۽ بارود وسائڻ وارون ڪلون، ٽينڪون، بندوقون، مارٽر گولا، جهاز ٺھڻ لڳا. ازانسواءِ انسان کي ۽ ڌرتي جي فطري نظام جي توازن کي نقصان پهچائڻ لاءِ وڏو سامان تيار ڪيو ويو ۽ جنگين ۾ ان قسم جي مهلڪ سامان کي انسانن مٿان ڌرتي تي مينهن وانگر وسايو ويو.
پهرين عظيم جنگ ۾ نشاط ثانيه. انساني امن ۽ فطرتي نظام تحت قائم ڪيل ڌرتي جي ماحول کي وڏو نقصان پھتو. امريڪا. برطانيا ۽ انهن جي اتحادين جا جيڪي مقاصد جنگ کڙي ڪرڻ پٺيان هئا تن جي نتيجي ۾ انوقت جي عالمي طاقتن لارينس آف عريبيا جي اٿاريل فطني ھيٺ سلطنت عثمانيه جي خاتمي سان حجاز ۾سعودي حڪومت جو قيام عمل ۾ آندو. ان کان علاوه به دنيا ۾ ٻيا ڪيترا ملڪ ٽٽا ۽ دنيا جي سرحدن ۾ تبديليون آيون. اهو سڀ ڪجهه بارود. بمن. گولن توبن. ٽينڪن ۽ بندوقن جي ڏاڍ تي ٿيو، جيڪو دنيا لاءِ ويهين صدي جي شروعات ۾ ڪارخانيداري، سرمائيداري نظام ۽ نشاط ثانيه جو هڪ تحفو هو. مگر انهن جنگن ۽ دنيا ۾ سرحدن جي تبديلي ۽ ملڪن ۽ رياستن جي ورهاست جي مقاصد جيڪي تباهيون آنديون تن انساني المين کي جنم ڏنو تنهن جو اندازو صنعتي ترقي ڪندڙ ملڪن کي بخوبي معلوم ٿيو. ۽ انهن اهو بخوبي محسوس ڪيو ته دنيا اهڙن هاڃيڪار نتيجن جي ٻيهر متحمل نٿي ٿي سگهي. تنهنڪري ڌرتي تي امن ۽ فطري توازن کي نشٽ ڪرڻ خلاف دنيا ۾ هڪ نئون احساس جاڳيو. نتيجي ۾ انهن ملڪن جن ڌرتي ۽ دنيا جي امن کي خطري سان دو چار ڪيو تن دنيا ۾ امن قائم ڪرڻ لاءِ جنگن ۾ ملوث قومن جي گڏجاڻي جوانعقاد ڪري متفق راء ٿي ليگ آف نيشن ٺاهي. اهڙي طرح دنيا ۾ ڪجهه دير امن قائم ٿيڻ کانپوءِ صنعتي ترقي ڪندڙ سرمائيدارن ملڪن پنهنجي ملڪن کي ترقي وٺائڻ لاءِ پنهنجي پنهنجي حڪمت عملي کان ڪم وٺندي ظاهري طور ۽ ڳجهن طريقن سان صنعتي پيداوار سان گڏ هٿيار ساز فيڪٽرين يعني ٻنهي سيڪٽرن ۾ پيداوري عمل کي تڪڙي تيزي وٺائيندي پيداواري عمل کي جاري رکيو. برطانيا جي شھر برمنگهم جي ڪارخانن جون چمنيون رات ڏينهن پيداواري عمل جي نتيجي ۾ فضائن ۾ دونهون ڪڍنديون رهيون. امريڪا. جرمني. فرانس. جاپان جا ڪارخانا پڻ صنعتي پيداوار سان گڏ جنگي سامان ۽ هٿياررن جي پيداوار کي وڏي تيزي سان تيار ڪندا رهيا. دنيا ۾ صنعتن جي پيداواري عمل جي تڪڙي واڌ جي نتيجي ۾ هڪ ڀيرو وري امن ۽ جنگ جي توازن کي خراب ڪرڻ جون علامتون ظاهر ٿيڻ لڳيون. مگر اهڙي ماحول ۾ زمين تي رهندڙ مخلوق ۽ زمين توڙي فضا ۽ آسمانن جي فطري ماحول کي ڪيترو ڇيهو پئي رسيو ان جا انگ اکر ۽ جنگ عظيم ٻي جي لڳڻ ۽ ان جي خاتمي کان پوءِ ظاهر ٿيا.
ٻي مهاڀاري دنيا جي وڏن بلاڪن ۾ قائم ٿيندڙ نظامن ۽ ملڪن کي تباه ڪرڻ جي نيتن پٺيان برپا ٿي جنهن کي دنيا جي امن جي توازن کي برقرار رکڻ واري قائم ڪيل ليگ آف نيش به روڪي نه سگهي. جنگ عظيم ٻي ۾ دنيا جي ترقي يافته ملڪن هڪ ٻئي کي تباه ڪرڻ لاءِ سائنسي ايجادات ۽ ترقي کان ڪم وٺندي جيڪي انسان ذات، ڌرتي جي گولي ۽ فطرت جي قائم ڪيل فضائي ماحول ۽ اوزون کي پنهنجي نيو ڪليئر هٿيارن سان نقصان پهچايو ان جي ڪري دنيا ۾ وڏين بيمارين جنم وٺڻ شروع ڪيو.
دنيا جهان ۾ اهي بيماريون جيڪي انساني تاريخ ۾ پهريون ڪنهن قدرتي اسباب تحت منهن ڪڍنديون هيون سي هاڻي انسان جي ٺاهيل نظامن جي ٽڪراءِ، ويڙهه، ڪارخانيداري نظام جي پيداواري عمل ۽ سرمائيداري نظام جي هنگامه خيز .حرس ۽ هوس سان ڀريل نظامن جي نتيجي ۾ پکڙجڻ لڳيون. انهي جا اسباب انسان جي انسان جي خلاف ويڙهاند ۽ ساڳئي وقت نظام فطرت سان به هٿ چراند هئي. جنهنڪري ڌرتي جي فطري ماحول ۽ فضا ۾ آلودگي ۽ گدلاڻ ۾ بي انتها واڌ آئي. نتيجي ۾ اوزون حياتياتي چادر کي نقصان پهچڻ جو عمل تيز ٿي ويو. جنهن جي نتيجي ۾ وري سج جي گرمي جو پد ۽ تپش زمين تي وڌندي پئي وئي ۽ دنيا ۾ ڪليشيئرس جي پگهرڻ جو عمل شروع ٿيو ازنسواءِ دنيا ۾ گهڻي ڪاٺ جي استعمال ڪري ٻيلن ۽ جهنگن جي ڪٽائي شروع ٿي. دنيا ۾ سيمينٽ جي کپت جي واڌاري ڪري سيمينٽ جي ڪارخانن جي تيز ترين پيداوار ۽ بٺين ۽ بٺين کي گرم رکڻ لاءِ ايندهن يعني ٻارڻ ۾ اضافو ٿيندو ويو. ٽڪرين ۽ جبلن جون ڪٽايون شروع ٿيون. ٻيلن جهنگلن ۽ ٽڪرين. جبلن ۽ ٻيلن سان انسان جي هت چراند هن وقت تائين جيڪو نقصان زمين ۽ فضا کي پهچايو آھي سو ٻنهي عظيم جنگن ۾ ٿيندڙ انساني المين کان وڏا الميه دنيا ۾ پيدا ڪري رهيا آھن. جن جا نتائج ڪجهه ظاهر ٿيا آھن ۽ ڪجهه اڃا دنيا آڏو ايندا .
دنيا ۾ ٻي مهاڀاري جنهن پلان تحت لڙي وئي هئي تنهنجي ڪامياب نتائج جيڪي امريڪا. برطانيا. فرانس ۽ روس ۽ جنگ عظيم جي اتحادين کي مليا تنهن جي نتيجي ۾ دنيا جي ملڪن انهن جي رياستن ۽ نئين سرحدن ۾ وڏي پيماني تي تبديليون آيون ۽ انساني تاريخ ۾ وڏين تباهڪارين جا نه رڳو وڏا داستان لکيا ويا پر فضائي آلودگي ۽ گدلاڻ ۾ حد درجي جو اضافو ٿيو. انهن جنگن ۾ ايٽم جي ٽوڙڻ. بارود جي بي تحاشا استعمال ۽ مختلف حياتياتي هاڃيڪار ڪيميڪلس جي استعمال نين نين بيمارين کي جنم ڏنو. جديد دور ۾ جنهن مان هاڻ اسان گذرئون ٿا تنهن ۾ پهرين ٻن مهاڀارين کان وڌيڪ بارودي ۽ ٻي گدلاڻ وڌائڻ ۾ دنيا جي ترقي يافته ملڪن جون فيڪٽريون رڌل آھن.
جنگ عظيم ٻئي ۾ امريڪا ۽اتحادين جرمني جي ايڊولوف هٽلر تي انسانن کي اذيت ناڪ موت سان دوچار ڪرڻ جو الزام هڻندي اظھار ڪيو هو ته ھن گيس چيمبرس جو استعمال ڪندي انساني ڪوس ڪيو هو. عراق. ڪويت ۽ سعودي عرب وار کان اڳ ۾ امريڪا ۽ اتحادين عراق تي ڪيميڪل هٿيارن جي تياري جو الزام مڙھيندي عراق مٿان جنگ مسلط ڪري صدام حسين جي اقتدار جو خاتمو آندو . عراق جي صدر صدام حسين پنهنجي اقتدار جي زماني ۾ الزام لڳايو هو ته سندس ملڪ تي ڪورونا بائيولاجيڪل حملا ڪيا ويندا. ان ۾ ڪو شڪ ناھي ته دنيا ۾ هاڻي روايتي جنگيون نٿيون وڙھيون وڃن. ۽ جيڪي به جنگيون وڙھيون وڃن ٿيون انهن جي اسٽرٽيجي دنيا ڀر ۾ تبديل ٿي چڪي آھي. روس جي سوويٽ جي تمام رياستن جو ورهاڱو ڪنهن جنگ عظيم جو نتيجو ڪونهي. امريڪا ۽ اتحادين جي اسٽريٽجي اهڙي ڪارگر ثابت ٿي جو نه روس تي بم ڪيرايا ويا نه ٽينڪن سان روس جي سرحدن مٿان فوجي چڙھايون ٿيون نه وري ايٽم بم وسايا ويا. بس گورباچوف پاڻ ئي سوويٽ رياستن جو خاتمو آڻي نوبل انعام ماڻي خوش ٿي پنهنجي گهر ۾ ويهي رهيو. اها هڪ معاشي جنگ هئي جنهن ۾ روس ڪلاش ۽ خلاص ٿي ويو.
هاڻي دنيا جي سپر پاور رکندڙ طاقتن ۾ جنگ جاري آھي. جيڪا معاشي محاذن تي وڙھندي نظر اچي ٿي. دنيا ڀر ۾ ڪارخانا پيداوري عمل ۾ رڌل آهن جن جي ڪري گذريل اڌ صدي ۾ دنيا ڀر ۾ فضائي آلودگي جا نوان رڪارڊ قائم ٿي چڪا آھن. هن وقت ڌرتي جو پوليشن جي لحاظ کان چڱو ڀلو ماحول خراب ٿي چڪو آھي.
فضائي گدلاڻ سبب اوزون جي چادر کي وڏو نقصان پهچي چڪو آھي جنهن جي نتيجي ۾ سج جو تاب اوج تي پهچي دنيا ڀر جي گليشيئرس کي تڪڙو تڪڙو پگهرائي رهيو آھي. في زمانه موسمن تي وڏا اثرات مرتب ٿي رهيا آھن. ڌرتي تي فصلن جي پيداورا. اپت ۽ پچڻ جي وارن ۾ وڏيون تبديليون رونما ٿي رهيون آھن. سمونڊ، درياءَ، نديون نالا ۽ انهن جا وهڪرا وڏين ڦيرين گهيرين جي ور چڙهيل نظر اچن ٿا. اهي مڙئي تبديليون ارض و سما ۾ ڪهڙن قهرن جو سبب بڻجنديون تنهن جي باري ۾ دنيا ۾ وقت بوقت اڳڪٿيون پيون ٿينديون رهن ٿيون بس رب سائين کي ٻاڏايون ٿا ته ھو دنيا جهان جو خير ڪري.
هن وقت دنيا جنهن نياري. المناڪ ۽ موتمار وائرس ڪورونا 19 سان منهن ڏئي رهي آھي تنهن جي سنگين اثرات کان جاپان کان ڪيناڊا تائين سموري دنيا متاثر آھي. ماڻھون گهرن ۾ نه رڳو محسور و مستور ويٺا آھن بلڪه رت جا رشتا به هڪ ٻئي کان پري پري رھڻ تي مجبور آھن. دنيا جو وڏو الميو ته هي آھي ته جيڪڏهن ڪو انسان ڪورونا وائرس وگهي مري وڃي ٿو ته ان جي لاش کي پنهنجو به ڪو رت جو رشتو هٿ نٿو لاهي. ان حد تائين به خبرون اچن ٿيون ته مسلمان مسلمان کي غسل ڏيڻ کان ڪاثر آھي. جنازو، جنازي نماز يا لاش کي قبر ۾ لاهڻ کان هر ڪو ڪيٻائي ٿو. ايتري قدر جو ڪنهن ڪورونا وگهي مئل کي هر ڪو ڪلهو ڏيڻ کان پاسو ڪري ٿو. اٽلي، ايران ۽ اسپين ۾ اجتمائي مدفن کڏن، خندقن ۽ ٽرنچز ۾ ٿي رهيو آھي.
سڄي دنيا ۾ جيڪا حالت انساني تاريخ ۾ ھن وقت ٿي رهي آھي سا قيامت صغرا واري استعمال ٿيندڙ مثال کان گهڻو مٿي آھي. دنيا جا نام ڪٺيا سپر پاور ملڪ هن وقت ڪورونا 19 جي ور چڙهيل آھن ۽ انهن جا سائنسدان، معاشي ماهرين ۽ تمام مذاهب ۽ انهن جا ڪعبا، قبلا، ڪليسا، مندر ۽ مڙھيون ڪورونا جي المناڪين اڳيان بي وس ۽ لاچار نظر پيا اچن. دنيا ڀر جا ڪارخانا. اسٽاڪ ايڪسچينج. واپاري منڊيون. هوائي اڏا، هوائي سروسون، ريلون، بسون گاڏيون سڀ ٺپ لڳيون پيون آھن هر طرف خاموشي، سڪوت ۽ پوش پوش لڳي پئي آھي . هي ڪورونا وائرس بائيولاجيڪل ويپن آھي يا ناهي. هي ليبارٽين جي پيداوار آھي يا قدرت ۽ فطرت جي ڪنهن متزلزل ٿيل ڪنهن حالت جي پيداوار آھي. يا انسان جيڪا گذريل ٻن صدين ۾ نشاط ثانيا جون لذتون وٺڻ لاءِ ڪارخانداري ۽ سرمائيداري نظام کڙا ڪيا آھن ان جي پاداش ۾ قدرت ۽ فطرت جي ناراضگي جو ڪو تحفو آھي. بهر حال انهن قيامت خيز حالتن تي دليل بازين جا داستان ۽ روئدادون آئيندي زماني ۾ پيون لکبيون. مگر ان وچ ۾ ڪالھه ڪيناڊا ۾ ويٺي هڪ ميڊيا تي خوش خبري ٻڌڻ جو موقعو مليو ته سج ھيٺان آسمانن ۾ اوزون جي چادر جي ٽٽل تارن ۾ قدرتي طور اڻت ٿي رهي آھي ۽ ان جي چڱو في سيڪڙو حصو بهتري ڏانهن گامزن آھي. الله خيرالناصرين و خيرن ماڪرين آھي. رب سائين ڪري اها خبر صحيح هجي ته جيئن اميد ڪري سگهجي ته اسان جي ايندڙ نسلن کي صاف سٺي آڪسيجن. سج جي گهٽ تپش ۽ گليشيئرس جي نه پگهرجڻ واري عمل ڪري ڪو فطري ماحول نصيب ٿئي ۽ مخلوق خدا کي سڪون ملي ۽ دنيا مان ڪورونا جهڙيون مهلڪ بيماريون صفا نابود ٿي وڃن.
**