زاهدان ڌماڪي کانپوءِ پاڪ_ايران تعلقات
ڪار بم ڌماڪو ايران جي شهر زاهدان ۾ ٿيو. جنهن ۾ 18 ماڻهو شهيد ۽ ويهارو کن زخمي ٿي پيا. ڌماڪو صبح جو 30: 6 منٽن تي ٿيو . ان سلسلي ۾ ڪجهه گرفتاريون به عمل ۾ آيون آهن. ڪار ڌماڪو ان وقت ٿيو جڏهن پاسداران انقلاب جي بس جو ان ڪار ڀرسان گذر ٿيو ٺيڪ ان وقت ڪار ڌماڪي سان ڦاٽي پئي . ڌماڪي کان اڳ ان ڪار مان چار دهشتگرد لهي موٽر سائيڪلن تي چڙهي فرار ٿي ويا. زاهدان شهر، پاڪستاني سرحد ٽپڻ کان پوءِ اڳيون ايراني شهر آهي هي ڌماڪو جندالله تنظيم وارن ڪرايو آهي. جنهن جي ذميواري جند الله وارن قبولي ورتي آهي ماضيءَ ۾ اهو گروپ ان علائقي ۾ قتل ۽ اغوا جي واقعن ۾ اڳڀرو رهيو آهي. ٻئي پاسي وري ايراني انقلابي عدالت تڪڙو فيصلو ڏئي بم ڌماڪي ۾ گرفتار ڏوهي کي سري عام ڦاسي چاڙهڻ جو حڪم ڏنو. 19 فيبروريءَ تي ان جوابدار کي زاهدان ۾ سري عام ڦاهي تي چاڙهيو ويو. ان سلسلي ۾ ايراني روحاني پيشوا آيت علي خامنه اي جي ترجمان عباس علي سليماني عوام کي اپيل ڪئي آهي ته هو صبر ۽ تحمل کان ڪم وٺن. سُني فرقي سان سلهاڙيل به اسان جا ڀائر آهن. انهن جا هٿ اهڙي جرم کان پاڪ آهن. اسان کي انهن جي شڪايتن جو به احساس آهي. جند الله تنظيم جو هن وقت اڳواڻ عبد المالڪ يحيٰ ريگي آهي. جنهن لاءِ چيو وڃي ٿو ته سندس جو واسطو پاڪستان سرڪار پاران دهشتگرد قرار ڏنل ڪالعدم تنظيم سان آهي.
زاهدان بم ڌماڪي کانپوءِ ايراني پارليامينٽ جي ميمبر حسين علي شاهه ايراني پارليامينٽ کي خطاب ڪندي پاڪستان مٿان الزام مڙهيو ته ڏکڻ _ اولهه پاڪستاني سرحدن وٽ ايراني حڪومت جا مخالف ۽ منشيات جا اسمگلر لڪل آهن. پاڪستاني حڪومت ان سلسلي ۾ ڪو قدم کڻڻ بدران کين پناهه ڏئي رهي آهي. جنهن ڪري ايران ۾ جيڪا به گڙ ٻڙ ٿئي ٿي. ان جي رٿا بندي پاڪستان ۾ ٿي رهي آهي. ايراني پارليامينٽ جي رڪن پاران اهڙو بيان پاڪستان لاءِ ضرور افسوس جو باعث بڻيو هوندو. ان سلسلي ۾ ڪجهه ماڻهن جو خيال آهي ته پاڪستان ۽ ايران وچ ۾ غلطي فهميون پيدا ڪرڻ به آمريڪي منصوبي جو هڪ حصو آهي. آمريڪا جي سياسي پلاننگ ڪندڙ اهڙو منصوبو آمريڪي سرڪار کي پيش ڪيو آهي ته پاڪستان ۽ ايران جي شيعا _ سني فرقن ۾ بيچيني ۽ مونجهارا پيدا ڪري ٻنهي ملڪن کي هڪٻئي جي خلاف کڙو ڪرڻو آهي. پاڪستان ۾ محرم واري مُقدسُ مهيني ۾ بم ڌماڪي ۽ زاهدان ۾ سُني فرقي جي ماڻهن پاران بم ڌماڪي ۾ پاسداران انقلاب جي 18 ماڻهن جي قتل پٺيان اهڙي سوچ کي نظر انداز نٿو ڪري سگهجي.
ايران جي هڪ عالم حجت السلام احمد خاطمي به پاڪستان سرڪار مٿان الزام مڙهيندي چيو آهي ته”پاڪستان جا مدرسا دهشتگردن جون پناهه گاهون آهن. پاڪستان اسان جو پاڙيسري ملڪ آهي پر اهو آهستي آهستي پاڙيسري وارن حقن کي وساريندو ٿو وڃي، زاهدان ڪار بم ڌماڪو پاڪستاني مدرسن جي پڙهيل جنگجوئن ڪيو آهي“. ڪار بم ڌماڪي کان پوءِ ايراني سرحدن لڳ چئن پوليس عملدارن کي قتل ڪيو ويو. ايران چئن عملدارن جو قتل به پاڪستان جي کاتي ۾ وجهي ڇڏيو آهي. ايراني سرڪار جو ان سلسلي ۾ سخت احتجاج سامهون آيو . ايران ايترو به چئي ڏنو ته پاڪستان کي آمريڪا کان محتاط رهڻ کپي، ڇاڪاڻ ته آمريڪا کيس وڏو نقصان پهچائي سگهي ٿو. جڏهن ته پاڪستان ايران کي غير مستحڪم ڪري رهيو آهي. اهڙي قسم جي بيان ۾ ايران پنهنجي دوست ۽ پاڙيسري ملڪ کي وڏي معيار ڏني آهي. جنهن لاءِ پاڪستان کي ازالو ڪرڻ گهرجي. اهو پاڪستاني سرڪار جو اخلاقي فرض بڻجي ٿو. سڀني واقعن ۽ حالتن کي مدنظر رکندي ايران پاران بارڊر تي پڪي ڪنڪريٽ ديوار تعمير ڪرڻ جو ڪم شروع ڪري ڇڏيو آهي. ايراني حڪومت پاران پاڪ _ ايران سرحد ست سؤ ڪلوميٽرن تي مشتمل آهي . ان تي ٽي فٽ ويڪري ۽ ڏهه فٽ ڊگهي ( اُڀي ) ديوار تعمير ٿيندي. ديوار جي تعمير ۾ مظبوط لوهه ۽ سرين جو استعمال ڪيو ويندو. 1992ع ۾ ايران ۽ پاڪستان جي حڪومتن وچ ۾ ٻنهي طرفن کان سرحدي شهرين لاءِ راهداري ۽ کائڻ پيئڻ جي شين کي آڻڻ ۽ نيئڻ جي اجازت ڏني وئي هئي. تازن واقعن کانپوءِ ايران زيرو پوائنٽ بند ڪري ڇڏي آهي. لوڪل ماڻهن جي اچ وڃ سميت کائڻ پيئڻ وارين شين جي آڻڻ ۽ نيئڻ تي پابندي هڻي ڇڏي آهي. تنهنڪري مقامي آباديءَ جاماڻهو سخت پريشان آهن ۽ فاقا ڪشيءَ جي بحران ۾ ڦاسي چڪا آهن، مقامي ماڻهن جي گذر سفر جو ذريعو ايران کان پاڪستان ڏانهن شيون آڻڻ ۽ نيئڻ آهي. خاص ڪري تفتان کان ايران موڪلڻ جي انتظار ۾ فروٽ، پٽاٽا، ۽ چانور پئجي پئجي خراب ٿي چڪا آهن. جنهن سان پاڪستاني واپارين کي وڏو نقصان رسيو آهي. ٻيو نقصان پاڪستان کي اهو کڻڻو پيو ته انهيءَ رستي سان پاڪستان جا اڪثر نوجوان ترڪي ۽ ٻين يورپي ملڪن ڏانهن روزگار جي سلسلي ۾ ويندا آهن. زيرو پوائنٽ بند هجڻ ڪري سخت چؤڪسي ۽ نگراني هئڻ ڪري پاڪستاني نوجوان ٻين ملڪن ڏانهن وڃي ناڻو ڪمائڻ کان به محروم ٿي ويا آهن. ٻئي طرف تيل آهي، جيڪو ايران مان انهيءَ رستي کان اچي ٿو تفتان ۾ ڏهن کان پندرنهن رپين تائين، ڪوئيٽا ۾ پنجويهن کان ٽيهن رپين جي اگهه تي في ليٽر وڪامي ٿو. ان تي به اثر پيو آهي. ايران کان پهچندڙ تيل مهانگو ٿي ويو آهي. تيل واري واپار سان ڪيترائي ماڻهو سلهاڙيل آهن. اڪبر سومرو ۽ مان جڏهن تفتان روڊ سان سفر ڪري رهيا هئاسين ته مون کي روڊ کان ٻنهي پاسن کان وڏا تيل جا ڊرم ڏسڻ ۾ آيا جن ۾ ايراني تيل هو. اتي چار يا پنج ماڻهو موجود هئا. جيڪي سستو تيل وڪرو ڪري رهيا هئا. بلوچستان صوبي جي موسم ۽ پهاڙي رستن جي حوالي سان سي اين جي، گاڏين کي مضبوط طاقت ڪونه ٿي بخشي. ايراني تيل پاڪستاني تيل کان وڌيڪ طاقتور آهي. جيڪو گاڏين کي بلند پهاڙن تائين ڇڪڻ ۾ طاقت فراهم ڪري ٿو.
هڪ طرف زاهدان بم ڌماڪي کانپوءِ ايران ڪاوڙ ۾ اچي ڪنڪريٽ ديوار تعمير ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي. ته ٻئي حوالي سان اِهو به ڏٺو وڃي ته صدر مشرف جو ايران وارو دؤرو جيڪو فيبروري جي پنجين تاريخ تي ڪيو ويو جيڪو قومي علائقائي سلامتي لاءِ اهم چيو وڃي ٿو. اتي ڪيئي ڳالهيون ۽ معاهدا ٿيا انهن معاهدن، واعدن ۽ قسمن جو هاڻي ڇا ٿيندو؟. ڪٿي ائين ته ناهي جو اهو بم ڌماڪا صدر مشرف ۽ احمدي نزاد کي ويجهو رهڻ بجاءِ اختلاف پيدا ڪري کين پري ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي هجي. في الحال اسان کي هر ڳالهه تي غور ڪرڻ گهرجي، سڀني پاسن کي جاچڻو پوندو. ان دوري بابت سيڪريٽري خارجه رياص کوکر جو بيان هو ته پاڪستاني صدر ڇهن سالن کانپوءِ ايران دوري تي تهران پهتو آهي . پاڙيسري ملڪ ايران سان پراڻا تعلقات هئڻ جي ناتي پاڪستان کي ايراني سلامتي بابت تشويش آهي ڇاڪاڻ جو ايران مشرق وسطيٰ ۾ اهم رول ادا ڪري ٿو. صدر مشرف جڏهن ايران آيو ته ايراني سرڪار ان جو شاندار استقبال ڪيو. صدر مشرف هم خيال مسلم گروپ بنائڻ جي ڪوشش سبب ايران سميت نَوَ اسلامي ملڪن جو دورو ڪيو صدر مشرف بهتر ڄاڻي ٿو ته جيڪڏهن ايران تي آمريڪا حملو ڪيو ته پوءِ وارو پاڪستان جو هوندو. تنهن ڪري مسلم ملڪ گڏجي ڪو اهڙو لائحه عمل تيار ڪن جنهن سان مسلمان ملڪ آمريڪي عتاب کان بچي سگهن. ڇاڪاڻ جو آمريڪا پاڪستان مٿان طالبان جي مدد جا الزام هڻي پاڪستاني علائقن تي بمباري ڪرڻ جو فيصلو ڪري ڇڏيو آهي. ٻي طرف ايران تي به آمريڪي حملي جي تلوار لٽڪيل آهي.
پاڪستان کي خارجه پاليسي تي نظر ثاني ڪرڻ گهرجي انهيءَ ڪري پاڙيسري ملڪن ڀارت، افغانستان ۽ هاڻ ايران سان ناتا خراب ٿي رهيا آهن. پاڪستان جي غلط پاليسين ڪري ۽ پاڪستان پاران آمريڪي ڪئمپ ۾ وڌيڪ جي حضوري ڪرڻ سبب پاڪ _ ايران تعلقات متاثر ٿي رهيا آهن. زاهدان ۾ پاسداران انقلاب تي حملي کان پوءِ پاڪ _ ايران جي دوستي جي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو ايڏي تلخي پيدا ٿي آهي. جو ايران ۾ پاڪستاني سفير کي دفترِ خارجه ۾ گهرائي احتجاج ڪيو ويو. مستقبل ۾ به وڇوٽيون پيدا ٿي سگهن ٿيون. جن کان پاڪستان کي خبردار رهڻ گهرجي. ايران کي اهڙو تاثر ڏنو وڃي ته جيئن وري ايراني عالم، دانشور خاتم احمد خاتمي صاحب ائين نه چوي ته پاڪستان جا مدرسا دهشتگردن جون پناهه گاهون ۽ پاڪستان پاڙيسري واري حقن کي وساريندو ٿو وڃي. ¡
تاريخ : 6-3-2007