سي پيڪ منصوبو
پاڪستان کي آزاد ٿئي اڄ مني صدي ٿي چڪي آهي، جڏهن هي ملڪ آزاد ٿيو، تڏهن مڪمل طور نه غريب هو ۽ نه ئي اڄ به غريب آهي، قدرت هن ملڪ کي زرعي، معدني وسيلن سان ته مالا مال ڪيو آهي پر هن ڌرتيءَ کي ايترا ته سٺا دماغ ڏنا آهن، جيڪڏهن انهن کان صحيح ڪم ورتو وڃي ۽ هو پاڻ کي ملڪ ۽ قوم لاءِ وقف ڪن ته ڪابه مشڪل ڪونهي جو پاڪستان دنيا جي ترقي يافته ملڪن ۾ شمار ٿي نه سگهي.
پر بدقسمتي سان اسان جي اڳواڻن گهرو انتشار ۽ وڳوڙن تي صحيح توجهه ڪونه ڏني آهي ۽ نه ئي ٻاهرين پاليسين کي مضبوط ڪيائون، هتي ته هر شيءِ ڏينهون ڏينهن ڪرپشن ۽ سياست جي ور چڙهندي پئي وڃي.ڪو وقت هو جن ملڪن کي اسان قرض ڏنو، اڄ اهي ايترا ته آسودا ٿي ويا آهن جو اسان انهن جي اڳيان هيڻا ٿا چڪا آهيون، پاڪستان ۾ هر ايندڙ نئين گورنمينٽ پوين دور ۾ شروع ڪيل ڪمن کي ختم ڪندي رهندي آهي، اهڙيءَ طرح سان ڪيترائي منصوبا مڪمل ٿيڻ کان اڳ سياست جي ور چڙهي نقصان سان ٽٽي ويندا آهن ۽ گهڻن ترقيءَ جي منصوبن مان ماڻهن فقط انفرادي فائدا ورتا آهن، قوم جي لاءِ سوچڻ ۽ ان جي ترقيءَ تي توجهه ڏيڻ يا پنهنجي قوم جي ڏنل ٽئڪس جي پئسي کي حلال ڪرڻ، واريون ڳالهيون ڳالهيون ئي رهجي وينديون آهن.
موجوده وقت ملڪ ۾ سي پيڪ منصوبي جي هاڪار متل آهي، ڄڻ ائين ٿو لڳي ته پاڪ چائنا دوستي ۽ سي پيڪ منصوبي کي عملي جامو پهرائڻ سان هتي کير جون نديون وهنديون، پر حقيقت اها آهي ته هر ملڪ پنهنجو فائدو ئي ڏسي ٿو، چين هڪ ترقي يافته ملڪ آهي، هن ملڪ جي قوم محنتي ۽ پنهنجي ڪم سان وفادار آهي، هن پنهنجي پاڙيسري ٻين ملڪن جيئن ڀارت، بنگلاديش ۽ ٻين سان به ترقيءَ جا ڪي معاهدا ڪيا آهن، ۽ پاڪستان سان به چين جا تعلقات سٺا ئي رهيا آهن. پر هو پنهنجي فائدي کي ترجيح ڏيندڙ آهن.
موجوده وقت ڪيل ترقيءَ جو منصوبو جنهن کي سي پيڪ جو نالو ڏنو وڃي پيو 30 سالن جو معاهدو آهي جنهن جا سڀ نقطا اڃان سامهون ڪونه آيا اهن ته ڪهڙن ڪهڙن ڪمن تي پاڪستان ۽ چين جو سهڪار رهندو، بظاهر هن معاهدي ۾ روڊ رستا، تجارتي مرڪز ۽ سامونڊي سهولتون ڏيڻ وٺڻ شامل آهن پر جيئن ته رياستن جي وچ ۾ جيڪي لاڳاپا عمل ۾ اچن ٿا انهن ۾ انهن خطن جي سيڪيورٽي جي خاص اهميت هجي ٿي هاڻي هن منصوبي تحت اسان ڪيترا محفوظ آهيون؟ ۽ ڪيترا ترقي يافته ٿينداسين؟ اهو اڳيان وقت فيصلو ڪندو ۽ پاڪستان جون سياسي حڪمت عمليون پڻ اڳيان خود ئي ظاهر ٿينديون.
انگريز دور ۾ ايسٽ انڊيا ڪمپني ئي هئي جا هن خطي جي غلاميءَ جو ڪارڻ بڻي بيشڪ انگريز حڪومت گڏيل هندستان ۾ سڌارا به آندا پر مجموعي طور هنن واپار لاءِ ڪوٺيون قائم ڪري هتي ريلوي لائينون ۽ روڊ وڇائي ملڪ تي مڪمل قبضو ڪري سئو سال حڪومت ڪئي، سي پيڪ منصوبي ذريعي ڪجهه خوف ۽ خدشا اقتصادي ماهرن، سول سوسائٽي ۽ ٻين ساڃهاوندن طرفان ٻڌڻ ۾ اچن پيا، سندن موجب ته هنن زميني منصوبن جي ڪري ملڪ ۾ ٻاهريان ماڻهو لڏ پلاڻ ڪري ايندا ۽ ڌاري آبادي وڌي ويندي، جنهن ۾ خاص طور سنڌ خطو ته آهي ئي پناهه گيرن جي پناهه گاهه اهڙيءَ ريت اصل مالڪ ته اقليت ۾ اچي ويندا، کين اهي حق ملي ڪونه سگهندا، جيڪي ملڻ گهرجن، هتان جي زمين پڻ محدود ٿي ويندي اڳ ۾ ئي بحريه ٽائون، ڊي ايڇ اي ٽائون ۽ ذوالفقار آباد ٽائون جهڙن مستقبل جي منصوبن سان اربن روپين جي زمين ٽڪن تي نيلام ٿي چڪي آهي، سي پيڪ جي ذريعي نوان نوان انڊسٽريل زون ٺهندا، نوان شهر اڏبا جن تي چيني قوم جي سيڪيورٽي هوندي. اهي مڪمل سندن ئي ضابطي ۾ هوندا، چينين جو اچڻ بنا ويزا جي هوندو، اهي ٽئڪس فري هئڻ سان پنهنجي آبادڪاري هتي وڌائيندا، ڇا اسان ڪراچي جي حالتن تي غور ڪري اهو هڪ پل لاءِ سوچيون ٿا؟ ته هن خطي ۾ ڌارين جي آبادڪاري وڌڻ سان سڄي خطي جي حالت ڪراچي وانگر ٿيندي جتي اڄ به عوام کي بنيادي سهولتون مهيا ڪري ڏيڻ هڪ وڏو مسئلو آهي.
بهرحال هر عروج کي زوال ۽ هر زوال کي عروج ضرور آهي، ان ڪري سڀني ڳالهين ۾ فقط خرابيون به نٿيون ڳولهي سگهجن، ممڪن آهي نون نون منصوبن سان ملڪ جي معاشي ۽ سماجي حالتن ۾ ڪو سودمند ڦيرو به اچي. حڪومت، حزب اختلاف، قوم پرست ڌريون ۽ ٻيا سڀ هن منصوبي جي فائدن کي بيان ڪري رهيا آهن، ممڪن آهي جڏهن سي پيڪ جا سڀ معاهدا مڪمل طور ظاهر ٿين ۽ عمل ۾ اچن ته ڪي ڏور رس فائدا به سامهان اچن. وقتي طور ڏيهي ماڻهن کي روزگار به ملندو، هن ملڪ جي سياسي حڪومتن جي رسا ڪشي واري جنگ غريب عوام کان نه فقط روزگار کسيو آهي پر انهن جا حال هيڻا ۽ سور ٻيڻا ڪري ڇڏيا آهن، اهي فقط دهل وڄائي ووٽن ڏيڻ ۾ پورا آهن، ٻي کين ڪابه خبر ڪانهي ته، “ادو مئو، ادي ڄائي اسين اوتري جا اوترا”، ڪهڙي حڪومت اچي اها کين ڪي فائدا نٿي ڏئي، ممڪن آهي، سي پيڪ منصوبو ملڪ جي بيروزگاري دور ڪرڻ ۽ وسيلن کي وڌائڻ ۾ مددگار ٿيئي، بهرحال اميد تي ته دنيا قائم ئي آهي.