سول ۽ ملٽري بيوروڪريسي هڪ طاقتور اداري جو سنڌي آباديءَ تي اثر
فوج ۾ پنجابي، پٺاڻ ۽ پناهگير جي نمائندگي ۽ سنڌي ۽ بلوچ ۽ سرائيڪي انهي اداري مان شروع ۾ بلڪل آئوٽ پر (70) ستر واري ڏهاڪي کان بعد صورتحال بدلي آهي، جو سنڌي، سرائيڪي ۽ بلوچ وڃڻ شروع ٿي ويا آهن.
سول ۽ ملٽري بيوروڪريسي جو پاڻ ۾ سهولت ڪاري ڪرڻ ۽ انهيءَ مان هڪ طاقتور اداري جو وجود ۾ اچڻ ۽ انهي جو سنڌ ۽ سنڌي آبادي تي اثر انداز ٿيڻ.
انگريز سرڪار پنهنجي ڪالونين جي انتظام هلائڻ لاءِ هڪ مضبوط فوج جو ادارو قائم ڪيو ته جيئن انجي وسيلي پنهنجي حڪومت کي مضبوط ۽ طاقتور رکي سگهي، انهي لاءِ برطانوي سرڪار سول ۽ ملٽري سروس جو بنياد رکيو ته جيئن جتي طاقت جو استعمال ڪرڻو پوي اتي فوج کي استعمال ڪجي . انهي سان گڏوگڏ روز مره جو رياستي وهنوار هلائڻ لاءِ سول انتظاميه جو هڪ جامع ۽ مضبوط ادارو قائم ڪيو.
برطانيه سرڪار جڏهن 1947ع ۾ هندستان کي ٻن حصن ۾ ورهائي رواني ٿي ته ان وقت انگلستان جا اصل باشنده تقريبن چار کان پنج هزار کن به مشڪل هيا. اهو سمورو انتظام باقي هندستاني باشندن تي مشتمل سول ۽ فوجي افراد جي وسيلي هلايو.
جيئن مان اڳ مٿي ذڪر ڪيو هيو ته انگريز سرڪار کي فوج جي لاءِ وفادار ماڻهن جي ضرورت هئي، انهيءَ لاءِ پنجاب، سرحد (ڪي پي ڪي) خاص طور باقي هندستان جي مختلف علائقن مان ماڻهون فوج لاءِ منتخب ڪيا ۽ انهن کي ٽرينگ ڏئي پنهنجي ڪمان هيٺ رکي جتي انهن کي ضرورت هئي اتي استعمال ڪيو. سنڌي ۽ بلوچ کي انگريز بادشاه اهو چئي فوج ۾ ڪونه رکيو ته هڪ ته اُهي پنهنجي علائقي سان وڌيڪ محبت رکن ٿا ۽ ٻيو اِهو ته اُهي ٻئي قومون خوددار آهن، تنهنڪري اسان جي ڪم جا ناهن. انهيءَ ڪري فوج ۾ شامل ڪين ڪيو.اهو ساڳيو اصول پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان بعد به ڪافي عرصي تائين هلندو رهيو، جيڪو هاڻي ختم ٿي چڪو آهي، سنڌي ۽ بلوچ فوج ۾ اچڻ شروع ٿي ويا آهن.
سول بيوروڪريسي ۾ خاص طور سنڌي مسلمان اٽي ۾ لوڻ برابر به ڪين هيا، ڇو ته عام سنڌي مسلمان کي تعليم جي ميدان کان ڪوهين پري رکيو ويو هيو، جنهن ۾ ٻئي ڪنهنجو قصور ناهي پر انهي سازش ۾ پنهنجا سنڌي زميندار شريڪ هيا.
پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان بعد جيڪي مسلمان سول بيوروڪريسي مان پاڪستان لاءِ آيا، اهي آئي سي ايس مان 81 ايڪياسي افراد هيا، انهن ۾ صرف هڪ سنڌي مسلمان هيو، اي اين جي قاضي (A N G KAZI) آفتاب غلام نبي قاضي 1943ع جي بيچ جو جونيئر ترين آفيسر هيو، پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ وقت باقي (80) اسي افراد گهڻي ڀاڱي هندستان جي مختلف صوبن مان آيا. جيڪڏهن ٻيو ڪو سنڌي آئي سي ايس آفيسر هجي جيڪو مونکي هٿ اچي نه سگهيو ۽ ڪنهن کي ڄاڻ هجي ته انجو نالو ضرور شيئر ڪري.
شروع جي بيوروڪريسي ۾ گهڻائي پناهگيرن ۽ انهي کان بعد پنجابين جي هئي، تنهنڪري سول ۽ ملٽري جي آفيسرن پاڻ ۾ سهولت ڪاري اختيار ڪئي ته اهي ٻئي ڌريون ٻنهي جڳهن تي گڏ هيا. تنهنڪري انهن لا۽ هڪٻئي سان سهڪار ڪرڻ آسان هيو ۽ انهي سهڪار جي ڪري جيڪا سگهاري قوت وجود ۾ آئي، جيڪا سرڪار جي هر وهنوار تي اثرانداز ٿيڻ شروع ٿي، جيڪا هن وقت سڀني کان وڌيڪ طاقتور قوت جي روپ ۾ ملڪ تي حاوي ٿي چڪي آهي.
جيئن ته اهي سول ۽ ملٽري سهڪار ڪرڻ وارا پناهگير، پنجابي ۽ پٺاڻ هيا تنهنڪري انهن پنهنجي مفادن جو ڀرپور تحفظ ڪيو جنهنجو سڌو سنئون نقصان بلوچ ۽ سنڌيءَ جو ٿيو.