تاريخ، فلسفو ۽ سياست

سنڌ ۾ مڊل ڪلاس جي اوسر

ھن ڪتاب ۾ محمد جمن ڄامڙي مڊل ڪلاس جي اوسر، سنڌ ۾ تعليم جي اھميت، سنڌ ۾ بدانتظامي جي سببن، سنڌ ۾ پاڻيءَ جي اھميت، سنڌ جي زراعت، سنڌ جي سياسي ڪوتاھ نظري، قيادت جي فقدان، ڪراچيءَ جي اھميت، وفاق ۾ ملازمتن جي مسئلن، سول ۽ ملٽري بيوروڪريسي، سنڌ ۾ قدرتي وسيلن، سنڌ جي زمينن جي ڦرلٽ، سنڌ ۾ وڏيرا شاھي جي راڄ، سنڌي ڪاموري جي ڪردار، اسلام آباد ۾ سنڌي ملازمن جي مسئلن، ڪاپي ڪلچر ۽ تعليم جي فقدان، سنڌ ۾ فني تعليم جي اھميت، سميت کوڙ سارن مسئلن ۽ انھن جي حل تي لکيو آھي.

Title Cover of book سنڌ ۾ مڊل ڪلاس جي اوسر

شهيدن جي محبت ۾ قرض جي ادائگي

پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان ويندي ستر واري ڏهاڪي تائين سنڌ جو هر طبقو ملڪي جوڙجڪ ۾ فعال ڪين هيو. پهريون دفعو ڀٽي صاحب جي ڪري سنڌي قوم قومي ڌاري ۾ شامل ٿيڻ شروع ٿي. جيڪا اڄ تائين جاري و ساري آهي. ڀٽي صاحب جي پاليسي ڪري سنڌي عوام ڪکاوان گهر ڇڏي، پڪي اڏاوت واري ماحول ۾ پير پاتو. ڀٽي صاحب جي اها ڪوشش هئي ته ڪيئن به ڪري گهڻي ۾ گهڻا سنڌ ٻهراڙي جا لکيل پڙهيل ماڻهن کي شارٽ ڪٽ ذريعي ملڪي سطح تي آڻي ته جيئن انهن مان احساس ڪمتري وارو ماحول ختم ٿئي ۽ ان مان ٻاهر نڪري اچن. انهيءَ پاليسي جي پسمنظر ۾ ڀٽي صاحب عام ماڻهو تائين پهچڻ لاءِ وقفي وقفي سان مختلف هنڌن جا دورا ڪري کلي عام ڪچهري جي ذريعي عوام سان رابطي ۾ رهيو، گڏوگڏ اتي پهتل بيروزگار افرادن کان درخواستون وٺي ڪن کي اتي جو اتي حڪم صادر ڪندي مختلف عهدن تي عام جام نوڪريون ڏنيون. انهي سڄي پروسيس ۾ ڪنهن به قسم جو پارٽي جو خيال ڪين رکيو ته هي پ پ پ جو آهي يا ناهي وغيره وغيره، بلڪ صرف اهو مشن هو ته سنڌ مان بيروزگاري ختم ۽ قومي ڌاري ۾کڻي اچڻ هيو.
مومل کي مجاز، جا اکين ۾ الماس،
نه عام نه خاص، جيڪي آيا سي اڳي ويا.

اهڙي اصول تي سنڌ جي عوام جي خدمت ڪئي.ڀٽي صاحب جي برعڪس شهيد راڻي سنڌ جي عوام ۾ نوڪريون جام ڏنيون، پر ڀٽي صاحب جي پاليسي جي ابتڙ يعني صرف پارٽي ليڊرن ۽ ورڪرن کي. پوءِ اهو طريقو پليسمينٽ بيورو جي معرفت يا پارٽي ليڊرن کان لسٽون ورتيون وينديون هيون. انهيءَ پاليسي جو محور صرف پ پ پ کي مضبوط ڪرڻ هيو، جنهن جي ڪري پ پ سنڌ ۾مضبوط ٿي باوجود مشڪل حالاتن جي. شهيد راڻي جي وقت نوڪريون پئسن تي وڪرو ٿيون پر گهٽ، اهي ڪنهن ليڊر ۽ ورڪر گڏجي پنهنجي ليول تي ڪيون، انهيءَ ۾ مرڪزي قيادت جو ڪوبه حصو پتي ڪين هيو. اهو عمل ڪنهن جو هيو ته صرف ذاتي نوعيت جو هيو.
ڊسمبر 2007ع کان بعد پ پ سنڌ ته ڇا پر پوري پاڪستان ۾ دفن ٿيندي زرداري گروپ تائين عملي طور وڃي پهتي. زرداري گروپ جي اها مجبوري آهي جو پ پ جي ڇاپ کان بغير ڪجهه به ڪين آهي، تنهن ڪري سنڌ پنهنجي ڪنٽرول ۾ رکڻ لاءِ پ پ جو نعرو هڻڻ انهن جي اها مجبوري آهي، ڇو ته پ پ جي نالي ڪري سنڌي تان ڏينهن قيامت تائين شهيدن جو قرض اڳاڙڻو آهي جيڪو قرض کٽڻو ڪونهي.جيئن ٿڌ تئين وڌ، زرداري گروپ سنڌ چاهي جڏهن مرڪز ۾ هيا اهي سڀ نوڪريون منظم طريقي سان وڪرو ڪيون، سواء سنڌ جي هڪ ذات جي، باقي ڪنهن کي ڪين بخشيو. انهي کان علاوه ترقياتي ڪم به آڪشن ٿيا جنهن جي ڪري پوري سنڌ ۾ سواء هڪ ضلع جي ڪم صرف ڪاغذن تي مڪمل ٿيا، جيڪو هينئر تائين پوري آب و تاب سان هلي رهيو آهي. سنڌ جي نوڪرين، ترقياتي ڪمن ۽ سنڌ جي سون ورڳي زمين ۽ ٻيا وسائل بي دردي سان سنڌ جي مفادن خلاف ذاتي مفادن لاءِ استعمال ڪيا.
سنڌ ۾ جڏهن به نوڪريون عوام کي ڪهڙي به طريقي سان مليون ته اهي صرف پ پ جي دور ۾ مليون آهن. پر ٽنهي وقتن تي نوڪري ڏيڻ جو طريقوڪار هڪٻئي جي مخالف رهيو. پهرين ٻنهي دور ۾ عوام جي ڀلائي جو عنصر موجود آهي، جڏهن ته ٽئين دور ۾ جيڪو يارهن سالن کان هلي پيو اهو پهرين ٻنهي دور کان ٽوٽل ابتڙ ۽ عوام جي کل لاهي وڪرو ڪرڻ وارو آهي. انهي ڪري سنڌ ۾ جيڪي نوان پاور سينٽر ٺهيا آهن، انهن سنڌ جي تباهي ڪري ڇڏي آهي.هينئر وقت اچي ويو آهي ته موجوده سنڌ جي حڪومت پنهنجي روش کي تبديل ڪري ۽ عوام لاءِ سوچي، نڪي سنڌي عوام جي شهيدن سان محبت کي ڪمزوري سمجهي پنهنجا ذاتي مفاد حاصل ڪري. هاڻي عوام شايد شهيدن جي محبت ۾ حد کان وڌيڪ قرض ادا چڪو آهي.