پنهنجي پاران: سچ واقعي وڏو ڏوهاري آهي
مون جيڪو ڪجهه لکيو آهي، اهو ضروري ناهي ته نسورو سچ هجي، پر منهنجو يقين آهي ته سچ جي ڪافي ويجهو ضرور آهي. مان نه ڪنهن جي ڀر آهيان، نه وري ڪنهن جي مخالف. صرف ۽ صرف ڪوشش اها رهي آهي ته ڳالهه کي جيترو ٿي سگهي، اوترو حقيقت جي قريب رهي دوستن سان شيئر ڪجي. اها هڪ حقيقت آهي ته سچ وڏو ڏوهاري آهي، انهيءَ ڪوشش ۾ مان ڪيترو ڪامياب ٿيو آهيان اهو پڙهندڙ دوست بيان ڪندا.
لکڻ ۽ پڙهڻ جي قوت سان سماج جي پرک ڪري سگهجي ٿي. ترقي يافته سوسائٽي هميشه معياري معلومات جي بنياد تي اڳتي وڌي وڃي دنيا۾ پنهنجو سڪو قائم ڪيو آهي ۽ ڪنديون رهنديون. جيستائين اهي معياري تعليم فراهم ڪرڻ وارو سلسلو جاري و ساري رکنديون رهنديون. معياري تعليم هڪ مضبوط ڏاڪو هوندو آهي، جنهنڪري سوسائٽيءَ ۾ مڊل ڪلاس اڀرندو ۽ نشونما حاصل ڪندو آهي. ائين کڻي چئجي ته معياري تعليم مڊل ڪلاس جي اوسر لاءِ آڪسيجن جو ڪم ڪندي آهي.
افرادي قوت جي گهڻي هجڻ جي ڪري ڪنهن به سوسائٽي ترقي ناهي ڪئي، پر تاريخ شاهد آهي ته اهي گهڻائي جي باوجود به هميشه ٿورائي وارن جا غلام رهيا آهن. اهو صرف ۽ صرف معياري تعليم يافته هجڻ جي ڪري ٿيو آهي ۽ اڳتي به ائين ئي ٿيندو رهندو. جيڪڏهن اسان پنهنجي اندر جهاتي پائي ڏسون ته اسان جي آڏو سڀ ڪجهه عيان ٿي ويندو.
ڇا پاڪستان جي وجود ۾اچڻ وقت يا موجوده وقت سنڌ ۾ ٻاهران آيل افرادي قوت اسان کان گهڻي هئي يا آهي ؟. اسان سڀني جو تجزيو ۽ جواب يقينن نه ۾ ايندو. هاڻي سوال ٿو پيدا ٿئي ته جڏهن اسين ان وقت ۽ هينئر به گهڻائي ۾ آهيون پوءِ ڇو گهر کان بي گهر ۽ اڄ تائين پاڻ کي ڪمزور۽ مجبور ڇاجي ڪري ٿيا آهيون. ؟؟ يقينن اسان سڀني جي دماغ ۾ ڳالهه ايندي ته اهو صرف انهيءَ ڪري آهي، جو اسان وٽ ٿورائي ۾ايندڙ تعليم جي ميدان ۾ اسان کان اڳتي هئا ۽ جن اسان جي ان ڪمزوري جو ڀرپور فائدو وٺندي، اسان جي هر شيءِ تي فاتحاني انداز ۾ اسان جي هر شيءِ کي ٽوڙي موڙي اسان کي ڪمزور ڪري اسان جي هزارين سالن جي رسم، رواج ۽ ثقافت کي ڪاپاري ڌڪ هڻي پنهنجي خصيص ۽ بيڪار ڪوڙي ريت ۽ رسمن رواجن کي پنهنجي طابع ڪري ڇڏيو.
انهيءَ دوران اسان جو ڦٿڪڻ وغيره ضرور ٿيو پر ايترو جاندار ٿي نه سگهيو، جو اسان پنهنجي ثقافت کي بچائي يا اهو مقام اڄ سوڌو ڏياري ڪون سگهياسين . ڇوته اسان جي سياسي قيادت ڪڏهن به نه پي چاهيو ته سنڌي مڊل ڪلاس مضبوط ٿئي. هيءُ جيڪو اسان سال ۾ هڪ ٻه دفعا اجرڪ ٽوپي يا ڪو ٻيو ثقافت جي نالي سان پروگرام ڪندا آهيون، اهو ڇاهي ؟ يعني اسان ڪيترا مجبور ڪيا ويا آهيون جو ٿورائيءَ وارن کي ايلاز ۽ منٿون ٿا ڪريون ته يار اسان به ڪنڊ پاسي ۾ ويٺا آهيون ۽ هن ڌرتيءَ جا قديمي باشندا آهيون، ڪجهه اسان تي ڪهل ۽ رحم ڪريو.
اهو ڇاجي ڪري ائين آهي، جنهن جو صرف هڪ جواب آهي ته اسان سنڌين وٽ معياري تعليم ناهي، جنهن جي ڪري سنڌي قوم جو مڊل ڪلاس جڙي ڪون سگهيو آهي، جيڪو سنڌ جي مفادن جي حفاظت ڪرڻ جي اهل هجي. سنڌ جي عوام کي ماتحت رکڻ لاءِ اهو حربو پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان اڳ اسان جي پنهنجي سياسي قيادت شروع ڪيو، جنهن تي اڄ تائين عمل جاري آهي ۽ اهو تيستائين هلندو رهندو، جيستائين اسان بحيثيت سنڌي قوم سجاڳ ٿي معياري تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ جدوجهد ڪون ڪنداسين. اسان کي انهيءَ لاءِ سڀ کان پهريان ڪاپي ڪلچر واري مرض کي دفن ڪرڻو پوندو. اها ڳالهه اسان کي ذهن نشين ڪرڻ گهرجي ته سنڌ جي ڪهڙي به سرڪار هجي، اها ڪڏهن به ڪاپي ختم ڪرڻ نه چاهيندي ڇو ته تعليم يافته ماڻهو انهن جي در جي چوئٺ تي ڌڪا ۽ ٿاٻا ته ڪون کائيندو. تعليم يافته هوندا ته سياسي قيادت جي ڪارڪردگي تي سواليه انداز ۾ ڳالهائيندا، تنهنڪري هو ايترا بيوقوف ناهن جو توهان کي معياري تعليم فراهم ڪرڻ لاءِ ضروري قدم کڻي ڪاپي جهڙي موضي مرض کي ختم ڪري پنهنجي پيرن تي پاڻ ڪهاڙو وهائي ڪڍن، پوءِ پيا پڇتاءَ ڪن ته اسان پنهنجي لاءِ ويل ڪري ڇڏيو.
اسان کي اها ڳالهه ياد رکڻ گهرجي ته محڪوم قوم کي حاڪم ٽولو ڪڏهن به معياري تعليم فراهم ڪرڻ ۽ شعور پيدا ڪرڻ لاءِ جدوجهد ڪون ڪندو. سنڌ۾ هن وقت جيڪو ڪجهه وهي واپري پيو، انهيءَ ۾ گادينشين، پير، مير، ڀوتار ۽ ٻين قوتن سان گڏ اسان جو ڪمزور مڊل ڪلاس طبقو به انهن سان ڀاڱي ڀائيوار آهي. انهيءَ جا سبب ڪهڙا به ٿي سگهن ٿا، شايد اهو به ٿي سگهي ٿو ته نئون اڀرندڙ مڊل ڪلاس اڃا پاڻ کي مضبوط نٿو سمجهي جيڪو هڪ مضبوط قابض مافيا جي اڳيان سامهون اچي پنهنجو ڪردار ادا ڪري سگهي. ٻيو اهم سبب منهنجي حساب سان ته اسانجو نوجوان معياري تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ جاکوڙ ڪون ٿو ڪري جنهنڪري هو پاڻ کي ڪمزور، بيوس ۽ خود اعتماديءَ جي ن هجڻ سبب پنهنجي والدين جي عزت نفس کي مجروح ڪندي استحصالي قوتن جي درن تي مجبور ڪري پيش ڪرڻ ۾ ڪوئي آر محسوس نٿا ڪن ۽ نتيجي ۾ سنڌ جي مڊل ڪلاس جي اوسر کي ڪاپاري ڌڪ لڳي ٿو.
مان نه ته ڪو ليکڪ آهيان نڪو اديب، تنهنڪري مون کي لکڻ جو ايترو ڏانءُ به ڪونه آهي. باقي جيڪو ڪجهه لکيو اٿم اهو صرف هڪ جذبي سان، ته شل اسان جو سنڌي نوجوان پاڻ تي ۽ سنڌ تي ڪهل ۽ رحم کائي معياري تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ باقاعده طور تي جاکوڙ ۽ جدوجهد ڪري پاڻ ۽ سنڌ کي آسودو ڪري سگهن. اسان جو نوجوان معياري تعليم حاصل ڪرڻ۾ ڪامياب ٿي ويو ته سنڌ سونهاريءَ کي ڪير به نقصان نٿو پهچائي سگهي ۽ جنهن ڏينهن سنڌ ۾ مڊل ڪلاس مضبوط ٿي ويندو ته پوءِ انشاءَ الله دنيا جي ڪابه طاقت سنڌ کي جوکو ڪون پهچائي سگهندي.
سنڌ جي بقا ۽ خوشحاليءَ جو سڄو دارومدار سنڌ جي نوجوانن پاران معياري تعليم حاصل ڪرڻ ۽ خودداري واري زندگي گذارڻ تي منحصر آهي.
منهنجي رب ڪائنات جي در دعا آهي ته اسان جو نوجوان معياري تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ اڳتي اچي ۽ ڪاپي، سفارش کان پاسو ڪري پنهنجي عزت نفس کي مٿاهون ڪري خودداري واري زندگيءَ جي لاءِ جدوجهد ڪن. جيڪڏهن ڪنهن دوست جي دل آزاري ٿي هجي ته اڳواٽ معافي جو طلبگار آهيان.
محمد جمن ڄامڙو
اسلام آباد
12 جولاءِ 2019ع