وفاق ۾ مُلازِمتن جو مسئلو
هڪ ته پاڪستان ٺهڻ کان وٺي 1973ع تائين سڄي سنڌ ۾ هڪ يونيورسٽي هئي ۽ تعليم جي ميدان ۾ ڪابه ڪوشش ڪانه ڪئي وئي. انهي ڪري سياسي ۽ سماجي اڻ برابري وارو ماحول انتهائي خطرناڪ حد تائين پهچي ويو هيو
• 1948 ڪل 19 سي ايس پي ٿيا، سنڌي ڪوئي ڪونه ٿيو.
• 1949 ڪل 21 بنگالي 9.
• 1950 ڪل 21 بنگالي 7
• 1951 ڪل 12 بنگالي 4
• 1952 ڪل 16 بنگالي 6
• 1953 ڪل 15 بنگالي 5
• 1954 ڪل 25 بنگالي 7
• 1955 ڪل 19 بنگالي 6
• 1956 ڪل 21 بنگالي 11
• 1957 ڪل 19 بنگالي 6
سنڌي آر اي آخوند.
• 1958 ڪل 23 بنگالي 10
اي ڪي لوڌي سنڌي.
• 1959ڪل 26 بنگالي 12
• 1960ڪل 24 بنگالي 8 .
سنڌي الله بخش سومرو
• 1961ڪل 23 بنگالي 11
• 1962ڪل 24 بنگالي 11
• 1963ڪل 27 بنگالي 9
• 1964ڪل 35 بنگالي 13.
سنڌي عبدالله ميمڻ.
• 1965ڪل 30 بنگالي 15.
سنڌي اي ڊبليو قاضي.
• 1966ڪل 29 بنگالي 13.
سنڌي محب الله شاه.
• 1967ڪل 20 بنگالي 13.
• 1968ڪل 20 بنگالي 10.
• 1969ڪل 20 بنگالي 12.
• 1970ڪل8.
• 1971ڪل7.
• 1972ڪل9.
ون يونٽ جي دوران ڪل 14 آرمڊ سروسز جا آفيسر سي ايس پي ۾ انڊڪٽ ڪيا ويا، انهن مان صرف ڪيپٽن عثمان علي عيساڻي صاحب هڪ سنڌي هو.
1948کان 1972 تائين ڪل 513 سي ايس پي آفيسر ڪميشن جي معرفت ڪامياب ٿيا، انهن مان صرف 6 سنڌي سي ايس پي آفيسر هيا.
اهڙيءَ طرح 1960ع واري ڏهاڪي ۾ اعليٰ ترين فوجي عهدن تي سنڌي ۽ بلوچي هڪ به ڪين هيو:
• پنجابي 17.
• پٺاڻ 19.
• اردو ڳالهائيندڙ 11.
• بنگالي 01
ڪل48.
1973 تائين ڪلاس ون آفيسر جي سروسز ۾ مختلف قومن جي نمائندگي هن ريت هئي:
قوم تعداد پرسنٽيج
پنجابي 172748 49%
پٺاڻ 2878 12%
اردو ڳالهائيندڙ 107030 29%
سنڌي 902 5%
بلوچ
90 25%
ٻيا 3499 95%
1970ع ۾ سنڌ صوبي اندر ڪوٽا سسٽم شهري ۽ ٻهراڙي جي بنياد تي سنڌ جي گورنر، جنرل رخمان گل متعارف ڪرايو. ان ڪوٽا موجب صوبي اندر 60% نوڪريون ٻهراڙين لاءِ ۽ 40% ڪراچي، حيدرآباد ۽ سکر جي شهري علائقن لاءِ رکيون ويون. اڳتي هلي ڪوٽا سسٽم کي ڀٽو صاحب 1973 جي آئين ۾ تحفظ ڏنو.