ٿينڪ يو جسٽس . . . !
انھن سڀني نوجوانن کي جڏھن فيس بُڪ تي مبارڪون ملڻ شروع ٿيون ته منھنجي خوشيءَ جي انتھا نه رھي. انھن نوجوانن ۾ ڪجھه اھڙا به اميدوار ھئا، جن کان بار جي ڪجھه عھديدارن ۽ ڪجھه وزيرن مشيرن جي ماڻھن ويھه ويھه لک رپين واري ڊيل ڪئي ، پر سندن ڀاڳ ڀلا جو ان سليڪشن ڪاميٽيءَ جو سربراھ ڪو ڪرپٽ ڀوتار مافيا جو نمائندو نه ھو ۽ ھو ميرٽ تي ڪامياب ٿي ويا. انھن ڪامياب اميدوارن منجھان ڪجھه اميدوارن جا تفصيل ته اوھان ڪاوش ۾ پڙھي چڪا ھوندا ته ڪيئن نه لاڙڪاڻي جي ڪورٽ ٻاھران چانھه وڪرو ڪندڙ چاچي جو پُٽ سول جج ٿي ويو آھي ۽ ھو اکين مان لُڙڪ نه سگھيو آھي. چيف صاحب کي اندازو آھي، الائي ڪونه ته سنڌ جي غريبن وٽ ڪنھن محبتيءَ ماڻھو جي آجيان لاءِ اھي ئي ٻه ٽي لڙڪ ۽ ٻه ٽي گيت وڃي بچيا آھن، ”باقي ته مال کائين“ سڀ وڏيرا وارا ڪم لڳو پيو آھي.
سنڌ جي تاريخ ۾ چيف جسٽس سجاد علي شاھ جو دور سونھري اکرن ۾ لکيو ويندو ته جنھن دور ۾ سنڌ جا ڀوتار ھڪ پٽيوالي ۽ سپاھي جي نوڪري ٽن چئن لکن ۾ وڪرو ڪري رھيا ھئا، ان دور ۾ پورن ھڪ سؤ اڻونجاھ نوجوانن کي ميرٽ تي مفت ۾ ارڙھين گريڊ جون نوڪريون مليون. ھڪ باعزت روزگار سان گڏ کين اھو موقعو به مليو ته ھو عدل ۽ انصاف واري سنڌ قائم ڪرڻ ۾ مددگار ٿين. ھاڻي اھو انھن ڪامياب نوجوانن مٿان فرض آھي ته ھو سنڌ جي غريب ۽ لاچار ماڻھن جون تڪڙيون شنوائيون ڪن ۽ تڪڙا فيصلا ڏين ته جيئن عدالتن مٿان عوام جو اعتماد وڌيڪ بحال ٿئي. عدالتي ڪيس تڪڙا اڪلائڻ سان گڏ ڇا اھي نوجوان اھو به عزم ڪندا ته ھو پنھنجي ڪيريئر تي توجھه ڏيندا ۽ ننڍين عدالتن ۾ ھلندڙ رشوت جي بازان ۾ پنھنجي ميرٽ يا پنھنجي نالي کي ميرو نه ڪندا؟ اھا ڳالھه ڪنھن پڪ سان ته نٿي چئي سگھجي، ڇو ته اھو ھر ڪنھن انسان جو يا ھر جج جو پنھنجي اندر جو ضمير يا ايمان جو فيصلو ھوندو آھي، پر مون کي اميد آھي ته انھن نوجوانن جي اڪثريت سنڌ جي ايماندار ججن جي ھڪ ڊگھي قطار جوڙيندي، جيڪا سنڌ جي عدالتي نظام بابت جُڙيل پراڻي تاثر کي يقينن تبديل ڪندي.
مون کي خبر ناھي ته چيف جسٽس صاحب ڪاوش اخبار پڙھندو آھي الائي نه، مون کي اھا خوشي آھي ته ھن ڪراچيءَ جو ھزارھ اسپيڪنگ جج ھوندي به اسان سنڌين سان اھڙي ڀلائي ڪئي آھي، جيڪا ڪنھن ڪاموريءَ يا سنڌي ڀوتار به نه ڪئي ھوندي. ھونئن ھاءِ ڪورٽ ته ڇڏيو سپريم ڪورٽ جو اڳوڻو جج جسٽس جواد ايس ايڇ خواجه به سنڌي نه ھوندي به ڪاوش اخبار پڙھندو ھو ۽ ھن ته ھڪ دفعي ڀري عدالت ۾ سنڌ جي اٽارني جنرل کي سنڌي ۾ چئي ڏنو ھو ته، ”غلط بياني نه ڪر، مون صبح سان ڪاوش پڙھي آھي.“ سنڌ ھاءِ ڪورٽ جو چيف جسٽس صاحب سنڌي ڄاڻي نه يا نه مونکي سندس ھي عملي ڪم ايترو ته پسند آيو آھي، جو منھنجي وس ۾ھجي ۽ سندس پروٽوڪول کيس اجازت ڏئي ته آئون ھڪ ڀرڀور عوامي ميڙ ۾ کيس سونو تاج نه سھي، پر سنڌي پڳ ضرور پارائيندس، ڇو ته سنڌ جي ڪرپٽ مافيائن واري دور ۾ ھن ھڪ نئين تاريخ لکي آھي. ھن ھڪ ڌڪ ۾ ايترا جج کنيا ۽ انھن ۾ اقليتن ۽ عورتن کي به شامل ڪيو اٿائين. سنڌ ھاءِ ڪورٽ جي ويب سايئٽ تي جڏھن انھن ڪامياب اميدوارن جي فھرست تي نظر پيم ته ان لسٽ ۾ ٽئين نمبر تي ھڪ ھندو نوجوان پوپٽ راءِ ولد ڀاوچند اگراڻي جو نالو لکيل ھو، جيڪو شايد مٺي جو آھي. ان طرح سان لسٽ ۾ اسي نمبر تي مس نسرين، تھمينه پٺاڻ ۽ ثناءَ عباس دشتي جا نالا به شامل آھن، جن کي سول جج واري نوڪري ملي آھي. سنڌ ھاءِ ڪورٽ جي چيف جسٽس سجاد علي شاھ کي ٿينڪ يو چوڻ سان گڏ سليڪشن ڪاميٽي ۾ شامل جسٽس احمد علي شيخ ۽ ٻين ميمبرن جي به مھرباني جن حڪومتي وزيرن مشيرن جي ڏنل لسٽ کي نظرانداز ڪندي ميرٽ جو ھڪ انوکو مثال قائم ڪيو. مونکي سندس ميرٽ تي اعتبار شايد ڪڏھن به نه اچي ھا، اگر لاڙڪاڻي واري عدالت ٻاھران چانھه وڪرو ڪندڙ جي پُٽ واري خبر نه پوي ھا ۽ حيدرآباد ۾ واڌو واھ تي چانھه جي ھوٽل تي ھڪ اھڙي نئين ڀرتي ٿيل سول جج سان ملاقات نه ٿئي ھا، جيڪو ملنگ ماڻھو آھي، جنھن پنھنجيون سموريون توانايون ان امتحان ۾ ڪاميابي ماڻڻ لاءِ وقف ڪيون ھيون. ان ئي ڪامياب اميدوار ٻڌايو ته سول جج وارو آخري انٽرويو ڏيڻ لاءِ ھڪ اھڙو ھندو نوجوان به آيل ھو، جنھن کي وڪيلن وارو ڪو موچارو ڪوٽ به پنھنجو ڪونه ھو ۽ انٽرويو مھل کيس اسان اڌارو ڪوٽ ڏنو. چيف جسٽس سجاد علي شاھ کي ٿينڪ يو چوڻ جو ھڪ سبب اھو به آھي ته سندس ھن قدم سان منھنجي سنڌ جي محنتي ۽ پڙھيل لکيل نوجوانن جو ادارن تي اعتماد بحال ٿيو ته ڪو ھڪ ادارو اھڙو به موجود آھي، جتان ميرٽ جي اميد آھي، ورنه ھو سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن ۾ ٿيل تازو تماشو ڏسي ويٺا آھن. ھو انھن يونيورسٽين مان ڊگريون وٺي آيا آھن، جن ادارن جا سربراھ پوليس آفيسرن جيان ڪروڙن جون رشوتون ڏيئي پوسٽنگون وٺي آيا ھئا. ھو انھن گھٽين مان نڪري وڏا ٿيا آھن، جتي پٽيواليءَ ۽ ماستريءَ جي نوڪرين جا واڪ لڳندا ھئا. ھو ستن سالن دوران پنھنجي شھرن جي انھن گندين گھٽين مان گذريا آھن، جتي نوڪرين جا آرڊر ڀوتارن جي بنگلي تي وڪرو ٿيندا ھئا، اھڙي جنگل جي قانون واري دور ۾ ھڪ غير سنڌي جج جڏھن ميرٽ جي بنياد تي ھڪ سؤ کان مٿي سول جج کڻي ٿو ته يقين خوشي ٿئي ٿي ۽ دل چوي ٿي ته کيس ٿينڪ يو چيف صاحب چئجي.
پر ڇا اھو ممڪن آھي ته اھڙي ميرٽ جو مثال ڪڏھن سنڌ پوليس جي سپاھين ۽ آفيسرن جي ڀرتين دوران نظر اچي؟ ڇا سنڌ جي نوجوانن کي ھاڻوڪو آءِ جي اي ڊي خواجه اھو يقين ڏياري سگھي ٿو ته سنڌ پوليس جي ڀرتين ۾ شفافيت ٿيندي، ڇو ته سنڌ نوڪرين ۽ ميرٽ جي لتاڙ ۾ تمام گھڻو ڀوڳيو آھي. ھاڻي اھو سلسلو صرف عدالتي نوڪرين ۾ نه، پر ھر جڳھه تي ھلڻ گھرجي ته جيئن عام ماڻھن جو ادارن مان کڄي ويل اعتماد بحال ٿئي. اھڙن شفاف ۽ عوامي ڪمن جو اثر ايندڙ ڏھاڪن تائين ماڻھن مٿان قائم رھي ٿو، ڇو ته غريب دوست ۽ ايماندار ٿيڻ لاءِ ضروري ناھي ته اوھان آڪسفورڊ جي ڊگري وٺي اچو يا ڪيمبرج مان پڙھي اچو ته پوءِ اوھان کي ميرٽ جي اھميت جي خبر پوندي. ايئن ته ھي چيف جسٽس به اسلاميه ڪاليج ۽ ايس ايم لا ڪاليج ڪراچي جو پڙھيل آھي، پر سندس فيصلن سان ميرٽ کي ترجيح بڻائڻ سان گھڻن غريبن جا مسئلا حل ٿين ٿا. اھي سپاھي جيڪي فتح علي خواجه پوليس ۾ ڀرتي ڪيا، سي کيس ھاڻي به دل سان دعا ڏيندا آھن ڇو ته انھن کان نوڪرين عيوض ھن ھڪ رپيو به رشوت نه ورتي ھئي. اھڙن عملن جي گونج سالن تائين سماج ۾ ھڪ بھتر مثال طور قائم رھي ٿي. باقي بدبودار ڪردار ته اسان جي سماج ۾ ايترا آھن، جو ھڪ کان مُنھن موڙيو ته ٻيو مُنھن ۾ ضرور لڳندو.
سنڌ جي چيف جسٽس سجاد علي شاھ جي ان قدم جا اثر سنڌ جي عدالتي نظام مٿان گھرا رھندا ۽ ايندڙ وقت تائين سندس حوالو ھلندو رھندو، ڇو ته انھن انٽرويوز دوران ٽن ھاڻوڪن ايم پي ايز جا ويجھا مائٽ فيل ٿي چڪا آھن ۽ خود وڏي وزير جا ويجھا عزيز پڻ اسڪريننگ مان آئوٽ ٿي ويا ھئا. انھن ٻيھر اپيل به ڪئي پر انھن جون مارڪون سامھون آڻي ڳالھه صاف ڪئي وئي ته ھاڻي ججن جي مقرري سفارشن سان نه ٿيندي، اھو ته چيف صاحب جو تمام بھتر قدم آھي. پر ڇا اھڙي ميرٽ سنڌ جي ٻين ادارن ۾ لاڳو نه ٿي ڪري سگھجي؟