اسانجي ملڪ جا پوڙها ڀلا ڇا ڪن ...؟
هڪ ٻي ڳالهه اسان جي ملڪ ۾ پوڙهن جو هڪ مختصر حصو آهي جن کي سرڪاري نوڪريءَ ۾ هجڻ ڪري پينشن ملي ٿي. پر اهو به سوچيو ته ان معمولي پينشن کي حاصل ڪرڻ لاءِ ڪيڏا ڌڪا کائڻا پون ٿا. ڪيترن کي ته ان لاءِ هر مهيني واسطيدار ڪلارڪ کي رشوت به ڏيڻي پوي ٿي. ملڪ جي ناڻي جو قدر ڪِرڻ ڪري ان پينشن سان مهانگائيءَ کي منهن ڏيڻ ڏاڍو ڏکيو ڪم آهي. سرڪار طرفان سيونگس سرٽيفڪيٽ جهڙيون اسڪيمون آهن جن ۾ اهي پوڙها جن ڪجهه بچت ڪئي آهي اهي سيڙپ ڪري سگهن ٿا ۽ هنن کي گهر ويٺي ان تي نفعو ملي ٿو. پر اسان وٽ اهو مشهور ڪيو ويو آهي ته “اهو نفعو حلال ناهي اهو وياج هجڻ ڪري حرام آهي”. جيڪي ماڻهو سيونگس سرٽيفڪيٽ يا سرڪار جي ٻين اهڙين اسڪيمن ۾ Invest ڪن ٿا انهن کي وياج جو خوف ڏنو وڃي ٿو. اسان جي ڊفينس واري مسجد وارا هر جمعي تي ڪنهن مفتيءَ جو بندوبست ڪندا آهن جيئن ڪو به نمازي ڪنهن مسئلي جو حل پڇڻ چاهي ته هن کان پڇي سگهي. مون ڪيترن کي هن کان سيونگس سرٽيفڪيٽ بابت پڇندي ٻڌو آهي. هن جو اهو ئي جواب آهي ته اهو حرام ناهي. جڏهن رياست ان جي ذميواري ٿي کڻي ته اها ان پئسي کي واپار ۾ لڳائي توهان کي نفعو ٿي ڏئي ته پوءِ توهان کي فڪر جي ڪهڙي ضرورت؟
هڪ دفعي هڪ ماڻهوءَ مفتيءَ کي اهو به چيو ته ”واپار ۾ ته نقصان به پوي ٿو هن ۾ ته هميشه فائدو ڏنو وڃي ٿو.“ ان تي مفتيءَ وراڻيو ته ”توهان منفي سوچ ڇو ٿا رکو ته نقصان پوندو. ٿي سگهي ٿو سرڪار اهڙي بزنيس ۾ لڳائيندي هجي جنهن ۾ ٿورو سهي پر فائدو ٿيندو هجي. ڪيترا اهڙا بزنيس آهن جن ۾ نقصان جا موقعا گهٽ آهن جيئن اٽي پيهڻ جو ڪاروبار، برف ۽ سرون ٺاهڻ جو ڪاروبار، پٿرن جي گسائي ۽ لسائيءَ جو ڪم وغيره وغيره.“
اسان مرچنٽ نيوي وارن کي پينشن نه ملندي آهي 60 سالن جي عمر ۾ رٽائرڊ ٿيڻ تي فقط پراويڊنٽ فنڊ ملندو آهي. منهنجو هڪ پراڻو دوست ڪئپٽن سليم جيڪو مون سان گڏ پيٽارو، چٽگانگ ۽ جهازن تي ته گڏ هو پر ملائيشيا ۾ به گڏ هو. هو بيحد نيڪ، ثوم ۽ صلوات جو پابند ۽ دين جي ڄاڻ کان واقف آهي. رٽائرڊ ٿيڻ تي هن مليل پئسي مان سيونگس سرٽيفڪيٽ ورتا جيئن هر مهيني انهن مان هن کي پيٽ گذر لاءِ خرچ ملندو رهي اهو ٻڌي مون کي حيرت ٿي ۽ کائنس اهو ئي پڇيم ته اهو ڪم صحيح آهي يا غلط جو ماڻهو ان کي وياج سمجهن ٿا. هن چيو ته ڇا اهو ممڪن آهي ته هن عمر ۾، جڏهن صحت به صحيح نٿي رهي آئون اڪيلي سر واپار ڪري سگهان؟ مون ٻن ٽن مولوين کان ان جي پڪ ڪئي آهي ۽ هنن اجازت ڏني آهي.
ڳالهه اها آهي ته اڄ جي دور ۾، خاص ڪري اسان جهڙن ملڪن ۾ ڪو پوڙهو مرد يا پوڙهي عورت سيڌي جو يا ڪپڙي، اسٽيشنري يا ڀاڄي ميوي جو دڪان اڪيلي سر هلائي سگهي ٿو/ ٿي؟ هڪ اهو ئي طريقو آهي ته ڪنهن ڪاروباري فرم کي پنهنجو پئسو ڏجي ته هو ان کي پنهنجي بزنيس ۾ لڳائي ان تي جيڪو فائدو نقصان ٿئي اهو ڏئي. پر سچ ٻڌايو ته آهي اسان جي ماڻهن ۾ ايمانداري؟ مسلمان ته اسان سڀ آهيون پر ديانتداري جهڙي شيءِ اسان وٽ آهي ۽ آهي اسان وٽ تڪڙو عدل ۽ انصاف؟ اسان جي پوڙهن ۾ آهي ايڏي همت جو هو پنهنجي رقم واپس حاصل ڪرڻ لاءِ ٿاڻن ۽ ڪورٽن جا چڪر هڻي سگهن؟ ورلي ڪو ايماندار نظر ايندو نه ته ڀاءُ ڀاءُ مان يا سوٽ ماسات مان به ايمانداري جي اميد نٿي رکي سگهجي.
ڪنهن مون کان پڇيو ته ملائيشيا ۾ ڪيئن آهي؟ هائو يارو! ملائيشيا ۾ پوڙهن لاءِ کڻي سئيڊن، ناروي، ڊئنمارڪ، انگلينڊ جهڙو سک نه آهي پر ان هوندي به هو وڏي حد تائين خوشحال زندگي گذارين ٿا. سرڪار طرفان هنن لاءِ به اسان جهڙيون سيونگس اسڪيمون آهن. ڳوٺ ڳوٺ ۾ اسپتالون آهن جن ۾ نه رڳو ڊاڪٽر آهن پر هو مريضن جي خذمت لاءِ حاضر رهن ٿا. گهربل دوائون ۽ آپريشن ٿيٽر آهن. سرڪاري طرح ڪاروبار جون اسڪيمون آهن جن کي ايماندار ماڻهو هلائين ٿا ۽ اسان وٽ جتي گهر ٺهرائي مسواڙ تي ڏيڻ پاڻ لٽائڻ آهي اتي ملائيشيا ۾ گهر يا فلئٽ ٺهرائي مسواڙ تي ڏيڻ سڀ ۾ بهترين ۽ پرسڪون ڪاروبار آهي.
ها. اها حقيقت آهي ته ملائيشيا جا اهي ماڻهو، خاص ڪري ملئي مسلمان جيڪي چينين وانگر ڪاروبار ۾ هوشيار نه آهن، اهي پيريءَ ۾ سڪون جي زندگي گذارڻ لاءِ پنهنجو پئسو پلاٽ وٺي گهر ٺاهڻ ۾ لڳائين (Invest) ڪن ٿا جيئن هنن جي پينشن مان پورت نه ٿئي ته اهو گهر مسواڙ تي ڏئي هر مهيني واڌو پئسو حاصل ڪري سگهن. ملائيشيا ۾ ڪنهن کي پنهنجي رهائش جي لاءِ گهر حاصل ڪرڻ جو فڪر نه آهي. ان جو بندوبست سرڪار ڪري ٿي. اڄ ڪلهه اسان وٽ عمران خان وزيراعظم ٿيو آهي ۽ هن عهدو سنڀالڻ سان جيڪو 50 لک گهر ٺاهڻ جو خيال فلوٽ ڪيو آهي، اهو به آئون سمجهان ٿو ته هن ملائيشيا جي وزيراعظم مهاتير کان idea ورتي آهي، جنهن جو هو شروع کان پرستار رهيو آهي ۽ ملڪ جي ترقيءَ لاءِ هن کان صلاح مشورو وٺندو رهيو آهي. آئون جڏهن سمنڊ جي نوڪري ڇڏي ملائيشيا ۾ ڪناري جي نوڪريءَ لاءِ ملاڪا ۾ اچي رهيو هوس يعني هيءَ 1980ع واري ڏهاڪي جي ڳالهه آهي ته مون کي اهو ڏسي حيرت ٿي ته منهنجي اداري جو ڪو مالهي هجي يا ڪلارڪ يا ٽيليفون آپريٽر شاديءَ بعد الڳ گهر ۾ وڃي رهيو ٿي. ڪن کي ته نوڪري ڪئي سال اڌ به نه ٿيو هو ته هن نئين گهر ۾ شفٽ ٿي ڪيو پڇڻ ته ڪو چوي ته “سمجهو ته منهنجو گهر آهي”. پر هن جي هر مهيني پگهار مان مسواڙ به ڪٽي ٿي پوءِ سال ٻه وڌيڪ گذرڻ بعد ۽ ملئي ٻولي ڪجهه وڌيڪ سمجهه ۾ اچڻ تي اتي جي سسٽم جي خبر پئي ته ملائيشيا ۾ گهر حاصل ڪرڻ ائين آهي جيئن حج تي وڃڻ جو بندوبست سرڪار ٿي ڪري. حج تي وڃڻ جو بندوبست ملائيشيا جو هڪ ادارو “تبنگ حاجي” ڪري ٿو. توهان جي پگهار مان هڪ معمولي انگ پنج ڏهه کن رنگٽ هر مهيني “تبنگ حاجي” ڊپارٽمينٽ کڻي ٿو. يعني هن وٽ اهي ٽيهه سال کن گڏ ٿيندا رهن ٿا. ملئي ٻوليءَ ۾ تبنگ Tabung جي معنيٰ ئي آهي پئسا گڏ ڪرڻ وارو ٺڪر جو ڪپو. توهان چاهيو ته ٽيهن سالن بعد حج لاءِ وڃو يا پهرين سال ئي وڃو. توهان جي هڪ حج جو سڄو خرچ “تبنگ حاجي” کاتو ڪري ٿو. بلڪه ان ڳالهه جي لاءِ همت افزائي ڪئي وڃي ته توهان ننڍي عمر ۾ ئي حج ڪري اچو.
اهڙي طرح مهاتير صاحب جتي ڪٿي گهٽ پگهار وارن جي لاءِ 1980ع واري ڏهاڪي جي شروعات کان گهر ٺهرائڻ شروع ڪيا. اهي شاديءَ تي نوجوانن کي ڏنا وڃن ٿا جن جي قيمت جي ادائيگي هر مهيني مقرر ڪيل هڪ ننڍڙي قسط ذريعي پگهار مان ڪٽبي رهي ٿي. هيءَ قسط ايتري ته گهٽ ٿئي ٿي جو اهڙو گهر مسواڙ تي وٺجي ته ان جي مسواڙ قسط کان ٻيڻي ٿئي. سو اهڙي طرح ملائيشيا جي حڪومت طرفان پنهنجي ملڪ جي گهٽ پگهار وارن غريبن جي وڏي مدد چئي سگهجي ٿي. ان کان علاوه ڪيترا غريب توڙي امير پئسو گڏ ڪري ننڍو يا وڏو گهر به ٺهرائيندا رهن ٿا جيڪو ٺهڻ تي هنن جي مرضي آهي ته هو ان گهر ۾ شفٽ ٿي وڃن ۽ سرڪاري گهر اسان جهڙن ڌارين کي يا پنهنجي ماڻهوءَ کي مسواڙ تي ڏين. يا نئون گهر مسواڙ تي ڏين.
مالمو (سئيڊن) ۾ تعليم خاطر رهندو هوس ته اتي هڪ ڊيزي نالي ملئي عورت سان ملاقات ٿي جنهن اتي نوڪري ڪئي ٿي. هن جو ڪو مائٽ مٽ نه هو ۽ نه شادي ٿيل هئس. هن ٻڌايو ته هوءَ سئيڊن ۾ پئسو ڪمائي ملاڪا ۾ سمنڊ جي ڪناري تي ٻه گهر ٺهرائي رهي آهي جيئن رٽائرڊ ٿيڻ تي هوءَ ملائيشيا موٽي وڃي ۽ انهن جي مسواڙ تي گذارو ڪري. بعد ۾ جڏهن آئون ملاڪا گهمڻ آيو هوس ته مون سندس اهي گهر به ڏٺا هئا جن جي صفائيءَ جو بندوبست منهنجو ملاڪا جو هڪ چيني ڪئپٽن دوست ڪندو هو جيڪو پڻ مون سان گڏ مالمو ۾ هو ۽ مالمو ۾ اسان جي رهائش لاءِ هن ملئي عورت مس ڊيزيءَ وڏي مدد ڪئي هئي. ڊيزيءَ وانگر ٻيون به ڪيتريون عورتون توڙي مرد جن جو اولاد ناهي، هو پيريءَ ۾ پئسي جي تڪليف کان بچڻ لاءِ پنهنجو گهر يا فلئٽ ٺهرائي مسواڙ تي ڏين ٿا.