موت بعد اسانجو جسم ڪيئن تبديل ٿئي ٿو؟
پوسٽ مارٽم ڪرڻ وارا ماهر ٻڌائين ٿا ته انسان جڏهن مري ٿو ته هن جي جسم ۾ جيڪي تبديليون ٿين ٿيون انهن مان سڀ کان پهرين ان ماڻهوءَ جي دل ڌڙڪڻ ڇڏي ڏئي ٿي ۽ رت جو وهڪرو بند ٿيو وڃي. جسم جو سڄو رت جسم جي هيٺين حصي ۾ گڏ ٿيو وڃي. اهو ئي سبب آهي جو مرڻ واري شخص جو چهرو ۽ مٿيون حصو هئڊو ٿيو وڃي ڇو جو جسم جي مٿئين حصي ۾ رت نٿو رهي. آڪسيجن جي کوٽ جي ڪري جسم جي اندر ٿيڻ وارا سڀ ڪيميائي عمل بند ٿيو وڃن. اکيون ڌنڌليون ٿيو وڃن ۽ جسم جا عضوا سخت ٿيو وڃن. جسم جي حرارت جو درجو ماحول جي حرارت (Ambient Temperature) برابر ٿيو وڃي. آخرڪار نڪ وات ۽ جسم جي ٻين سوراخن مان بئڪٽيريا رت جي نلين ۾ داخل ٿئي ٿي ۽ جسم جي ڳرڻ سڙڻ جو عمل شروع ٿيو وڃي.....
مولانا علي رانا جو هڪ ڪالم ”موت ڪي آواز سنو.....!“ پڙهڻ جو موقعو مليو جنهن ۾ هن موت بابت پنهنجن خيالن جو اظهار ڪيو آهي. هن ڪالم مان سندس ڪجهه خيالن جو ترجمو هتي ڏئي رهيو آهيان.
”آئون ڊڄان ٿو ان گهڙيءَ کان جڏهن موت منهنجي سامهون هوندو. خبر ناهي ان وقت موت مونکي ڪهڙي حال ۾ پائيندو؟ خبر ناهي آئون وضوءَ ۾ هوندس يا نه؟.... ڪٿي بي موت نه مري وڃان.... ڪنهن تخريبڪاريءَ جو شڪار نه ٿي وڃان (۽ بم ڌماڪي ۾ منهنجو جسم ٽڪرا ٽڪرا ٿي وڃي) ٿي سگهي ٿو منهنجي وجود کي دفنائڻ لاءِ ٽڪرن جي ميڙا چونڊي ڪرڻي پوي يا خبر ناهي (مڇين جي پيٽ ۾ هليو وڃان ۽) مونکي دفنائڻ لاءِ وجود ئي نه ملي؟ يا رب! منهنجي لاش کي خبر ناهي غسل به نصيب ٿيندو يا نه؟ خبر ناهي مونکي ڪفن پارايو ۽ دفنايو ويندو يا نه؟ بيشڪ موت برحق آهي پر ڪفن بابت شڪ اٿم.
”مرڻ کانپوءِ انسان جي جسم تي اوڍيل ڪپڙا به لاٿا وڃن ٿا ۽ گهر وارا ئي چون ٿا ته هلو، جنازو کڻو ته هلون. اهي ئي توهانجا پنهنجا جيڪي توهان سان بي انتها پيار و محبت جو اظهار ڪن ٿا.... اڄ اهي ئي توهانجي لاش کان ڊڄن ٿا.....
”موت جو ديدار چوديواريءَ اندر تمام پُرسڪون انداز سان ڪري سگهجي ٿو..... سڪندرِ اعظم جنهن تقريبن ان وقت جي سڄي دنيا تي حڪومت ڪئي.... ان جي وصيت هئي ته جڏهن آئون مران ته منهنجا ٻئي هٿ ڪفن کان ٻاهر لڙڪائي ڇڏجو جيئن دنيا وارا اکين سان ڏسن ته سڪندر جنهن وٽ هن دنيا ۾ هيڏي ملڪيت هئي اهو اڄ خالي هٿين پيو وڃي ۽ دنيا کي فتح ڪرڻ وارو اڄ موت کان هارائي پيو وڃي ....
”توهان يقين ڪريو! آئون ڊڄان ٿو هر صبح جي سج کان ڪٿي اهو منهنجي زندگيءَ جو آخري سج نه هجي ۽ ڊڄان ٿو هر رات جي اونداهيءَ کان ته ڪٿي اها ئي منهنجي نگاهن اڳيان موت جي اونداهي نه آڻي...... موت اسان جي ڪڍ آهي پر اسان ان حقيقت کي مڃڻ کان انڪاري آهيون....
”موت جو آواز ٻڌو! هوش سنڀالڻ کان وٺي آخري لمحن تائين ان جو آواز تيز ٿيندو وڃي. موت اسان کي ڪجهه چوڻ چاهي ٿو. هو اسانجو دشمن يا حاسد ناهي. واصف علي واصف جو قول آهي ته ”جيڪي ڪنهن مقصد لاءِ مرن ٿا اهي مرن نٿا ۽ اهي جيڪي بي مقصد جيئن ٿا انهن جو جياپو اجايو آهي.“ هڪ ٻي جاءِ تي فرمائي ٿو: ”پسنديده شيءِ کان جدائي موت آهي. جن جون پسنديده شيون موت کان پري آهن انهن لاءِ مرڻ آسان آهي. جن جون پسنديده شيون هن دنيا ۾ رهجي وينديون انهن لاءِ موت هڪ مشڪل مرحلو آهي“..... اسانکي سامانِ آخرت ٻَڌي رکڻ کپي جو خبر ناهي ڪهڙي سفر تي زندگيءَ جي پڄاڻي ٿئي.... الله پاڪ اسان سڀني جي مغفرت فرمائي ۽ جهنم جي باهه کان بچائي.... (آمين).