بي وسي جي ميدان ۾ ھارايل جنگيون!
بيگم جي بھادريءَ جو اڃان وڌيڪ اعتراف تڏھن ڪرڻو پيم، جڏھن بيگم خون بخش ڪرائڻ لاءِ وٽس پھتل پھرين ميڙ، پاڪ ڪتاب ۽ ۽ سيدن جي ميڙ کي اھو چئي موٽايو ھو ته ھاڻي جيڪو فيصلو ڪندي عدالت ڪندي، ڇو ته سندس نياڻي جو قتل ڪيس 201،34،302 ۽ 376 جي پي پي سي قلمن لڳڻ کانپوءِ خاص عدالت ۾ پھتو ھو. کيس انصاف ملڻ وارو ھو، پر ڇھن مھينن اندر پنھنجي ان پنجن سالن جي معصوم نياڻيءَ جي خون جو بار ھوءَ نه کڻي سگھي، جنھن کي ٻارنھن مھينا پيٽ ۾ پاليندي رھي ۽ ھوءَ پنھنجي جرئت واري جنگ متبادل عدالتي نظام يعني راڄوڻي نظام ھٿان ھارائي وئي.
مون کي ساڻس ڪا به شڪايت ڪانھي، نه ئي مون کي مناسب ٿو لڳي ته مٿس اجائي تھمت ھڻي بنا ڪنھن پڪي ثابتيءَ جي اھو لکي ڇڏيان ته ھن جوابدار ڌر کان پئسا وٺي ٺاھ ڪيو آھي، ڇو ته مرد ھجي يا پيءُ ھجي اھو ته اھڙي منافقت ڪري ويندو، پر عورت سان به ماءُ اھا ڪڏھن به بخش نه ڪندي، ان قاتل کي، جنھن سندس نياڻي جي عزت ۽ زندگي کسي ھجي.
مائي بيگم سومرو لاڙڪاڻي جي ڪچي آباديءَ ۾ رھندڙ اھڙي بيوه عورت آھي، جنھن جي پنجن سالن جي معصوم نياڻي سنڌو سومرو کي صبح جو چانھه لاءِ بسڪوٽ وٺڻ مھل اغوا ڪري ساڻس ريپ ڪيو ويو ۽ شاھديون مٽائڻ خاطر کيس سروٽا ھڻي قتل ڪري پاڙي جي ويران جڳھه ۾ تڙ تڪڙ ۾ دفن ڪيو ويو. نياڻيءَ سان زنا ۽ قتل ڪندڙ وحشي سندس جسم ته دفن ڪري ويا، پر سندس ڪيس جلد ئي عدالتن ۽ پوليس تائين پھتو، گرفتاريون عمل ۾ آيون ۽ قانوني ڪاروايون ھلي رھيون ھيون ته بيگم سومرو اچي، پنھنجي نياڻيءَ جو ڪيس عدالتن جي ايوانن ۾ پاڻ دفن ڪيو، جيڪو يقينن سندس لاءِ ڪو سولو ڪم نه ھو، ڇو ته اھڙا ميڙ منٿ وارا قافلا ھن اڳ ۾ ٻه ٽي دفعا واپس ڪيا ھئا. سخت قبائلي ۽ ذات برادريءَ ۾ يقين رکندڙ سنڌي سماج ۾ ھڪ اڻ پڙھيل عورت صدين کان رائج سسٽم سان ايترو ئي وڙھي سگھي ٿي. وڌيڪ ويڙھ لاءِ کيس سگھه گھرجي، آڪسيجن گھرجي، جيڪا ھر سماج جي سول سوسائٽي فراھم ڪندي آھي، پر بيگم کي اھا نه ملي سگھي. عدالت ۾ جوابدارن جي شنازختي پريڊ ۾ ڪوڙا بيان ڏيڻ کان پوءِ ھن پنھنجي گھر اچي، جيڪي پار ڪڍيا ھوندا، سي ڪنھن نه ٻُڌا ھوندا، ڇو ته اھڙي باضمير عورت کان سندس ماريل معصوم سنڌو اھو ضرور پُڇيو ھوندو ته، ”امان آخر ڪھڙي حساب ۾ تو منھنجو خون بخشيو!؟“ پوءَ پنھنجي ماءُ جي مجبوري ڏسي ۽ سمجھي فرمانبدار نياڻين وانگر ھن به ڀريل اکيون کڻي بنا شڪايت جي چيو ھوندس ”امان جي مياس معاف ٿئي. . . “
ھي ته ھڪ اڻ پڙھيل ۽ عام عورت ھئي، پر ڪنڌڪوٽ جي اھا عورت ته پڙھيل ھئي، کيس قانون به ايندو ھو، تڏھن به ھوءَ پنھنجي نياڻي ۽ ڏوھٽي جي ٻٽي قتل کي عدالتن ۾ ھلائي نه سگھي. فريادي ڌر وٽس قسمين قسمين سردار وٺي اچي پھتي، جو ھوءَ لاجواب ٿي وئي، ڇو ته فريادي ڌر پنھنجي قاتل ھمراھ کي بچائڻ لاءِ گدوبندر واري چرين جي اسپتال مان ڪوڙو ميڊيڪل سرٽيفيڪٽ به وٺي آئي ھئي ته ھمراھ چريائپ ۾ اھي خون ڪيا آھن. اھي خون اصل ۾ غيرت جي نالي ۾ ھڪ ٽاڪ منجھند جو اڪيلي گھر ۾ ڪيا ويا، جنھن بعد قاتل گھر واري گھٽيءَ مان فائر ڪندي نڪتو ۽ ڪنھن به کيس ڪونه روڪيو، پوءِ ٿيو ائين جيئن سنڌي سماج ۾ صدين کان ٿيندو پيو اچي يعني راڄوڻي منٿ ميڙ قافلن جا ڪٽڪ. قبائلي رسمن جي وچ سير مان لُڙھندڙ حياتي گذارڻ جي باوجود ھن پنھنجي اندر تعليم سان اجرو رکيو ھو. ان عورت کي پنھنجي مڙس سان بي انتھا محبت ھئي، جنھن کيس ايترو بھادر بڻايو ھو، جو ھن پنھنجي وڏي نياڻيءَ جو رشتو ريتن رسمن جي ابتڙ نياڻيءَ جي پسند سان ھڪ پڙھيل لکيل خاندان ۾ ڪيو ھو ۽ ھو فخر سان پنھنجي نياڻيءَ جو تعارف ڪرائيندي چوندي ھئي ته سندس نياڻي جو سھرو پروفيسر آھي. اھا ته کيس خبر بعد ۾ پئي ته جنھن بدبودار سنڌي مرداڻي سماج ۾ ھو رھي ٿي، ان ۾ پٽيوالو ھجي يا پروفيسر عورتن جي ڪارنھن واري قتل بابت سڀني جي سوچ بالاخر ھڪ ئي نتيجي تي پھچي ٿي ته ”بري عورت“ جو قتل مڙس ماڻھوءَ کي بخش آھي.
اھا پڙھيل لکيل عورت ڪنڌڪوٽ مان روزانو لاڙڪاڻو عدالتن جا چڪر لڳائيندي رھي ته من ڪو سندس ڌيءُ ۽ ان جي نياڻيءَ جو تدارڪ ٿي سگھي، پر عدالتي ڪارواين مان سندس ارواح تڏھن کڄي ويو، جڏھن ھڪ ڏينھن ھن پنھنجي مقتول نياڻيءَ جي مڙس کي سندس پروفيسر پيءُ سميت عدالتي احاطي ۾ وڪيلن جي جھرمٽ ۾ ڏٺو. ان ڏينھن کان پوءِ ھن عدالتن ۾ وڃڻ ڇڏي ڏنو ۽ اھو ڪارو رئو پائڻ شروع ڪيو جيڪو ھن پنھنجي ٻن نياڻين جي قتل خلاف ڄڻ ته احتجاج طور پاتو ھجي. عدالتن ۾ سرگرمي گھٽ ڪرڻ کان پوءِ وٽس ٻيھر اھو نام نھاد نيڪ مرد آيو، جنھن کيس ميڙ وٺي اچڻ جو اطلاع ھڪ ڌمڪي سميت ڏنو ته پروفيسر وارا ڪالھه نواب صاحب جي بنگلي تي ويا ھئا، نواب صاحب حڪم ڏنو آھي ته اوھان ڪو ٽائيم ڏيو، جڏھن ميڙ منٿ وٺي اچجي. بٽي قتل واري مقتول ڌر جي وارث اڪيلي عورت ڪمزور ٿيندي آھي، سو ان عورت کي احساس ان ڏينھن ٿيو. ھن سگھاري عورت پنھنجي ڳوڙھن کي ضبط ڪندي، کيس بي اثر آواز ۾ چيو، ”ڀلي حاجي صاحب، نواب صاحب جو حڪم اکين تي، جڏھن چاھيو اچي وڃو.“ اھا خوشخبري ٻُڌي حاجي ته ٽپو ڏئي اٿيو، سڌو نواب صاحب جي بنگلي تي، پر اھا خبر اڪيلي گھر جي اداس درن ديوارن کي ھئي ته ان رات اھا ڪاري چادر پائيندڙ عورت ڪيترو رُني ھئي. پنھنجي نياڻي جي تصوير پلنگ تي رکي پاڻ ھيٺ فرش تي ويھي کيس ٻاڏائيندي رھي ته، ”اي منھنجي بي قصور بااخلاق سدا ملوڪ نياڻيءَ ٿي سگھئي ته ڏينھن قيامت جي مون کي معاف ڪجانءِ، مون تنھنجو خون معاف نه پئي ڪيو، پر تنھنجي قتل کان پوءِ ھي مرد ايترا گڏ ٿي ويا آھن، جيترا ڪنھن جھنگ ۾ بگھڙ به گڏ ڪونه ٿيندا ھوندا. انھن جون اڇيون، ڪاريون، ڳاڙھيون ڏاڙھيون ۽ انھن جا نوابي سرداري لقب مون کي نه ٿا وڻن، نه ئي مون کي پسند ھئا، پر ھڪ خوف آھي ته مان به تو وانگر نه ماري وڃان . . . مون کي به ھِن سماج جي مردن سان گڏ رھڻو آھي، تنھن ڪري ٿي سگھئي ته معاف ڪجان.“
ھن کي ان پروفيسر تي به ان مھل ڪا ڪاوڙ ڪانه ھئي، جنھن فيصلي ۾ گدوبندر مان آندل اھو ڪوڙو سرٽيفيڪٽ ڏيکاريو ته سندس پُٽ چريو آھي ۽چريائپ جي دوري سبب ھن اھڙو انتھائي قدم کنيو، پر اھا حقيقت صرف اھا عورت يعني مقتولا جي ماءُ ڄاڻندي ھئي ته ھو پنھنجي زال جي حسن کان خائف ۽ ڪڏھن ڪڏھن نامرديءَ جو شڪار شھپري مرد ھو، جنھن کي اھو خوف کائيندو رھيو ته ايتري خوبصورت عورت صرف سندس يعني پنھنجي مڙس تائين محدود ڪيئن ھوندي، ان خوف ۽ ان خود جي پيداور شڪ ۾ اھا معصوم نياڻي به اچي وئي، جنھن لاءِ ھو اڪثر مذاق ۾ به خاندان وارن کان پُڇندو ھو، ”ھي ڇوري منھنجي مھانڊي ناھي، اھا ڪنھن تي ويئي آھي.“ اھي جملا سندس ايندڙ انتھائي قدم جي اڳڪٿي ھئا، سا ته ڪنھن کي خبر نه پئي، پر حيرت سڀني کي ان پروفيسر تي ٿي، جنھن وري به پنھنجي خوني پُٽ کي ميڙ منٿ قافلي ۽ نوابي راڄوڻي فيصلي معرفت بچائي ورتو.
معصوم ٻارڙن سان ريپ ۽ قتل خلاف قانون ۽ سزائون موجود آھن. عدالتي ڪاروايون ۽ ڪجھه عدالتي فيصلا به موجود آھن، پر سنڌ جي مٿي ۾ صدين کان لڳل ناسور راڄوڻي نظام، انھن سمورن قانونن تي عملي طرح منڌيئڙو ڦيري ويٺل آھي، جنھن سماج م اصل حڪمراني ڪنھن لکيل قانون جي نه، پر اڻ لکيل راڄوڻي نظام جي ھجي، ان سماج ۾ بيگم سومرو جھڙي اڪيلي عورت معصوم سنڌو جي قتل جو بار پنھنجي ڪلھن تي آخر ڪيستائين کڻي ھلندي.