شاعري

ڳولا

سنڌ سلامت ڪتاب گهر پاران منور سلطانہ جي شاعري ۽ ڪالمن جو مجموعو ”ڳولا“ اوھان اڳيان آڻي رھيا آھيو.

منور سلطانہ اڄ کان چار ڏهاڪا اڳ بہ مقبول ليکڪ رهي آهي، جنھن دؤر ۾ عورت جو گهر جي دروازي  کان ٻاهر نڪرڻ عيب هو، تعليمي شعور تہ پنھنجي جاءِ تي پر عورت کي بنيادي حق جي بہ ڄاڻ نہ هئي، اُن وقت منور سلطانہ جھڙين ليکڪن عورتن کي پنھنجي حقن جي تعليم ٿي ڏني. 


Title Cover of book ڳولا

(03)

سنڌ جي عورتن گذريل ڏهن سالن کان وٺي تعليمي ۽ هنري ميدان ۾ چڱي ترقي ڪئي آهي. مان مڪمل ته نه چوندس باقي چڱي خاصي ضرور چوندس ، هاڻين گهٽ ۾ گهٽ ڪنهن نياڻي جو اسڪول ڪاليج ۾ پڙهڻ عيب نٿو لکيو وڃي. توهان سنڌي عورتن کي ميڊيڪل، انجنيئرنگ سان گڏوگڏ ٻيين مختلف شعبن ۾ به ڏسي سگهو ٿا. هڪ نياڻي جيڪا ٻاهر نڪري پڙهي ٿي ۽ پنهنجي روايتن سان گڏوگڏ جيڪا پنهنجي خاندان جي عزت جو خيال رکي ٿي،اها نياڻي لائق تحسين آهي. ڇو جو اسان وٽ مشرق ۾ عورت هڪ مقدس هستيءَ جو نالو آهي ۽ اهو تصور صدين کان اڄ تائين به هلندوٿو اچي ۽ خدا ڪري ائين قائم رهي. دنيا ۾ جيئن ته ذهني بيداري ڏاڍو تيزيءَ سان اٿي رهي آهي ته بيداريءَ ۾ اسان جي سنڌي عورت به پوئتي نه آهي. هي ڳالهه رڳو هاڻوڪي زماني سان ٺهڪي ڪانه ٿي چي پر جڏهن عورت جو ٻاهر نڪرڻ معيوب لکيو ويندو ته اسان وٽ پردي ۾ ويهي عربي فارسي جي تعليم به پرائي ۽ اسان اڄ ان پراڻي دانشور ۽ تجربيڪار عورت جي نئين زماني جي يونيورسٽين جي قابل ڊگري يافته عورت به ان جو مقابلو نٿي ڪري سگهي . ڇوجو پراڻي عورت چاهي ٿوري گهڻي پڙهيل هجي يا جاهل اها پنهنجي زندگي کي نهايت عقل، باريڪ بيني ۽ ٻين جي تجربي جي روشني ۾ ڏسندي هئي. پر اڄ ڪالهه معاملو ان جي برعڪس آهي. اڄ جي ڇوڪري پڙهي ٿي. باقي ڪڙهي ڪانه ٿي ۽ اهو حقيقت ۾ جيڪو اڄ معمولي مسئلو آهي، سو ڏاڍي تيزيءَ سان وڌندو ويندو ۽ اسان جي ثقافت ۽ اسان جي جيڪا پنهنجن روايتن ۽ خانداني قدرن جي سڃاڻپ آهي، ان کي کائي ويندو. مان ڪنهن تي ذاتي ٽوڪ نٿي ڪريان. پر مان سنڌ جي نياڻين کي سندن زندگيءَ جي هر نئين قدم اڳتي وڌائڻ جي سوچ جي دعوت ٿي ڏيان. جنهن جو فقدان ٿيندو پيو وڃي ان تي جذباتيت غالب ايندي پئي وڃي.
هڪڙو پهاڪو مونکي ياد پيو اچي ته ”تر جي گٿي سو چوٽون کائي“ ۽ اهو پهاڪو انهن نياڻين لاءِ آهي جيڪي غلط قدم ٿيون کڻن پوءِ سڄي عمر پڇتائين ٿيون. مان کُلي طرح هاڻي ان مسئلي جو اظهار ڪيان ته ڪي ڇوڪريون ڪاليجن، يونيورسٽين ۾ پڙهندي ڪنهن نه ڪنهن مرد کي پسند ڪن ٿيون ته مائٽن کي ايتري به مهلت نٿيون ڏين جو اهي ويچارا ان ڇوڪري بابت پڇا ڳاڇا ڪن ۽ ان جلد بازي جو نتيجو اهو ٿو نڪري ته يا ته اهو مرد انهن کي ڇڏي ٿو ڏي يا وري ٻارن سان گڏ مڙس کي به پالڻو ٿو پوي يا وري اهو اڳي ئي شادي وارو هوندو آهي سو پنهنجي ڪمائي ته پهرين زال کي موڪلي ٿو (جيڪي سندس پهرين زال ٻارن جو حق آهي) ۽ پاڻ ٻئي زال جي ڪمائيءَ تي هلي ٿو.
اڪثر ڪي ڇوڪريون اهڙي مرد سان به شادي ڪن ٿيون، جيڪي اڳي ئي شادي وارا هوندا آهن اهي مرد اڪثر ڪري پنهنجي ذهني سڪون، يا زال وڏي عمر جي آهي، يا وري زال ڄٽ آهي، جو جواز پيدا ڪري ٻي شادي ڪن ٿا ۽ ڇوڪريون به بنا ڪنهن سوچ جي ته اهو مرد جيڪو پهرين زال کي آساني سان ڇڏي پيو، پوءِ سڀاڻي توهان کي به ڇڏيندي دير نه ڪندو، سوان سان شادي ڪن ٿيون.چوندا آهن ته عورت ئي عورت جي درد کي سمجهي ٿي، پر اڄ جي عورت رڳو پاڻ لاءِ به نه ٿي سوچي ٻي عورت جي درد کي سمجهڻ جي ڳالهه ته وڃي کڏ جي تري۾ پوي.
هوءِ ته رڳو اهو ٿي سوچي ته هي مرد چوي ٿو ته مان شادي کانپوءِ پنهنجي پهرين زال کي ۽ ماءُ ڀيڻ کي ڪونه پڇندس. اهو سوچي خوش ٿئي ٿي اها سوچ يا دورا انديشي هن جي ذهن تي ڪو نه ٿي اچي ته جيڪو مرد پنهنجي رت کي ڇڏي پيو، سو تنهنجي ڪهڙي پرواهه ڪندو؟
تعليم يافته عورت، مرد تي Depend ڪرڻ ڇڏي ڏئي، بلڪه پنهنجي ذاتي اعتماد تي زندگي بسر ڪري، شاديءَ کي هرو ڀرو پنهنجو اهڙو مسئلو نه ڪري ته شادي کانسواءِ زندگي بسر ڪونه ٿيندي. اڄ جي ڇوڪري پنهنجي ماءُ پيءُ يار ڀائرن بار نه آهي، هوءَ پاڻ ڪمائي ٿي. باقي رهي شادي سان به سوچي سمجھي ڪري. اڄ سٺين ڇوڪرين لاءِ سٺيون مائٽيون سندن در تي هلي اينديون آهن، دنيا اڃا ته ڪن چڱين ڳالهين تي هلي پئي. اُميد ته منهنجون سنڌي ڀينرون منهنجو ڪالم پڙهي ٿوري غور و فڪر جو مادو پنهنجي اندر پيدا ڪنديون ۽ سٺي زندگي گذارينديون.
ائين نه جو وري مائٽ پنهنجن نياڻين کي تعليم کان محروم ڪري ۽ عزت خاطر ٻاهر نه ڪڍن، ائين وري اسان تعليم ۾ پوئتي پئجي وڃون ويا وري پڙهيل ڇوڪري جي عزت واري حيثيت نه رهي.
اديون رسالو
اپريل 1982ع