ادا مَن - سلام آخر قبول ڪيو (مصور: منصور عالم ابڙو) - خواب نگر [تعزيت ناما]

ادا مَن - سلام آخر قبول ڪيو (مصور: منصور عالم ابڙو)

ادا من.
پنھنجي مرقد ۾ يقينن اوهان سکيا هوندو، آرام سان، کل خوشيءَ سان، پنھنجي هن موجي مست مزاج ۾ مدهم لھجي سان ڳالھائيندي، اوهان اتي بہ ميلو مچايو ويٺا هوندئو ي اماٺ هوندئو. هن واري اوهان يقينن ماٺ هوندو، ڇاڪاڻ تہ گذريل انيڪ سالن کان اوهان جي آواز صدا جي سھاري نقار خاني ۾ ڪيڏو نہ هل مچايو پئي. پنھنجي سلوڪ پنھنجي معاشرتي سڀاءُ ۽ هڪ مڪمل Gentlemn جي حيثيت سان اوهان جيتوڻيڪ بي آواز انداز ۾ پنھنجي ڪردار نڀايو پئي، پر ان ڪردار ۾ آواز ڪيترو نہ بلند هو. هڪ مصور، مجسمه ساز، ڪيليگرافر، ڪھاڻيڪار، نثر نگار، استاد، موسيقار ۽ سڀ کان اهم ڳالھہ تہ هڪ وڏو ڀاءُ توهان ڇا نہ هو. الاءِ ڇا هو، ذات ۾ انجمن جو لفظ اوهان تي ڪيڏو نہ ٺهڪندو هو.
سڄي عمر توهان سان ساٿ رهيو دادا... ان زماني کان وٺي، جڏهن مان ٽه ڦيٿي سائيڪل هلائيندو هئس، ۽ تارو هڪدم ٽپ ڏئي پويان چڙهي ويھندو هو. ڏاڍو تپائيندو هو ۽ ان جي شڪايت بہ اوهان وٽ ڪرڻ تي دل چوندي هئي. تنھن زماني ۾ اوهان جو آواز ۽ جهونگار ڪمال هوندي هئي. اسين ادا دارا کان ڊڄندا هئاسين. مٿان وري ادا اياز جي هيبت ۽ تنھن مٿان اوهان جي نرمي، هڪدم ڄڻ تئي تي ڪو ڇنڊو پئجي ويندو هو خدا هن ويڙهي کي ڪيڏو نہ باڪمال ٺاهيو هو، امان.... اسان سڀني جي ماءُ.... جنھن جي محبت اهو ڪڏهن بہ محسوس ٿيڻ نہ ڏنو تہ هوءَ اوهان سڀني جي سڳي ماءُ آهي يا منھنجي ماءُ آهي. چاهت جي نرمي، محبت جي ماکي جو رس... امڙ سڀني لاءِ سدائين هڪ جھڙو اوتيو آهي. توهان جي هڪدم جي وڇوڙي جي سرد هوا، هن جي وجود ۾ عجيب ڏڪڻي ڀري ڇڏي آهي، جيڪا اسان سڀني پٽن جي گڏيل محبت جا ڪمبل بہ لاهي نٿا سگهن.
امان بہ ڇا ڪري ادا من، خالي هن کي وڇوڙي جي هوا تہ ڪونہ پئي پريشان ڪري، نہ سياري جي هن خشڪ موسم ۾، اسين سڀ پريشان آهيون... اداس آهيون ڌڻيءَ پاران ڀائرن جي فھرست ۾ اوهان ٽيون نمبر هئا. ادا دارا عالم، ادا اياز عالم، پوءِ توهان يعني منصور عالم پوءِ ساقي ڀاءُ يعني شبير عالم، پوءِ ادا قيس عالم، آخر ۾ اسان جو تارو طارق عالم.... مولاءِ ڪل قمبر جي محمد عالم جي عالم کي ڪيڏو نہ آباد رکيو هو، جنھن جي ڪٽنب جا سڀ ستارا، هڪ کان هڪ درخشان روشني وکيريندا رهن ٿا. اها لاٽ جيڪي سندس روشن والد بزرگوار کان ملي، تنھن جي وٽ هر هڪ پنھنجي حساب ۾ تيز تر ڪئي آهي ۽ ان حساب ۾ اوهان بہ ڪو ليکيو نہ رکيو، اوهان بہ محمد عالم جو نالو منصور عالم سان بلند ئي ڪيو.
جڏهن کان هوش سنڀاليو تہ اوهان کي گڏ ئي ڏٺو، اسان جا گهر هڪ هئا امان ۽امان ٻئي ساهيڙيون هيون، هتي ڪيئن لکان تہ ڪھڙي امان.... اوهان جي يا منھنجي ..... رت جي حوالي سان تہ کڻي هو الگ هيون، باقي ڳالھہ تہ هڪڙي ئي هئي، نہ هو ٻئي ڀينر لڳنديون هيون ۽ هنن جي محبت امڙ جي دم آخر تائين ائين ئي تہ هڪ ٻئي ۾ پيوست رهي. دال جو وٽو، ڀاڄيءَ جي پليٽ، مانيءَ جو ڳڀو ساڳ ۽ چانورن جي ماني.... هڪ ٻئي لاءِ تہ هوندا هئا. ۽ اهوئي ڪرم هو دادا من.... جو مون اوهان کي پنھنجي ڪھاڻي جي مجموعي ”توسنگ تو بن ڏينهڙا“ جي بيڪ ٽائٽل لکڻ لاءِ چيو هو. مون عرض ڪيو هو تہ ٽائٽل ڊزائين ڪري ڏيو ۽ اوهان حسب دستور، حسب روايت ڀاڪر ڀائيندي ۽ ڳراٽڙيءَ جو لمس ڏيندي چيو هو“ پنھنجي ننڍڙي ڀاءُ جو ڪم مان ڪيئن نہ ڪندم.....“ ۽ انھن ڪمن ۾ خالي مان هڪڙو تہ عرضدار نہ هئم اهي سڀ جيڪي ڪنھن وڏي آرٽسٽ جي في ڀري نہ سگهندا هئا. هڪ اهڙي ”وڏي آرٽسٽ“ وٽ فيضاب ٿيڻ ايندا هئا جيڪو سندن ڪم مفت ۾ ڪندو هو ۽ مٿان وري چانھن بہ پياريندو هو.
”قلندر ٿئي منصور. فقير منش ماڻھو آهي يار.“ هڪ اهري ئي قلم ڪار مون سان ڳالھہ ڪئي. جنھن جي ڪتاب جو ٽائٽل اوهان ڊزائين ڪيو هو ”منھنجي ايڏي مدد ڪندو، مان سچي ايترو سوچي نہ ويو هومانس، مان سوچيو کڻي عرض ٻڌندو. هن تہ ابا کڻي سڄي ڪتاب ۾ مدد ڪئي آهي. مفتو.“
اوهان جھڙا ماڻھو ڪٿي ادا منصور. هتي تہ سٽ سٽ جو برش جي هڪ هڪ اسٽروڪ جو معاوضو گهريو ٿو وڃي، اتي اهڙو ماڻھو وري ڪٿان ملندو ۽ ڪٿان ايندو اهڙو استاد، جنھن جي مرڪ جو دائرو آسودو ڪندڙ ۽ ڀاڪر ۾ ڀريندڙ هجي، جنھن وٽ شاگرد کي ويندي خوف نہ اچي. پيار مان وڃي پر ادب احترام جي ڪٿ کنيو وڃي. اوهان جا شاگرد اوهان سان فري بہ هوندا هئا ۽ انھن کي اوهان کان ڀوءُ بہ ڏاڍو ٿيندو هو، هڪ مڪمل استاد جو رنگ، اوهان جي وجود جي برش مان ٽيپا ٽيپا ڳڙندو هو.
اڄ جڏهن اوهان سنڌ يونيورسٽيءَ جي قبرستان ۾ چاچا محمد عالم جي دل داري پاسي کان زمين جي حصي تي آخري گهر ٺھرائي چڪا آهيو تہ اوهان جي ڪالوني واري گهر ۾ چھرہ ڄڻ خاڪ رسيده ٿي ويا آهن، ادا اياز جو سڏڪو نٿو بيھي... ادا قيس، اکيون اگهندي ٿڪجي پيو آهي. ساقي، تارو، مان جاني.... اسان سڀ ڪاڏي وڃون. هن جدائيءَ جي اوچتي موڙ کي ڪيئن سنڀاليون.
فاطمہ ڳالھہ ڪئي هئي تہ اوهان جو ڪو فون آيو هو. پندرهن ڏينھن کن پھرين.... مان گهر نہ هئم.... رڪارڊنگ شيڊول ٽائٽ هو، اوهان منھنجي پڇا ڪئي هئي، چيو هو تہ تمام ضروري ڳالھائڻو آهي. موٽي آيو هئم تہ توهان ڪراچي وڃي چڪا هئا. هتان جي ”ماهر“ ڊاڪٽرن جي مھرباني جن ڪينسر کي ٽي بي سمجهي اوهان کي ايڏيون خطرناڪ ۽ ڳريون دوائون کارايون هيون، جن دراصل اوهان جي بيماريءَ کي هڪدم ٻاهر ڪڍيو، اوهان جي وات وٽ اهي زخم انھن ڳرين دوائن جي سائيڊ افيڪٽس جي ڪري هئا ۽ مٿان وري هي مرض ميڻ کي ڄڻ چارئي پاسا شعلا وڪوڙي ويا هئا. بھرحال جن بہ جيڪي ڪجهہ بہ ڪيو. خدا سڀني کي بھتر ڄاڻي ٿو. هنن ساعتن ۾ ذهن ۾ اهوئي اچي ٿو تہ آهن تہ موڪلون، پر الاءِ ڇو اوهان جي جيمبر ۾ اوهان جي ميز ڪرسي اوهان کي ساري ٿي، ڄامشوري ۾ هوائن ۾ وڪڙيل جهومندڙ وڻ، اوهان جي محبت جي گرميءَ جا منتظر آهن، انھن رستن تي اوهان پنھنجي مخصوص انداز ۾ واڪ ڪندا هئا، اڄ اتي اوهان ناهيو تہ هو پنھنجي جاءِ تان هٽيا تہ ناهن، پر پڇن ضرور ٿا تہ هن واري منصور گلاب جي پنکڙين کي رستن تي هاري ڇو روانو ٿي ويو آهي. اوهان جو برش قلم ۽ ڪاغذ ڪنڌ جهڪايو ويٺا آهن. کين خبر آهي تہ اوهان ڪونہ موٽندئو، پر لڳي ٿو اهي ڪنھن ٻئي کي پنھنجي وجود جي استعمال ڪرڻ کان منڪر ضرور ٿيندا. اسين ٻين سان محبت کان انڪاري ڪونہ ٿينداسين. ادا من... پر جيڪو پيار توهان اسان کي ڏنو يا اسان اوهان سان ڪيو، اهڙو شايد نہ اسان کي ڪٿان مليو ۽ نہ اسان ئي ڪنھن کي اهو آڇڻ جو حوصلو رکون ٿا.
خدا تعاليٰ اوهان کي آسودو رکي اها مرڪ اتي بہ هجي ۽ اها نماڻائي اها محبت جنھن سان اوهان ﷲ جي مخلوق کي پنھنجي ڀاڪر ۾ ڀريو شال اتي اوهان جي ڀرپور مدد ڪري. آمين
هن ننڍڙي ڀاءُ پاران سلام آخر قبول ڪندا. (محمود)

ڇپيل: خميس 30 ڊسمبر2004ع

شخصيتون ۽ خاڪا

خواب نگر [تعزيت ناما]