حڪمرانن کان سوال جي سگهه ڪرڻ وارو شعور ڪيئن پيدا ڪجي؟
سنڌ سڀ کان پهريان پنهنجي چونڊيل اسيمبليءَ جي معرفت نئين مسلمانن جي ملڪ لاءِ ٺهراءُ پاس ڪيو، جيڪو اسلامي دنيا جو سڀ کان وڏو ملڪ ٿي اُڀريو، ان نئين مملڪت پاڪستان کي قائدِ اعظم محمد علي جناح کان وٺي شهيد ذوالفقار علي ڀٽو تائين ۽ وري محمد خان جوڻيجو کان وٺي شهيد بينظير ڀٽو تائين قيادت به سنڌ ڏني، پر نظر اچي ٿو سنڌ جي هاڻوڪي قيادت ايترو وقت حڪومت ۾ رهڻ جي باوجود پنهنجا ذاتي ڀِڀَ ڀريا آهن پر سنڌ کي آثار قديمه بڻايو ويو آهي. اسانجا ترقي يافته شهر گندگيءَ جا ڍير، تعليم يافته نوجوان بيروزگار، صاف پاڻي پيئڻ جي اڻاٺ ۽ اسپتالن ۾ ڊاڪٽر ۽ دوائن جي اڻ هوند نظر اچي ٿي.
سوچڻ جي ڳالهه اِها آهي ته ٻيا صوبه خاص طور تي پنجاب ۽ خيبر پختون خواه اسان کان وڌيڪ ترقي يافته نظر اچن ٿا.
اُتان جا روڊ رستا، اسڪول ۽ اسپتالون ڏسڻ جهڙيون آهن ملتان جنهن لاءِ ماضيءَ ۾ شاعرن لکيو هيو ته گرد، گرما، گدا ۽ گورستان (گرمي، ڌوڙ، فقير ۽ قبرستان) آهي، اُهو به هاڻي يونيورسٽين، اسپتالن ۽ مارڪيٽن جو شهر آهي، ان سان گڏ بهاولپور، ديره غازي خان، راجن پور، تونسه، ميان والي به اسان جي سکر، لاڙڪاڻي، جيڪب آباد، نوشهري، بدين، شڪارپور، کان سهڻا ۽ صاف سٿرا شهر آهن، باقي سيالڪوٽ گجرانوالا ۽ گجرات ته ائين ٿو لڳي ڄڻ يورپ جا ولايتي شهر آهن، جڏهن ته سنڌ ۾ تيل ،گئس ۽ ڪوئلي جا وڏا ذخيرا به آهن، ان جي باوجود هتي جي 60 سيڪڙو آبادي غربت جي لڪير کان هيٺ زندگي گذاري ٿي، ان جو سبب تلاش ڪرڻ لاءِ سائين محمد جمن ڄامڙي صاحب هي ڪتاب لکيو ۽ اسباب ٻڌايا ته اصل سبب اسان وٽ سوال جي سگهه رکڻ وارو مڊل ڪلاس اسري نه سگهيو آهي، جيڪو پنهنجي عوامي چونڊيل نمائندن MPA’S ۽ MNA’S ۽ سينيٽرن کان سوال ڪري پڇاڻو ڪري. اسان جي ليڊر شپ سرمائيدارن، ٺيڪيدارن ۽ زميندارن سردارن ۽ پيرن جي هٿ ۾ صدين کان وٺي اڃا تائين وڪوڙيل آهي.
اسان جو تعليم يافته طبقو به غلاميءَ واري ڪيفيت ۾ مبتلا آهي، اسان جي سنڌي ڪامورن به پنهنجي علائقي جي اندر، اسڪول، اسپتالون، ۽ لائبريريون ڪونه ٺهرايون، البته پئٽرول پمپ، هوٽل ۽ ذاتي بنگلا تعمير ڪرايا جن مان مال ڪمائي سگهجي.
ڄامڙوصاحب هن ڪتاب ۾ سنڌ جي سياسي ۽ اقتصادي ۽ اِنتظامي تاريخ بيان ڪئي ۽ پاڻ سنڌ، بلوچستان ۽ اسلام آباد ۾ وڏن عهدن تي نوڪري ڪئي ۽ فوج جي سپاهي کان وٺي ضلعي انتظاميه ۽ وفاقي سيڪريٽري جي وڏن عهدن تي فائز رهيو، هن هڪ انتظامي عملدار جي حيثيت ۾ سنڌ کي جيئن ڏٺو ان جو هڪ منظر نامو هن ڪتاب ۾ پيش ڪيو آهي ۽ بي خوف ٿي لکيو آهي، اچو ته هاڻي هن ڪتاب جي تفصيلات کي پڙهون ۽ قوم جي نوجوانن اندر سوال ڪرڻ جي سگهه پيدا ڪريون.
آغا نور محمد
چيف ڪوآرڊينيٽر
انڊس ڪاٽيج لائبريريز نيٽورڪ
اسلام آباد