ٻوليون پنھنجي موت پاڻ ناھن مرنديون
مونکي حيرت ٿي ته اسان ڪھڙي نه قحط واري دور ۾ اچي ويا آھيون جتي سنڌي ٻولي سمورن وسيلن ھوندي به وڌي ويجھي ته نه پئي پر پنھنجي موت پاڻ پئي مري ۽ اھا ڪا پري ڪنھن ڏورانھين ڏيھه ۾ ڪونه پئي مري. اسان جي اکين جي ئي اڳيان آسپاس بلڪه آسپاس ڇا اسان جي ئي گھرن ۽ اسان جي محفلن ۽ ماڊرن ٿيڻ واري ڪلچر ۾ پئي مري. سنڌي ٻولي جا رشتن وارا لفظ ته اسان جي گھرن ۾ تڏھن کان اچارڻ بدليا آھن، جڏھن ماءٌ جي سڳي ڀيڻ کي ماسي چوڻ بند ڪيو ويو آھي ۽ گھرن ۾ ڪم ڪندڙ عورتون نوڪرياڻيون ماسيون ٿي ويون آھن. انھن رشتن ۾ ڳاڻي اسان جي ڪا ڀاڄائي ناھي، سڀ ڀاڀيون ٿي ويون آھن، وڏي ڀيڻ يا ادي وڏي ناھي، سڀ آپيون ٿي ويون آھن ۽ ماسيون ته ڪم واريون ٿيون تنھنڪري اصلي رشتن واريون ماسيون ۽ پڦيون خالائون ٿي ويون آھن. اھڙي ماحول مان پروش وٺي تيار ٿيل نسل کي ته ڀت تي ريڙھيون پائيندڙ ڪرڙي چپڪلي ئي لڳندي نه . .. انھن جو پير ترڪي پوي ته دانھن ڪنديون ته الائي ڇو اڄ فرش تان پير ڦسلي پيو!
اسان سنڌي فطري طور مظلوم ۽ دانھن ڪندڙ قوم آھيون ان ۾ ڪو شڪ ناھي ته اجتماعي طور اسان جي قوم سان وڏيون زيادتيون ٿيون آھن پر ھاڻي خدارا گھرن ۾ ڳالھائي ويندڙ اسان جي اردو زده سنڌي لاءِ اھو عذر ڪير پيش نه ڪري ته اھا به سامراجي سازش آھي. اسان کي پنھنجي ٻولي ايتري ته پياري آھي جو اسان پنھنجي نئين نسل کي اھا سيکاريون ئي نٿا ۽ کين اھڙن اسڪولن ۾ ڳريون فيون ڏئي داخل ڪرايون ٿا، جتي سنڌي نه پڙھائي ويندي ھجي. اسان دلي طور اھو قسم کڻي پنھنجي اولاد کي انگلش ميڊيم يا اردو ميڊيم اسڪولن ۾ داخل ڪرايون ٿا ته جيئن ھو وقت جي حاڪمن سان گڏ ھلي سگھن، ڇو ته وقت ضرور بدليو آھي ۽ ٻوليون به بدليون آھن پر ان چوڻي جو روح اڃان ڪونه بدليو آھي، جنھن ۾ چيو ويو ھيو ته ”فارسي گھوڙي چاڙھي سي . . .“ ھاڻي اسان پنھنجي ٻارن کي اھڙو ماحول پيا ڏيون، جتي کين پنھنجن پاڙن جي خبر ناھي ته اسان جي ٻولي ڪيتري نه امير ۽ خوشحال آھي. جنھنکي ھٿ وٺي ڪنگال ڪندا پيا وڃون. انھن ٻارڙن لاءِ ڳوٺن ۾ ٻڌل مينھون ھاڻي ڀينسون ٿي ويون آھن. انھن جي دل انھن جو دل ٿي ويو آھي. اھڙا ھٿرادو طريقا وٺي اسان پنھنجي ٻولي کي پاڻ پيا اردو يا انگريزي زده بڻايون، جنھن جو منھن نه سر وڃي بچندو. ھڪڙا ته فطري يا ٽيڪينڪل لفظ آھن جيڪي جديد ٻولين متعارف ڪرايا ۽ اھي اسان جون قديمي ٻوليون خوشيءَ سان قبول ڪري اپنائين ٿيون. جيئن گلاس، ٽيبل، ڪمپوٽر، ليپ ٽاپ، موبائيل، فرج يا ٽيلفيون، انھن لفظن اچڻ سان ٻولي اڃان وڌيڪ خوبصورت ٿي. ان ۾ ايتريقدر انتھا پسنديءَ انتھاپسند سنڌي نه ٿيڻ گھرجي. جيئن اسان جو محترم سائين نجم عباسي صاحب ھوندو ھو، جو ھو پنھنجي ڪلينڪ جي پيڊ تي ٽيليفون نمبر بدران پريان ڳالھائڻو انگ لکندو ھو. سالن تائين ھو لکندو ۽ چوندو رھيو، پر اھو لفظ ٽيليفون نمبر جو سنڌي متبادل نه بڻجي سگھيو نه ئي عوامي سطح تي ڳالھايو ويو. اھي ٽيڪنيڪل لفظ ڇڏي بقايا جيڪو اسان تفريح پروگرام ڪري رھيا آھيون، جو ھڪ ڊي آءَ جي جي ليول جو ماڻھو ٽي وي تي ويھي چوي اسان انقلاب پيا لايون . . . گھٽ ۾ گھٽ اھو تماشو پنھنجي ٻولي سان پاڻ نه ڪريو. ڀلي ڪيترا به امير بڻجي وڃو، پر گھر ۾ بارن سان سنڌي ڳالھايو. اھا تمام ٿوڙن ماڻھن کي خبر ھوندي ته ڪافي سنڌي ڪامورا پنھنجي اولاد جي پروش لاءِ گھرن ۾ ائين فلپائيني ماسيون يا ٽيوٽر پيا رکن، جيئن بينظير ڀٽو پنھنجي ٻاڙن لاءِ رکيون ھيون. ھاڻي زرداري کي ڪاپي ڪرڻ جي روش ھلي پئي آھي ته ان لحاظ کان به ان ايليٽ ڪلاس کي سوچڻ گھرجي ته خود زرداري پنھنجي اڪيلي پٽ بلاول کي ھاڻ سنڌي سيکارڻ لاءِ ٽيوٽر رکي ڏنو آھي. جيڪو کيس سنڌي ۽ پنجابي ٻوليون پيون سکياري. تنھنڪري ٻولين جي ۽ خاص ڪري مادري ٻولين جي اھميت سڄي دنيا ۾ ھاڻ به آھي. ائين نه ھجي ھا ته سڄي دنيا اڄ انگريزي ٻولي ڳالھائي ھا يا وري عربي يا فرينچ، پر صدين کان جنگين ۾ رھندڙ انھن ٻوليون ڳالھائيندڙن جي زوردار حملن جي باوجود مادري ٻوليون زنده آھن. لشڪري ٻولين جو وجود صرف رابطي جي زبانن تائين آھي، ان کان وڌيڪ انھن کي اھميت ئي ناھي. پر اسان سنڌي پنھنجي عجيب ڪلچرل ڪمپليڪس ۾ اچي جلدي پنھنجي ٻولي کي وساري ويھندا آھيون. ان طرح جا ڪيترائي مثال اوھان کي روزانو سامھون ملندا. حيدرآباد جي بازارن ۾ خريدارن جي سموري يا اڪثر رش سنڌي ڳالھائيندڙن جي ھوندي، پيسو به سندن ھوندو پر ھو پينٽ پاتل سنڌي ڇوڪري کان به پڇندا بائي يه ڪتني ڪا دوگي . . . .!!
اھڙي روش عام جام آھي پر جڏھن ڪو ماڻھو ان غلط العام روش خلاف ويندو آھي ته مونکي سندس ڳالھه ڏاڍي وڻندي آھي. ائين جيئن پيارو ستار زنگيجو جيڪو ڀلي ته ڪراچي جي مارڪيٽ ۾ ھجي يا سکر، حيدرآباد دڪاندار کان اگھه سنڌي ۾ پڇندو ۽ چانھن واري يا ماني واري کي سدائين آرڊر سنڌي ۾ ڏيندو. مونکي شروع ۾ سندس اھا روش عجيب ۽ ٻاراڻي لڳي ته ڪراچي ۾ ھڪ ٽائر پنڪچر واري کي ھو سنڌي ۾ سمجھائي رھيو ھو. ستار مون کي ان جي وضاحت ڪجھه ھن طرح ڏني ته، پيارا ھي سنڌ ۾ رھن ٿا، ڪاروبار ڪن ٿا، سندن گراھڪ اسان سنڌي آھيون تنھنڪري ھو سنڌي جلدي سکندا. بلي ته پھريون ڀيرو منھنجو آرڊر نه سمجھن پر جڏھن پنجاھ ٻيا گراھڪ ايندس ته ھي ته ڇا پٺاڻ ھوٽل وارو به پاڻھي سمجھي ويندو. ان تجربي آڌار ستار جيستائين ڊيفينس گارڊن ۾ ھيو، ھن سمورن ھوٽل جي بيرن سان سنڌي ڳالھائي ۽ ھاڻ اوھان به سلطان مسجد جي ڀرسان وڃي ڪڏھن ويھو ۽ پٺاڻ بيري کي سنڌي ۾ آرڊر ڏيو ته پنج چانھيون کڻي اچ ته ڏسو ھو ڪيئن ٿو کڻي اچي. پر ائين ڪري ڪير. . . ؟ اسان ته پنھنجي نسل کي پنھنجي اباڻي ٻولي کان پري ڪندا پيا وڃون، پنھنجي خوشحالي جي ضمانت سمجھي. ڪٿي ائين نه ٿئي ته اسان مالي طور سنڌ جي وڏيرن ۽ ڪامورن وانگي خوشحال ٿي وڃون، پر اسان جي ٻولي ڪنگال ئي رھجي وڃي ۽ جڏھن علڻ فقير جو ڪو آلاپ گھر ۾ ھلايون ته ”ٻولي منھنجي ٻانڀيياڻياڻي الا . . . نا ھيان خان کٽياڻي . . “ ته اوھان جا نوان امير ٿيل ٻار کلي کلي خيرا ٿين ۽ اوھان کان پڇن ته ابا يه ڪيا ھي، يار يه بھي ڪوئي گانا ھي . . . يه لگائو اسان تي جاڻان بلو دي گھر . . . ڪني ڪني جاڻان بلو دي گھر . . . بس پوءِ ان مھل پنھنجي تازن امير ٿيل پٽن پوٽن جي محفل انجواءِ ڪجو ۽ ٿورو رقص ڪجو، پر پوءِ به جيڪڏھن ضمير جاڳي پوي ۽ چھنڊڙي ھڻي ته پنھنجي بيڊ روم جي ڪنھن ڪنڊ ۾ وڃي چور جي ماءٌ وارا گونگا ڳوڙھا ڳاڙجو ۽ اجرڪ جي پلئه سان اگھي ان اجرڪ کان ئي معافي وٺي چڏجو ته تنھنجو منھنجو ناتو رشتو شايد موت ڇني . . . .!