ڪاپي ڪلچر ۽ تعليم جو فقدان
اسين اڄ تائين صرف ٻئي تي تنقيد ڪرڻ ۾ محو هوندا آهيون، پر پاڻ ڪجهه ڪرڻ لاءِ تيار ڪون ٿيندا آهيون. اسان سڀني کي خبر آهي ته پاڪستان جي وجود ۾اچڻ کان ويندي 1973ع تائين سنڌي ماڻهون سرڪار جي مٿين نوڪرين ۾ڪون هيو. پاڪستان جي وجود کان ڏه سال بعد اسان جو پهريون سنڌي سي ايس پي ٿيو. هاڻي اهو ڪنهنجو قصور آهي، اسانجو پنهنجو قصور آهي ٻئي ڪنهن جو ڪونهي. ٺيڪ آهي لياقت علي سروس ۾ڪوٽا مقرر ڪئي، جنهن ۾پناهگيرن جو گهڻو حصو رکيو، سنڌ جو حصو به ته رکيل هيو پوء ٿوروئي کڻي پر هيو ته . سنڌي جي انٽري بند ته ڪون هئي ڪيل، صرف جيڪڏهن انوقت نقصان ٿيواهو انهي ڪري جو سنڌ جي سياسي قيادت پاڪستان کان اڳ چاهي بعد دورانديش ڪون هئي. پاڪستان جي اڳ واري سنڌ جي سياسي قيادت جيڪڏهن ٿوري به دورانديشي ڏيکاري ۽ تعليم تي زور ڏئي ها ته ايئن ڪون ٿئي ها.جيئن چوندا آهن ته:
”هڏ ڏهو ٿئي ڪان، پوء لک لعنت گوڏن تي“.
هاڻي ويهي جيڪڏهن انهن پراڻين ڳالهين کي ورجائي ويٺا روڄ راڙو ڪيون ته هڙ حاصل ڪين ٿيندي، تنهنڪري اسان کي هاڻي جوان مردي سان اڳتي جي لاءِ سوچڻو ۽ اهو سڀ ڪجهه ڪرڻو آهي جنهن جي لاءِ اسين هميشه ٻين جو شڪار رهيا آهيون. هاڻي اسانکي اهو طئه ڪرڻو آهي ته اڳتي ڪنهنجو ”شڪار ناهي ٿيڻوپر شڪاري ٿي شڪار ڪرڻو آهي“.
انهي لاءِ اسان سڀني کي گڏجي اهو پڪو پهه ڪرڻو آهي ته اسان کي سنڌ جي رهواسين کي وڌ ۾وڌ معياري تعليم جي زيور سان مالامال ڪرڻو آهي، جنهن لاءِ سڀ کان پهريان ڪاپي ڪلچر کي هميشه جي لاءِ دفن ڪرڻو آهي. جنهن لاءاسان سڀ سول سوسائٽيز، استاد، شاگرد، والدين ۽ تعليم کاتي جي عملدار کي هڪ پليٽفارم تي بيهي ڪم ڪرڻو آهي. انهي ڪم کي سرانجام ڏيڻ لاءِ سيمينار، ڪانفرنسز، ورڪشاپ ۽ ميڊيا کي ڀرپور انداز ۾استعمال ڪرڻو پوندو. اصل مقصد تڏهن حاصل ٿيندو جڏهن استاد، شاگرد ۽ والدين کي اهو احساس ٿئي ته ڪاپي ڪلچر اسانجو دشمن آهي. اهو احساس تڏهن ٿيندو جڏهن انهن ٽنهي ڌرين کي پنهنجي فرض جو بار بار ۽ مختلف طريقن سان ياد دهانيون ڪرايون وڃن. انهن کي اهو احساس ٿئي ته اسين پٺتي انهيءَ ڪري آهيون جو تعليم تي اسان ڪوئي ڌيان نٿا ڏيون.مان هتي اهو واضع ڪرڻ چاهيان ٿو ته سرڪار انهي ڪاپي ڪلچر کي ختم ڪرڻ لاءِ ڪو به سهڪار هرگز ڪين ڪندي، ڇوته ڪاپي ڪلچر سرڪار جي مفاد ۾آهي ته جيئن سنڌ جو نئون ايندڙ نوجوان صرف ڊگري يافته هجي نڪي تعليم يافته. جيڪڏهن تعليم يافته هوندو ته لازمي طور باشعور به ٿيندو، تنهنڪري اها ڪڏهن به غلطي ڪين ڪندا، ڇو ته اها هنن کي وصيت ورثي ۾مليل آهي ته عوام کي تعليم يافته ناهي ڪرڻو، جنهن تي 1936ع کان اڄ تائين عمل ڪندا پيا اچن. انهي متعلق اسان سڀني کي سرجوڙي ويهڻو پوندو. توهان دوستن کي عرض آهي انهي لاءِ تجويزون ڏيو ۽ ان تي عمل ڪرڻ جا طريقا به ڏسيو ته جيئن سنڌ اڳتي وڌي. لاٽ ٻرندي هلي.