مُياس ته معاف ٿئي!
سنڌ ۾ واقعي دور مٽجن ٿا، پر ذھن ڪٿي ٿا مٽجن؟ گھوٽڪي پوليس جو ذھن به اڳوڻي آمر جنرل پرويز مشرف جي ذھن سان ملي ٿو، جنھن ريپ جو شڪار ٿيندڙ عورتن مٿان طنز ڪندي چيو ھو ته ”اھي عورتون ڄاڻي واڻي ريپ ٿو ڪرائين، ته جيئن کين آمريڪا ۽ ڪئنڊا جي ويزا ملي وڃي.“ مشرف ته اقتدار مان ھليو ويو، پر اھا ذھنيت حڪومتي ادارن ۽ مردن جي اڪثريت ۾ڇڏي ويو ته ريپ جي واقعن ۾ عورتن جا ڪي مفاد لڪيل ھوندا آھن، تنھن ڪري جنرل ضياءَ وازي زماني ۾ ريپ ٿيل عورتن کي چار گواھ پيش ڪرڻا پوندا ھئا، جن عورت کي ريپ ٿيندي ڏٺو ھجي، تيئن ئي ھاڻوڪي دور ۾ اھو مائي الھودائي جھڙين عورتن کي واضع ڪرڻو پوندو ته ھنن ڪئينيڊا يا آمريڪا جي ويزا يا ڪنھن ٻئي مفاد لاءِ ته ريپ نه ڪرايو آھي! مائي الھوڌائي رلِيون وڪڻي گذر ڪندڙ اھڙي اڌڙوٽ عمر واري عورت ھئي، جنھن کي کينجھو واري علائقي ۾ برسات ۽ طوفان سبب رات ترسائي، سندس 10 سالن جي نياڻي شرما سميت اجتماعي زيادتي جو نشانو بڻايو ويو ۽ بعد ۾ جيئري باھ ڏئي ساڙيو ويو. ھوءَ اھڙي پورھيت عورت ھئي، جنھن جا ھٿ ھنر سان سونا ھئا، جنھن کي اسپتال جي ٻين عورتن پاران جيڪو مٿن کان وھاڻو ڏنو ويو ھو، سو ھٿ جي ھنر آر جو ڀرت جو شاھڪار نمونو ھو.
ائين به ناھي ته حڪومتي ادارن مائي الھوڌائيءَ کي ڪو صفا وساري ڇڏيو ھو، ڇاڪاڻ ته سنڌ اسيمبليءَ جي اجلاس ۾ جڏھن اجتماعي دعائون ٿي رھيون ھيون، تڏھن ڊپٽي اسپيڪر شھلا رضا ھڪ اين جي او جي پرچي پڙھندي، مائي الھوڌائي جي ڪفن جي ڪنھن ڪُنڊ تي ڪنھن اداري جو مونوگرام نه لڳل ھجي. مائي الھوڌائي جو اڌ سڙيل لاش ڏسي نصيحتون ڪندڙ منجھان ڪنھن چيو، ”ان مائي جا گناھ به ته ايترا ھوندا، جو کيس جيئري جلي مرڻ جي سزا ملي“ مون کيس ٻڌايو ته، ”ھا واقعي مائي الھوڌائي جو ڏوھ آھي ۽ وڏي ۾ وڏو ڏوھ اھو اٿس ته ھوءَ بدبودار سماج م پيدا ٿي ۽ پورھيت ٿي پيدا ٿي“ ڇا ان کان وڌيڪ ڪو ڏوھ اڄوڪي سنڌ ۾ آھي ته غربت پورھيت ٿي پيدا ٿجي، جنھن جي لڄالٽ واقعي کي به ماڻھو مشڪوڪ نظرن سان ڏسندا. اھي ان وينا حيات کي مشڪوڪ نظرن سان نه ڏسندا، پر غريب پورھيت نياڻيءَ جي لڄالٽ کي سؤ ڀيرا چيڪ ۽ ري چيڪ ڪرڻو ٿو پوي. مون کي ھڪ اين جي او واري امير زاديءَ ٻڌايو ته، ”توھان ليکارين جو غريبن لاءِ الاءِ اڇو ٿو ھانءُ ڦاٽي، باقي جيترا ڊرامي باز اھي غريب اٿئي، ٻيو ڪوبه نه ھوندو.“ مون کيس عرض ڪيو، ”جيڪو به ٿئي، پر ھڪ عورت ۽ ھڪ انسان ناتي اوھان پنھنجي اداري جي فنڊن مان سندس علاج ڪرايو ته بھتر نه ٿيندو“ ھن ڪُلھن کي انگريزن وارو جھٽڪو ڏيندي چيو، ”يار سچي ڳالھه اھا آھي ته اھا مائي جيڪڏھن ڪاري ٿي مري ھا ته اسان فُل سپورٽ ڪريونس ھا، ڇو ته اڄڪلھه پراجيڪٽ ڪارو ڪاري تي پيو ھلي، باقي ريپ جو اڃا پروپوزل موڪليو آھي، جيڪو پراجيڪٽ منظور ناھي ٿيو، سو في الحال ته ڪا پوزيشن ناھي.“
ھي استنبول ۽ انڊيا وچ ۾ساھ کڻندڙ اھڙي معاشري جا ادارا ۽ فرد آھن، جن کي جيئڙي ساڙي ماريل عورت جيڪا به ھڪ انسان آھي، ان جو قدر ناھي. اھڙي بيحس معاشري ۾ استنبول جي انھن بھادر عورتن جو ڪھڙو ذڪر ڪجي، جن ھڪ نوجوان ڇوڪريءِ سان بس ڊرائيور پاران ڪيل ريپ کان پوءِ اھڙي ته شاندار تحريڪ ھلائي، جو ترڪي جي سياستدان به ڏڪي ويا. استنبول جي عورتن اھا سموري تحريڪ ٽوئيٽر تي ھلائي ۽ انھن مردن کي طنز جو نشانو بڻايو، جن جي نمائندگي ڪندي،ترڪيءَ جي ھڪ سياسي اڳواڻ چيو ھو ته، ”استنبول جون عورتون لباس اھڙو مختصر ٿيون پائين، جو پاڻ ريپ جي دعوت ڏين ٿيون“ سندس اھڙي بيان کان پوءِ استنبول ته ڇا سڄي دنيا جي عورتن ٽوئيٽر تي پنھنجون تصويرون ۽ پنھنجيون ڪھاڻيون شيئر ڪيون ته انھن سان حياتيءَ ۾ ڪڏھن ڪڏھن ڪيترا دفعا ۽ ڪھڙن ڪھڙن مردن ريپ ڪيو يا ريپ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. جيتوڻيڪ استنبول جي عورتن جي آن لائين جدوجھد متاثر پئي ڪيو، پر مرد به گھٽين مان نڪري چوراھن تي آيا ۽ ھنن چيو، ”جيڪڏھن عورتن جو لباس انھن لاءِ ريپ جو سبب ٿو بڻجي ته اسان مرد به مني اسڪرٽس پايون ٿا ۽ عورتن سان يڪجھتي ٿا ڪريون“ استنبول جي عورتن جي تحريڪ کان اڳ انڊيا ۾ ھڪ سگھاري تحريڪ تڏھن ھلي، جڏھن ھڪ شاگردياڻي کي ھلندي بس ۾ ريپ ڪيو ويو. انڊيا جا انتھاپسند، عورتون توڙي مرد ان ريپ خلاف اھڙو ته اٿيا، جو سرڪار کي قانون بدلائڻا پيا ۽ سزائون بدلائڻيون پيون، پر ھيءِ سنڌ آھي، جتي جڏھن مائي الھوڌائي پنھنجي ڏھن سالن جي نياڻيءَ سميت ريپ کان پوءِ سڙي ٿي ته حڪومتي ادارا سندس چال چلت تي شڪ ڪن ٿا ۽ سول سوسائٽي خاموش ٿي رھزنن کي رستو ڏئي ٿي. اھڙي سينواريل سماج ۾ جتي ادار ا موجود ھجن، پر اھي عورتن خلاف تعصب واري ذھنيت سان ڀريل ھجن. اھڙي معاشري ۾ چوڻ لاءِ ته ڀلي نياڻيون ست قرآن ھجن، پر انھن جو حشر ھو اھڙو ته بري انجام جھڙو ڪن ٿا، جو متاثر عورتون دانھن ڪرڻ جي به قابل نٿيون رھن. تڏھن ته ڍول فقير ڳائيندو رھي ٿو ته،
”سور مڪائون سوکڙي ڪري،
ڳالھه انھيءَ آ ڳاري، ھو جي ويا ھليا “