سنڌي ڪامورو، وڏيرن جو منشي
اهي زميندار اهڙي قسم جي ڪارروائي ڪندا آهن جو مجبورن ان آفيسر کي انهن جي اوطاق تي هيڻي حال ۾ وڃڻو پوي . جيڪڏهن انهن جي ڪنهن به چال ۾ نٿو ڦاسي ته پوء دوستي جو هٿ اڳيان ڪندا آهن ته جيئن هن جي ويجهو ٿي انجون ڪمزوريون هٿ ڪري پوء جيترو ٿي سگهي نقصان پهچائڻ جي ڪوشش ڪندا آهن.
جيڪڏهن انهن سڀني حربن جي استعمال ڪرڻ کان پوء جڏهن هو ڪامياب ٿيندا ناهن ته پوء ڪوشش ڪري آفيسر جي ڪنهن ويجهي مائٽ سان دوستي جو هٿ وڌائيندا آهن، پوء انکي استعمال ڪري نقصان پهچائڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. اها ڪوشش اهڙي نموني سان ڪندا جو انهن کي اِهو احساس هرگز ڪين ڏياريندا آهن ته ڪو هو انهن جي مائٽ جا مخالف آهن، پر انهن کي ڪنهن نه ڪنهن لالچ ۾ آڻي ڦاسائيندا آهن. چار ڏوڪڙ ۽ مفت جي سواري ملي ته ٻهراڙي وارو ماڻهو اها ڪون سوچ رکندو آهي ته هي ڇو اچانڪ مهربان ٿي ويو آهي.
هميشه تر جو زميندار ۽ گادي نشين صوبيدار ۽ تپيدار سان ٺاهي هلندا آهن. تنهنڪري حد جي ٿاڻيدار کي به ڏوهارين جا ساٿاري گهرجن ته جيئن ٿاڻي جي حد ۾ ڏوه ٿين ته هو پئسه ڪمائن، انهيءَ ڪري هر قسم جي ڏوه ڪرائڻ لاءِ انهن کي هر قسم جا ماڻهون گهرجن پوء عموماً آفيسر جي ڪنهن ويجهي عزيز جي معرفت گهڻو ڪري چرس ۽ ڀنگ هلائڻ لاءِ زميندار جي معرفت پوليس وارا سڀ سامان پاڻ مهيا ڪندا آهن ۽ مفت ۾ هلائڻ لاءِ ان کي پئسه ۽ پوليس تائين رسائي ملي ويندي آهي، پر انهيءَ سڄي معاملي ۾ آفيسر کي بلڪل ڪنهن به قسم جي خبر ڪان هوندي آهي پر رڪارڊ تي پوليس منشيات جي سرپرستي ڪرڻ واري لسٽ ۾ خاموشي سان ان آفيسر جو نالو درج ڪندو آهي پوء حد جو پوليس عملدار پنهنجي بچاء لاءِ ان آفيسر جو نالو کڻي پاڻ کي مجبور ڄاڻائيندو آهي.
اهڙين حالتن ۾ ٻهراڙي جي آفيسر کي وڌيڪ انهي جي پنهنجن ويجهن اڻپڙهيل يا گهٽ پڙهيل عزيزن جي ڪري گهڻو نقصان رسندو آهي. اهي هميشه ٻٽاڪ هڻي پنهنجي پر ۾ هو وڏو تير هڻندا آهن ته هنن جو مائٽ وڏي ٺٺ ۾ آهي ماڙيون، بنگلا، گاڏيون ۽ ٻيو شان آهي.
اهي انهي لاءِ چوندا آهن ته جيئن اوڙي پاڙي وارن تي اسان جو رعب ٿئي. پوء ڀلي آفيسر جي گهر سڄو مهينو دال تي گذارو پيو ڪري انهن جي ٻٽاڪ انهي آفيسر جي لاءِ وبال جان ٿي ويندي آهي. هاڻي جڏهن ڦونڊ ۾ اچي آفيسر جي گهر جا ڀاتي اها دعويٰ ڪن ته هن وٽ ايتري وڏي ملڪيت آهي ته اهو ضرور سچ هوندو.
جڏهن اهو آفيسر انهن کان پڇندو ته آهي ته چوندا ته سائين توهان کي ڪهڙي خبر اسين ٿا هتي رهون، هتان جي ماڻهن کي اسان ٿا ڄاڻون، جيڪڏهن اهو ڏيک هنن سان نه هلنداسين ته اوڙي پاڙي وارن ۾ اسان جي عزت گهٽ ٿي ويندي ۽ اسانجو ڪهڙو خرچ ٿو ٿئي يا ڪير اچي ڏسندو ته اسان وٽ آهن يا ناهن. جڏهن ته اهڙي قسم جي مشڪلات باقي مٿي ڄاڻايل ٽنهي طبقي جي آفيسرن سان درپيش ڪين ايندي آهي.