هڪ سو ٽيٽيهه زالون ڇهه سئو ٻار
سوڀوزا کي سندس عوام لوهي چنبي وارو شينھن سڏيو ٿي. سيپٽمبر 1921ع ۾ هو تخت تي ويٺو ۽ سٺ سال حڪومت ڪيائين. (هن کانپوءِ ٻئي نمبر تي جپان جو بادشاهه هيرو هيتو اچي ٿو، جنھن کي حڪومت ڪندي پنجونجاهه سال ٿيا آهن). سوازي لئنڊ جي ڪل آبادي پنج لک ٿيندي جيڪا حيدرآباد جيتري مس ٿي. سوازي لئنڊ جيعوام کي پنھنجي حاڪم تي ايترو اعتماد هو جو دنيا ۾ ڪيتريون ئي تبديليون اينديون رهيون پر هن ملڪ ۾ سياسي طرح هميشه سڪون رهيو. هن جديد سياست جي طريقن ۽ قديم قبائلي روايتن کي پاڻ ۾ کير کنڊ ڪري ملڪ هلايو ۽ ڪنھن کي به تڪليف نه ڏني. هن لاءِ اهو مشھور آهي ته پاڻ ڪڏهن به ڪوڙ نه ڳالھائين. خوشيءَ جي موقعن تي شينھن جي کل پائي، پکين جي کنڀن جو تاج مٿي تي رکي، اگهاڙين پيرين نچندو هو. سندس سڀ کان سينئر زال کي ”عظيم هاٿڻ“ سڏجي ٿو. جيڪا اڄڪلهه پنھنجي مڙس جي مرڻ تي حڪومت جون واڳون عارضي طور سنڀاليو ويٺي آهي، جيسين ڪو لائق جاءِ نشين چونڊجي وڃي.
سوڀوزا جي مرڻ کانپوءِ واريون رسمون هفتي کن کان اڃا هلي رهيون آهن. ڪيترن ئي ڍڳن کي ڪُھي انھن جون کلون لاهي، سوڀوزا جو لاش انھن۾ ويڙهيو ويو آهي. جنھن کي عوام جي ديدار لاءِ هڪ غار ۾ رکيو ويندو، جيڪو علائقو ”راڻي شيبا جون ڇاتيون“ سڏجي ٿو.
سوڀوزا جو هڪ پٽ وزيراعظم آهي، جنھن پنھنجي پيءُ جي ماتم جا ڏينھن اڃا مقرر نه ڪيا آهن. في الحال اڻ کٽندڙ عرصي تائين اهو ماتم هلندو رهندو ۽ هل نغارا صبح شام وڄندا رهن ٿا.
ڪجهه عرصي بعد جو لکيل:
سڄي دنيا جي ماتم ۽ روڄ راڙي بعد پنجويھين اپريل 1986ع تي سوڀوزا جي انيڪ پٽن مان هڪ پٽ مسواتي “ٽئين” جي تاجپوشي ٿي. ان وقت سندس عمر ارڙهن سال هئي. عوام کيس پيار مان Ngwenyama يعني شينھن بادشاهه سڏي ٿي. سوڀوزا جي ڇهه سئو ٻارن مان گاديءَ لاءِ هن کي ڇو چونڊيو ويو؟ اهو ان ڪري جو هتي جي رسم رواج مطابق پيءُ جي مرڻ بعد تخت ۽ تاج ان پٽ جي حوالي ڪيو ويندوآهي، جنھن جي ماءُ جو تعلق سڀ کان اعليٰ قبيلي سان هجي. ان حساب سان مري ويل بادشاهه سوڀوزا جي سئو کان مٿي زالن مان مسوات ”ٽئين“ (شينھن بادشاهه) جي ماءُ سڀ کان اعليٰ رتبي ۽ خاندان جي آهي. پاڻ ”عظيم هاٿڻ“ جي لقب سان مشھور آهي. هتي جي قانون مطابق حڪومت جون واڳون هڪ ئي وقت پٽ ۽ ماءُ جي هٿ ۾ هونديون آهن. يعني شينھن بادشاهه پنھنجي ماءُ عظيم هاٿڻ سان گڏ ملڪ جو ڪاروبار هلائيندو. اها ڳالهه هڪ وڏي مونجهاري جو سبب ٿي سگهي ٿي پر هي ملڪ سوازي لئنڊ هڪ اهڙو ملڪ آهي، جنھن ۾ سياسي طرح ڪو وڳوڙ ناهي. عوام هر وقت خوش ۽ پنھنجي موج مستيءَ ۾ رهي ٿي. ان جو هڪ وڏوڪارڻ اهو ٿي سگهي ٿو جو ٻين آفريڪي ملڪن وانگر هتي بيشمار ٻوليون ڳالھائڻ وارا انيڪ قبيلا نٿا رهن. جپانين وانگر سوازي شيدين جو هڪ ئي ذات پات ۽ نسل سان تعلق آهي. هي جي اٺ لک عوام جي هڪ ئي زبان ۽ سندن ريتون رسمون ۽ اعتقاد ساڳيا آهن. هو هڪ ئي حاڪم سان وفاداريءَ جي حام هڻن ٿا.
سوازي لئنڊ (Swaziland) ڏکڻ آفريڪا ۾ ستر هزار چورس ڪلوميٽر پکيڙ جو ملڪ آهي. جيڪو سنڌ صوبي جي چوٿين حصي جيترو مس ٿيو. اهو ڏکڻ آفريڪا ۽ موزمبق جي وچ ۾ آهي. سوازي لئنڊ آفريڪا جي ڪيترن ئي ملڪن کان پئسي ڏوڪڙ توڙي موسم ۽ قدرتي نظارن ۾ سکيو ستابو آهي. کيس آفريڪا جو سئٽزرلئنڊ پڻ سڏين ٿا. جيڪو نالو سندس سرسبز ماٿرين ۽ پر امن رهاڪن تان پيو آهي. هن ملڪ جي تواريخ پنج سئو سال پراڻي آهي، جڏهن سوازي قبيلي جي هزار کن شيدين تي نڪوسي دلاميني گهراڻي جو بادشاهه راڄ ڪندو هو. اڄ جو هڪ نئون چونڊيل شھزادو ان گهراڻي جو چوڏهون حاڪم آهي.
سوازي لئنڊ تي انگريزن جو راڄ هو ۽ کيس 1968ع ۾ خودمختياري ڏني ويئي. تخت تيويٺل هن شھزادي جي ڄم جي تاريخ ان آزاديءَ کان ڪجهه ڏينھن اڳ جي آهي. سندس پيءُ کيس ۽ ٻين ڀائرن ڀينرن کي جاهل رکڻ بدران اعليٰ تعليم ڏياري. تخت تي وهڻ وقت “مسواتي ٽيون” انگلينڊ جي اسڪول ۾ پڙهي رهو هو ۽ هاڻ تاجپوشيءَ بعد باقي رهيل تعليم پوري ڪرڻ لاءِ وري انگلينڊ وڃي رهيو آهي.