صوبائي خود مختياري، اين ايف سي ايوارڊ ۽ پ پ مان اميدون
هن وقت سنڌ جو وڏو وزير ۽ سندس ڪابينا جا وزير سنڌ جا وڪيل ٿي جڏهن اسلام آباد پهچندا ته انهن وٽ سنڌ جا اهم مسئلا ۽ انهن جي حل بابت طاقتور تجويزون هجڻ گهرجن. هن وقت گهڻي عرصي کان پوءِ سنڌ جو اقتدار سنڌ جي اصل نمائندن جي نصيب ۾ آيو آهي. تنهنڪري سنڌ جي نمائندن تي اهو قومي فرض ٿوعائد ٿئي ته سنڌ جو ڪيس طاقتور ۽ سگهارو ڪري وفاق آڏو پيش ڪن. اقتدار اچڻي وڃڻي شيءِ آهي. اقتدار ۾ رهي سنڌي عوام کي رليف ڏيڻ ۽ انهن جي حقن لاءِ ويڙهه ڪرڻ هڪ تاريخي ڪم هوندو. سنڌ ڪيس۾ ڪاميابي سنڌ جي عوامي نمائندن کي تاريخ ۾ وڏو مرتبو بخشيندو.
هي حقيقت آهي ته ملڪ کي سنڌ صوبو ڪل آمدني جو 70- 65 سيڪڙو ڏئي ٿو. ملڪ جون بندرگاهون سنڌ ۾ هئڻ سبب واپار جي ڪمائي جو وڏو حصو سنڌ مهيا ڪري ٿي. گئس ۽ تيل جي ذخيرن مان حصو لکين بئرل جي حساب سان سنڌ مان نڪري ٿو پر ان جي رائلٽي کان سنڌ محروم آهي. تيل ۽ گئس جي اهم ادارن ۾ مقامي ماڻهن کي ترجيح ڏيڻ کپي پر سنڌي ماڻهن جو تعداد اٽي ۾ لوڻ جي برابر آهي. وڏي ۾ وڏيون آٽو موبائيل، ٽيڪسٽائل ڪمپنيون يوريا کاڌ جون ڪمپنيون سنڌ ۾ آهن پر انهن ادارن ۾ ڪم ڪندڙ ماڻهو ٻاهران گهرايا وڃن ٿا. جيڪي اصل سنڌي ماڻهن جي حقن تي ڌاڙو هڻڻ برابر آهي. مرڪزي خزاني جو اصول آهي ته جيڪو صوبو يا رياست قومي آمدني ۾ گهڻي کان گهڻو حصو ڏئي ٿو. ان کي حق يا امداد ان جي تناسب سان ملڻ گهرجي.
ملڪ جون سموريون ڌريون تسليم ڪن ٿيون ته سنڌ زرخيز ۽ معدنيات سان مالا مال صوبو آهي. پر ان حساب سان سنڌ جو حصو وفاق نٿو ڏي. تنهن ڪري هاڻي ائين نه ٿيڻ گهرجي. هن وقت سنڌي عوام جيڪڏهن وفاق کان خوش ڪونهي ته ان جو واحد سبب ماضي ۾ ڪيل ناانصافيون آهن. هن وقت سنڌ ۾ بيروزگاري سبب نوجوان نسل سخت ذهني دٻاءَ جو شڪار آهي. انهن دٻاءَ ڪري هو مختلف ڏوهن ۾ پنهنجي گذر معاش کي ڳولي رهيو آهي. جيڪڏهن هو ائين به نٿو ڪري سگهي ته پوءِ خودڪشيون ڪري انت آڻي ڇڏي ٿو تنهن ڪري سنڌ جي نوجوان نسل کي بچائڻ لاءِ پڙهيل ڳڙهيل نوجوانن کي نوڪريون ڏئي انهن جون توانائيون صرف ڪيون وڃن ۽ کين ڀٽڪڻ. خودڪشين ۽ بي راهه روي کان بچايو وڃي. اها ذميواري هن وقت سنڌ جي نمائندن تي آهي. سنڌ جا نمائنده پنهنجيون ذميواريون فرض سمجهي ادا ڪن.
گڏيل مفادن واري ڪونسل هجي يا قومي مالياتي ڪميشن، جيڪڏهن انهن جي فيصلن تي عمل نٿو ٿئي ته پوءِ مايوسي پيدا ٿئي ٿي، جيڪا هن حڪومت کي نه ٿي جڳائي. هي حڪومت جيڪا عوامي اڪثريت سان چونڊجي آئي آهي ۽ ملڪ جي سياسي پارٽين ۾ مفاهمت وارو ماحول موجود آهي، تنهن ڪري اها اميد ڪري سگهجي ٿي ته مخدوم يوسف رضا گيلاني جي زير صدارت ٿيندڙ اسلام آباد ۾ گڏجاڻي اندر اين ايف سي ايوارڊ سميت ٻين اهم مسئلن تي هڪ هڪاڻي ٿيندي. ۽ سنڌ سان انصاف ٿيندو.
ماضي ۾ ان قسم جون گڏجاڻيون ٿيون آهن پر خاطر خواهه نتيجا نه نڪري سگهيا آهن. 14 جنوري سال 1991ع تي گڏيل مفادن واري ڪونسل ۽ قومي مالياتي ڪميشن جون گڏجاڻيون اسلام آباد ۾ ٿيون هيون، ان وقت سنڌ جو وزير اعليٰ ڄام صادق علي منصب تي هو. ان وقت اسان سمجهيو هو ته هي زور آور مڙس آهي. سنڌ جي حقن تي سودي بازي نه ڪندو پر جڏهن هو اسلام آباد کان موٽيو ته هن زور آور وزير اعليٰ سواءِ مايوسين ۽ تڪليفن جي ڪجهه نه ڏنو. ڇاڪاڻ جو وفاق هن صاحب کي پ پ سميت سنڌي عوام کي ڪچلڻ جو ٽاسڪ ڏنو هو. تنهن ڪري 1991ع ۾ گڏيل مفادن واري ڪونسل مان لاڀ حاصل ڪري نه سگهيا سين پر هينئر جڏهن عوامي حڪومت وڏي مينڊيٽ سان اقتدار حاصل ڪري ورتو آهي. انهن تي عوام جو حق آهي ته هو به عوام ڏانهن ذميواري جو ثبوت ڏين.
اڳوڻي ق ليگ حڪومت هجي يا هاڻوڪي پ پ پ حڪومت هجي، انهن جو هاڻي مقصد صوبن کي صوبائي خود مختياري ڏيڻ ضروري بڻجي ٿو. ان جو وڏو سبب اهو آهي ته ملڪ جي طاقتور اداري اسٽيبلشمينٽ به فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته صوبن کي خود مختياري ملڻ گهرجي. اسٽيبلشمينٽ هاڻي ملڪ ۾ مضبوط وفاقي سياست جي حق ۾ ناهي. جڏهن کان نواز ليگ پنجاب ۾ قومي پارٽي ٿي اڀري آهي. ساڻ نواز ليگ جو محور پنجاب جي ترقي آهي تنهن ڪري پنجابي عوام وٽان موٽ به نواز ليگ کي بهتر ملي آهي. گذريل چونڊن ۾ محترمه بينظير ڀٽو جي پنجاب ۾ شهادت به پ پ پ کي سوڀارو نه ڪري سگهي. جڏهن ته نواز ليگ پنجاب جي ماڻهن جي ڳالهه ڪئي. انهن جي اهم اشوز خاص ڪري ججن جي بحالي واري مقصد نواز شريف کي پنجاب ۾ قومي سوچ کي هٿي وٺرائي آهي. جڏهن ته سنڌ ۾ پ پ پ ۽ متحده اڳ ۾ ئي صوبائي سطح تي سنڌ جي مسئلن ۽ محرومين جي ڳالهه ڪري رهي آهي. ٻي طرف بلوچستان ۾ بلوچ، اسلم رئيساڻي جي اڳواڻي ۽ پٺاڻ، اي اين پي جي قيادت ۾ قومي سياست کي طاقت بخشي رهيا آهن، ان جو واحد سبب هي آهي ته اهو سڀ ڪجهه اسٽيبلشمينٽ چاهي ٿي. اسٽيبلشمينٽ چاهي ٿي ته ملڪ ۾ هاڻي وفاقي سياست ڪنهن به طرح مضبوط نه هجي سياست ورهايل ۽ منتشر هجي ته جيئن عوام جو ڪو به واحد اڪثريتي مينڊيٽ وفاقي پارليامينٽ ۾ اڀري نه اچي سگهي. انهن حالتن ۾ جيڪو به حڪمران هوندو، اهو سندن مفادن جو خيال رکندو. ڇاڪاڻ جو اهو حڪمران - پارليامينٽ يا سياسي جماعت ڪمزور هوندي. سدائين پيو اتحادي پارٽين کان ڇرڪندو. ان ڇرڪڻ جي نتيجي ۾ اها پارليامينٽري اقتداري پارٽي اسٽيبلشمينٽ جي سهاري تي هوندي. هاڻي جيئن پ پ پ جو ڪردار آهي. ان عمل سان اسٽيبلشمينٽ جو ڪاروهنوار هلي ويندو ساڻ عملي طور ملڪ ۾ وفاقي سياست جو خاتمو ٿي ويندو.
اسٽيبلشمينٽ اوستائين عمل نه ٿي ڪري سگهي. جيستائين سندس آقا جي رضامندي شامل نه هجي. تنهن ڪري وفاق جي سياست جو خاتمو اصل ۾ آمريڪا جي خواهش آهي. آمريڪا صوبن کي خود مختياري ڏيڻ جي حق ۾ آهي. آمريڪا صوبن کي با اختيار بنائي کانئن وڏو ڪم وٺڻ جو خواهشمند آهي ۽ تنهن ڪري آمريڪا پٺاڻن تي حامد ڪرزئي ذريعي بلوچ قوم پرستن تي انڊيا ذريعي. جڏهن ته سنڌ ۾ متحده ذريعي هٿ رکي پنهنجي مقصدن ڏانهن وڌي رهيو آهي.
حقيقت هي آهي ته هاڻي ملڪ ۾ وفاقي پارٽين بجاءِ سگهاريون صوبائي. قوم پرست پارٽيون اڳتي هلي فعال ٿينديون، جنهن سان طاقت جو توازن تبديل ٿي سگهي ٿو- ڇاڪاڻ جو آمريڪا نيوڪان نظريي ۾ پاڪستان جي رياست کي غائب ڪري ڇڏيو آهي، تنهن ڪري ايندڙ ڏهاڪي ۾ هن خطي جي سياست جا خدو خال ٻيا هوندا. تنهن ڪري وقت جي تقاضا آهي ته جيڪا جاءِ متحده وارن عالمي ادارن آڏو پنهنجي بڻائي آهي اها پ پ پ کي ٺاهڻ گهرجي ڇاڪاڻ جو متحده عالمي ادارن ۽ ملڪن آڏو پنهنجو موقف مڃرائي چڪي آهي ته سنڌ جي وارثي جو حق صرف ۽ صرف متحده کي هجڻ گهرجي، ڇاڪاڻ جو متحده وڏيرن جي نه پر غريب عوام جي پارٽي آهي. تنهن ڪري اهو تاثر جيڪو متحده عالمي ادارن کي ڏئي چڪي آهي، در اصل اهو ڪم پ پ پ وارن کي ڪرڻ گهرجي. ڇاڪاڻ جو عوام پ پ پ کي ووٽ ڏئي سنڌ جي اقتدار جو والي بڻايو آهي، تنهن ڪري پ پ پ کي وفاق آڏو سنڌ جي صوبائي خود مختياري ۽ اين ايف سي ايوارڊ سميت ٻين معاملن تي هاڻي جنگ ڪرڻي پوندي ۽ وفاقي سياست کان وڌيڪ صوبائي سياست جي مسئلن تي توجهه ڏيڻي پوندي. خاص ڪري امن امان جو مسئلو، دهشتگردي، اغوا، رهزني، ڌاڙن ۽ ڦرن جو خاتمو آڻي عوام کي سک ۽ سلامتي وارو ماحول ڏيڻو پوندو، جيڪڏهن هاڻي پ پ پ سنڌ لاءِ ڪجهه نه ڪري سگهي ته پوءِ شايد اهڙو موقعو پ پ پ کي وري ٻيهر ڪو نه ملندو.¡
تاريخ : 22-04-2008